با آغاز سال تحصیلی افزایش میزان مراجعه خانواده‌ها به دلیل شب‌ادراری کودکان نشان می‌دهد بازگشت به مدرسه برای کودکان از نظر جسمی و روانی استرس‌زاست.

شب ادراری همواره والدین را وامی‌دارد که کودکان خود را نزد پزشک یا متخصص اورولوژی ببرند اما شروع سال تحصیلی همواره اوج مراجعه قابل پیش‌بینی به پزشکان برای این مشکل است.

گفته بالا از سوی منگ‌سین وانگ، پزشک متخصص اورولوژی کودکان در بیمارستان کودکان دانشگاه جانزهاپکینز در آمریکا ابراز شده است. به نظر این متخصص بازگشت به مدرسه از نظر جسمی و روانی برای کودکان با استرس زیادی همراه است.

این عامل با تغییر ناگهانی الگوهای خواب و غذا که در طی تابستان احتمالا متفاوت بوده است می‌تواند مشکل کودکان را در این زمینه پیچیده‌تر سازد.

وانگ با توجه به تجربه زیاد با والدین در این زمینه براین باور است که بیشتر موارد شب‌ادراری به شیوه زندگی و تغذیه کودکان مربوط می‌شود و باید حتی‌الامکان از مصرف دارو پرهیز کرد.

به نظر او بهتر است پزشکان از طریق والدین یادداشتی به معلم بدهند و در آن با توضیح شرایط اورولوژیک کودک از او بخواهند امکان رفتن به توالت را به طور منظم هر دو ساعت یک بار برای کودک فراهم کند یا این نکته را به او یادآوری نماید.

وانگ می‌گوید از آن‌جا که مغز، مثانه را کنترل می‌کند، وجود برنامه تخلیه ادرار منظم در طی روز به رشد رابطه مغز- مثانه کمک خواهد کرد.

شب ادراری کودکان؛ علل و راه‌های مقابله با آن

اگرچه بسیاری از کودکان تا سن سه‌ سالگی می‌توانند خود را شب‌ها کنترل کنند اما گاهی این امر تا شروع سن مدرسه ادامه می‌یابد. آمار نشان می‌دهد که یک از هر هفت کودک پنج ساله و یک از هر بیست کودک 10 ساله هم‌چنان دچار شب‌ادراری هستند.

کنترل مثانه در کودکان به‌تدریج رخ می‌دهد و کنترل ادرار در شب، آخرین مرحله این فرایند است که به نظر متخصص دانشگاه جانزهاپکنز معمولا تا سن شش یا هفت سالگی کاملا حاصل می‌شود.

عوامل مختلفی باعث شب‌ادراری می‌شوند که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

- کوچکی مثانه . برخی کودکان به طور کلی بیشتر از سایرین به توالت می‌روند و کمتر قادرند خود را نگه دارند.

- عدم تعادل هورمون ضدادراری. این هورمون که باعث کاهش ادرار می‌شود در برخی کودکان کمتر ترشح می‌شود و کودک باید ادرار بیشتری تخلیه کند.

- کمبود آگاهی از پر بودن مثانه. برخی کودکان کمتر از پر بودن مثانه به هنگام خواب آگاه هستند و بنابراین نمی‌توانند به آسانی از خواب بیدار شوند و به دستشویی بروند. این مشکل و دو مشکل پیشین با بزرگ‌شدن تدریجی کودک رفع می‌شوند.

- انتظار غیرواقع بینانه والدین که بدون توجه به رشد دیررس مثانه در برخی کودکان به او فشار می‌آورند تا زودتر خود را کنترل کند.

- عوامل ژنتیک. شب ادراری غالبا در خانواده‌ها به طور ارثی وجود دارد.

برخی عوامل نیز شب‌ادراری را تشدید می‌کنند یا احتمال بروز آن را افزایش می‌دهند مانند:

- برخی دوره‌های استرس‌زا که معمولا کودک شب‌ادراری ندارد ولی پس از واقعه‌ای مانند شروع مدرسه، آمدن فرزند جدید یا بیماری، شب‌ادراریش آغاز می‌شود.

- مصرف غذاها و نوشیدنی‌هایی که کافئین دارند مانند چای، قهوه، برخی نوشیدنی‌های گازدار یا شکلات. کافئین میزان تولید ادرار را در کلیه افزایش می‌دهد.

- یبوست. باقی ماندن مدفوع در روده کوچک می‌تواند به پشت مثانه فشار آورد یا آن را تحریک کند به خصوص در کودکانی که دچار یبوست مزمن هستند.

به نظر دکتر وانگ والدین باید پس از اطمینان در‌باره نبود هیچ بیماری یا اختلال ساختاری در دستگاه ادراری یا اختلال نورولوژیکی به کودک فرصت فهم این موضوع را دهند که مشکل رفع خواهد شد و به حمایت عاطفی از او بپردازند.

ضمنا خوردن غذاهای سرشار از الیاف همراه با میوه و سبزیجات مانع از یبوست کودک می‌شود. چرا که کودکان دچار یبوست ادرار خود را بیشتر نگه می‌دارند و به همان نسبت امکان بی‌اختیاری ادرار نیز در آن‌ها بیشتر است.

یکی دیگر از توصیه‌های این کارشناس رفتن به توالت قبل از خواب شبانه، عدم نوشیدن مایعات سه ساعت پیش از خواب و عدم استفاده از نوشیدنی‌های شیرین است. در مقابل، گفته شده که باید کودک با بطری آبی به مدرسه برود که اندکی آب‌لیمو یا عسل به آن افزوده شده باشد.

از جمله توصیه‌های دیگر کارشناسان در این زمینه می‌توان به لزوم عدم تنبیه کودک شب‌ادرار و نیز فراهم‌کردن شرایط آسان برای رفتن کودک به دستشویی در شب (مثلا روشن نگهداشتن چراغ توالت) اشاره کرد.

هم‌چنین زمانی که کودک از نظر سنی آماده درک می‌شود باید با جملاتی ساده، واقعیت کار مثانه برای او توضیح داده شود مثلا:«بدن همیشه آب تولید می‌کند و این آب در مثانه ذخیره می‌شود. مثانه مانند بادکنکی است که به تدریج با آب پر و به هنگام ادرارکردن خالی می‌شود. در طی شب هم این بادکنک دوباره پر از آب می‌شود. اگر چه شبها ما خوابیم اما بادکنک، بیدار است و باید در صورت پرشدن ما را بیدار کند.»

بهتر است کودک را بارها در طی شب برای رفتن به دستشویی بیدار نکنیم. برخی کارشناسان براین باورند که این امر مانع یادگیری کودک در‌باره پر بودن مثانه و بیدار شدن به خاطر آن می‌شود.

با بزرگ شدن کودک مثلا پس از شش یا هفت سالگی می‌توان او را در صورت خیس‌کردن جایش مسئول عوض کردن ملافه کرد اگرچه نباید این امر به صورت تنبیه و با خشونت همراه باشد. هدف از این کار این است که کودک درک کند که این، مسئولیت خود او و پیامد شب‌ادراری است. به این ترتیب انگیزه‌اش در کنترل خود بیشتر می‌شود.