در این مقاله با اشاره به استنباط مختلف افراد در باره نشان دادن عواطف، برخی از مهم‌ترین عوامل این پدیده روانی مورد بحث قرار می‌گیرد

نظریه‌های زیادی در باره دلیل مشکل داشتن برخی افراد در نشان دادن عواطف وجود دارد. مطالعات فرهنگی زیادی نیز در این مورد انجام شده که نشان‌دهنده تفاوتی‌هایی در جوامع و فرهنگ‌های مختلف در این زمینه است.

از طرف دیگر بیماری‌هایی نیز وجود دارند که باعث می‌شوند بیمار نتواند به ابراز عواطف خود بپردازد. مثلا کودکان مبتلا به بیماری ٱتیسم نمی‌توانند عواطف خود را ابراز کنند. حتی کودکان یا افراد بالغی که درجاتی از ٱتیسم را دارند در این مسئله دچار مشکل هستند.

مسئله مهم در بررسی نظریه‌های مختلف در این زمینه چگونگی تعریف کلمه عواطف یا احساسات است. آیا عاطفه یا محبت چسبیدن به زن، شوهر یا فرزند یا بوسیدن آن‌هاست؟ آیا به معنای در آغوش گرفتن بیشتر فرزند، پدر، مادر یا همسر است؟ آیا عاطفه آن است که فرزندی به والدینش بگوید آن‌ها را دوست دارد. آیا به یادداشتن روز تولد یکی از دوستان یا نزدیکان، سالگرد ازدواج، خرید هدیه یا دست نوازش به سر کسی کشیدن، نگاه محبت‌آمیز، یا حتی گوش دادن به حرف دیگری به معنای نشان دادن عواطف است.

در واقع تعریف متفاوت ما از رفتار محبت‌آمیز و نشان دادن متفاوت آن از سوی افراد مختلف، این مفهوم را چالش‌انگیز می‌کند. به عبارت دیگر فردی ممکن است انجام یک رفتار معین را ابراز عادی عاطفه تلقی کند ولی دیگری حتی نتواند آن را انجام دهد.

ابراز عواطف، رفتار جسمانی کوچک یا بزرگی است که هیجان فرد را منتقل می‌کند مثلا نوازش‌ کردن،‌درآغوش‌گرفتن کسی، بوسیدن، دست روی شانه‌ کسی کشیدن و مانند آن.

خانواده، فرهنگ و تجربه؛ عوامل اصلی چگونگی ابراز عواطف

برخی نظریه‌ها مطرح می‌کنند که ابراز رفتار پرعاطفه غالبا بستگی به میزان دریافت آن در دوران کودکی ما دارد. به عبارت دیگر در خانواده‌ها یا فرهنگ‌هایی که ابراز عواطف در آن‌ها بیشتر معمول است مردم هم بیشتر آن را نشان می‌دهند.

برخی از کودکان به طور کلی کمتر از سایرین به محبت گرفتن و محبت کردن عادت کرده‌اند. والدینی هستند که بچه‌های خود را دوست دارند اما به یکدیگر یا به کودکان، عواطف خود را چندان نشان نمی‌دهند. این به معنای آن نیست که این والدین بچه‌هایشان را کمتر دوست دارند بلکه به معنای آن است که عواطف جسمانی کمتری در خانه ابراز می‌شود. به طور کلی آن‌چه به هر فرد در دوران کودکی نشان داده شده در رفتار بزرگسالی او اثر دارد. در این زمینه تفاوت در دیدگاه‌های فرهنگی نسبت به عواطف نیز نقش بازی می‌کند.

از طرف دیگر تفاوت‌های جنسیتی نیز در زمینه ابراز عواطف در فرهنگ‌های مختلف کم‌وبیش وجود دارد. دخترها معمولا بیشتر از پسرها محبت دریافت می‌کنند به خصوص اگر ناراحتند. در مقابل به پسرها معمولا زمانی ابراز محبت می‌شود که آن‌ها خود به دنبال آن می‌روند. مثلا پسربچه‌ای که به دلیلی آسیب دیده‌ و نزد مادرش می‌رود، محبت جسمانی او را دریافت می‌کند.

گرچه در این زمینه به خصوص در کشورهای غربی تلاش شده که تربیت کودکان با نگاهی برابر نگرانه صورت گیرد اما هنوز هم شواهد نسبتا زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد خانواده‌ها با پسرها سخت‌تر برخورد می‌کنند و کمتر عواطف خود را به آن‌ها ابراز می‌کنند.

این تفاوت‌ها در نحوه برخورد با کودکان دختر و پسر می‌تواند به ایجاد مشکلاتی در زندگی آینده آن‌ها منجر شود. به طوری که دخترهای بالغ ابراز عواطف بیشتری از سوی دیگران انتظار دارند درحالی‌که پسرها چنین انتظاری ندارند یا کمتر دارند و کمتر نیز آن را ابراز می‌کنند. برخی از زنان از شوهران خود شاکی‌اند که عواطف نشان نمی‌دهند و مردان نیز ممکن است شکایت کنند که زنانشان زیادی عاطفی هستند و در این زمینه انتظارات زیادی از آن‌ها دارند.

عامل دیگری که باعث دشواری ابراز عواطف از سوی افراد می‌شود مورد آزار جنسی یا جسمی قرار گرفتن است. بسیاری مواقع افرادی که تحت آزار جنسی یا جسمی به خصوص در دوران کودکی بوده‌اند کمتر به دیگران ابراز محبت می‌کنند و یا حتی نمی‌توانند محبت دیگران را بپذیرند به طوری که حتی ممکن است در بوسیدن یا درآغوش‌ گرفتن مشکل داشته باشند. برای چنین افرادی گاه حتی لمس کردن دیگری نوعی تخلف از خویشتن است و نمی‌خواهند لمس کنند یا لمس شوند.

در این‌جا این پرسش پیش می‌آید که آیا مسئله عدم توانایی در ابراز عواطف می‌تواند اصلاح شود. بسیاری از کارشناسان بهداشتی، مشاوران و روان‌شناسان بر این باورند که هر فرد می‌تواند بر این مشکل فائق شود تنها در صورتی که مشکل عدم ابراز عواطف به مسئله‌ای پزشکی مربوط نباشد. به عبارت دیگر مردم می‌توانند نشان دادن عواطف را یاد بگیرند اگر چه در آغاز ممکن است غیرطبیعی یا اجباری به نظر برسد.

به خصوص اصلاح این مشکل در صورتی ضرورت پیدا می‌کند که عدم توانایی فرد در ابراز عواطف مشکلاتی در روابط زناشویی یا خانوادگی او ایجاد کند. در چنین شرایطی فرد بهتر است روی این مسئله کار کند و از این چالش مهم زندگی به منظور بهبود روابط خود با دیگران عبور کند.