مسلمانانی که ساکن کشورهای غربی هستند، به خرید اجناسی که به نوعی هویت اسلامی دارند علاقه‌مندتر شده‌اند.
تجارت مواد غذایی «حلال» روزبه‌روز بیشتر توسعه پیدا می‌کند و در سال‌های اخیر، درآمد شرکت‌های تولیدی مواد غذایی حلال در اروپا به شکل چشم‌گیری بالا رفته است. اما خرید و فروش و تجارت محصولات خاص مسلمانان تنها محدود به مواد غذایی، آرایشی و بهداشتی حلال نمی‌شود. گستره محصولاتی که به طور ویژه برای مسلمانان تولید و پخش می‌شوند از این فراتر رفته است.
امروزه مسلمانانی که ساکن کشورهای غربی هستند، به خرید اجناسی که به نوعی هویت اسلامی دارند علاقه‌مندتر شده‌اند. گویا این سبک خرید می‌تواند سبب تقویت هویت دینی اجتماعی یا نمایش بخشی از آن در جامعه شود.
تنها پوشش خاص یا وسایلی چون سجاده نماز، مهر یا تسبیح نیستند که می‌توانند هویت فرد مسلمان را به نمایش بگذارند. حالا تزیینات داخل خانه، جاکلیدی، کیف دستی، فندک و حتی جعبه قرصی که مزین به نقش‌های اسلیمی و آیات قرآن و احادیث نبوی است گوشه‌ای از اعتقاد و تفکر فرد مسلمان را به دیگران نشان می‌دهد.
در سایت‌هایی مثل www.islam.de و یا www.muslim-shop.com خریدار مسلمان می‌تواند اجناسی را انتخاب و خریداری کند که برای مسلمانان طراحی می‌شود. در این سایت‌ها، از لباس شنا و لباس شب و لباس عروس اسلامی گرفته تا انواع و اقسام وسایل تزیین منزل در معرض فروش است. این فروشگاه‌های اینترنتی، اجناس کادویی، داروهای گیاهی، زینت‌آلات، کتاب و مجله و صدها قلم جنس دیگر را برای مسلمانان تهیه می‌کنند.
در سایت www.themuslimbabyshop.com به جز پوشاک کودک و نوزاد، انواع بازی‌ها و کتاب‌هایی که می‌تواند کودک را با مفاهیم قرآنی و اسلامی آشنا کند فروخته می‌شوند. مثلاً پازل‌هایی که داستان‌های قرآنی را نمایش می‌دهند و یا بازی‌های فکری که بر اساس احادیث نبوی یا آیات قرآنی درست شده‌اند. برخی از این سایت‌ها، علاوه بر اجناس و موادغذایی، اطلاعاتی در مورد اسلام، احکام اسلامی و سفرهای زیارتی ارائه می‌کنند.
«برایم مهم است که دیده بشوم»
پس از واقعه یازده سپتامبر در امریکا و رشد فزاینده اسلام‌هراسی و اسلام‌ستیزی در دنیای غرب، مسلمانان بیش از پیش انگیزه پیدا کردند که اعتقادات دینی و شکل زندگی خود را به معرض نمایش عموم بگذارند.
گروهی از جامعه‌شناسان اروپایی معتقدند که برخی از مسلمانان تصمیم گرفته‌اند با نمایش هویت اسلامی خویش به مصاف پیش‌فرض‌های منفی و برخوردهای اسلام‌هراسانه بروند. گذشته از این که آیا این روش توانسته است موثر باشد یا نه، آن‌چه مشهود است افزایش روزافزون استفاده از نمادهای اسلامی در زندگی روزمره مسلمانان مقیم جهان غرب است.
سارا دختر جوانی است که پدرش اهل بوسنی و مادرش آلمانی است. او خود را مسلمانی معتقد می‌داند، حجاب اسلامی را رعایت می‌کند، گوشت خوک نمی‌خورد، با الکل میانه‌ای ندارد و نماز و روزه برایش بسیار مهم است.
او می‌گوید که تا چند سال پیش شکل حجاب برایش آن‌چنان مهم نبود، اما حالا با تاکید و وسواس خاصی به «حجاب»ا‌ش می‌رسد. سارا به مردمک می‌گوید: برایم مهم است که نه تنها ظاهرم، بلکه خانه و وسایل شخصی‌ام هم نشان‌دهنده اعتقادات دینی‌ام باشند.
سارا می‌گوید: دیوار اتاق نشیمن خانه من مزین به یک بسم الله الرحمن الرحیم است که از یک سایت اینترنتی خریده‌ام و روی دیوار زده‌ام. مثل یک برچسب، یک تصویر، از این‌ها که چند سالی است مد شده است. اما این فقط مد روز نیست، این هویت است، نشان می‌دهد که من چگونه فکر می‌کنم.
او در این باره توضیح می‌دهد: من در یک شهر کوچک دانشجویی در آلمان زندگی می‌کنم، برایم مهم است که دیده بشوم. دسترسی‌ام به فروشگاه‌های مسلمانان کم است، برای همین تقریباً همه این جور وسایل را از طریق اینترنت سفارش می‌دهم.
«دوست ندارم حساب پس بدهم»
این «روش زندگی اسلامی»، که مسلمانانی چون سارا بر آن اصرار دارند، گاهی تنها آمیزه‌ای از سنت‌های عربی یا به شدت الهام‌گرفته از آداب و سنن کشور ترکیه است. نوشیدن چای در استکان، دود کردن عود، استفاده از نقش‌های اسلیمی یا حروف عربی در تزیینات خانه، شاید بیش از آن که «اسلامی» باشند، شرقی قلمداد شوند.
حدیث در این باره شیوه‌ای دیگر دارد. او می‌گوید: من در انگلستان به دنیا آمده‌ام و در سوییس و اتریش زندگی می‌کنم. مسلمانم، یک مسلمان معتقد، اما به نظرم خانه‌ام یک خانه دانشجویی معمولی است. اعتقادات من به خودم ربط دارد. لزومی ندارد در و دیوار خانه‌ام آینه مذهب من باشند.
این دختر جوان مسلمان در این باره به مردمک می‌گوید: من از انگشت‌نماشدن بیزارم. دوست ندارم دائم در حال حساب‌پس‌دادن و توضیح و تفسیر باشم.
حدیث با لحنی ناراضی می‌گوید: لزومی نمی‌بینم اتاق و وسایلم بوی گلاب بدهد یا پرده‌ها و مخده‌های تیره در خانه داشته باشم. حجابم هم حجابی معمولی است. من یک انسان، یک انسان مسلمان معمولی هستم. بعضی‌ها یک تصویر عجیب از مسلمان‌ها دارند و گمان می‌برند باید حتماً همان شکل بود. این درست نیست.
واکنش به اسلام‌هراسی
در ده سال اخیر و با تغییرات اجتماعی و سیاسی در جهان و گرایش برخی از راست‌گرایان غربی به وضع قوانین سخت برای مسلمانان، بسیاری از پیروان این دین تلاش کرده‌اند هویت دینی-اجتماعی-قومی خود را هرچه بیشتر به نمایش بگذارند.
این فقط واکنش مسلمانان در برابر موج فراگیر اسلام‌هراسی نبوده است، بلکه بسیاری از مسلمانان به خصوص جوانان توانسته‌اند از این طریق اعتماد به نفس بیشتری به دست آورند.
خانم یولیا گرلاخ، روزنامه‌نگار آلمانی، در کتاب خود «مابین پاپ و جهاد: جوانان مسلمان در آلمان» در این باره نوشته است: برخی از جوانان مهاجرتبار مسلمان تلاش می‌کنند تا با گرایش به شکل زندگی و منش اسلاف خود، هویتی دیگرگونه برای خود بیافرینند. با هر آن‌چه نوآوری قلمداد شود مخالفت می‌کنند. آنها یک‌دیگر را به داشتن زندگی کاملاً سنتی تشویق می‌کنند. آنها موافق روبنده و نقاب، لباده و عبا و دیگر نشانه‌های زمان پیشینیان خود هستند.
خانم گرلاخ معتقد است در مقابل این گروه، جوانان «مسلمان مدرن» صف کشیده‌اند که اسلام را با زندگی امروزی ترکیب کرده‌اند، حجاب مدرن و راک اسلامی و سبک زندگی اسلامی دارند.
در اروپا و آمریکای شمالی، هنوز هم کلیشه‌های خاصی درباره ظاهر و زندگی مسلمانان وجود دارد. این پیش‌داوری‌ها که اغلب هم چندان مثبت نیستند، زندگی مسلمانی را به چالشی روزمره تبدیل کرده‌اند.
در این رویارویی گروه‌ها و افراد گوناگون واکنش‌های کاملاً متفاوتی از خود نشان می‌دهند و افکار، عادات و خوانش‌های متفاوت از اسلام به چالش کشیده می‌شود، اما در هر دوسوی این بازار شلوغ، تجارت برای مسلمانان پرسود و پرطرفدار است.
سایت‌های ریز و درشت اینترنتی، فروشگاه‌های کوچک و بزرگ در شهرهای اروپایی، همه و همه، در کار تقویت این «هویت» هستند. مشتریان این تجارت پرسود معتقدند که دیده‌شدن لازمه پذیرفته‌شدن است. برای همین هم در سایت‌هایی چون www.islamicity.com ساعت‌های دیواری و رومیزی اذان‌گو که آیات قرآن بر روی آنها حک شده‌اند، تابلوهای نقاشی از اماکن متبرکه مسلمانان، گلدان، کوزه، آباژور و کریستال مزین به آیات قرآنی به فروش می‌رسد.
این گروه از مسلمانان جهان غرب تلاش می‌کنند تا بر خلاف گذشته در کنج انزوا نباشند و دیده شوند. این شیوه، شاید از یک سو، در مقابل گسترش اسلام‌هراسی و اسلام‌ستیزی بایستد و از سوی دیگر بر تندروی اسلامی راه ببندد.
