کریستین امانپور، ششم مارس در شبکه خبری ا.بی.سی آمریکا در گزارشی به بررسی نقش زنان در قیام خاورمیانه پرداخت و با چند مبارز حقوق زنان به گفت‌وگو نشست.
کریستین امانپور گزارشگر ارشد بخش بین‌الملل شبکه آمریکایی «ای.بی.سی» در برنامه هفتگی خود به موضوع زنان و تاثیر آنها از تحولات خاورمیانه پرداخته است. خانم امانپور می‌گوید که چند هفته گذشته برای همه خاورمیانه دورانی«تاریخی» بوده که خیلی چیزها در آن تغییر کرده است.
نه تنها دولت‌ها بلکه خود مردم و به طور خاص زنان تغییر کرده‌اند که نتیجه آن می‌تواند تاثیر بسیار زیادی بر رویدادهای آینده داشته باشد.
او سپس با چهار مبارز حقوق زنان به گفت وگو پرداخت که به منظور شرکت در نشست زنان دنیا در این هفته در آمریکا بسرمی‌برند.
تینا براون، سردبیر «دیلی بیست» مجله نیوزویک، نوال سعداوی، فعال قدیمی حقوق زنان در مصر؛ زینب صلبی، بنیانگذار عراقی سازمان «زنان برای زنان بین‌الملل» و سوسن طهماسبی یکی از فعالان حقوق زنان در ایران شرکت کنندگان این میزگرد بودند.
کریستین امانپور درآغاز به این پرسش «اساسی» پرداخت که چقدر حرکت زنان می‌تواند تکوین دموکراسی خاورمیانه را شکل دهد، امری که در حال حاضر از سوی آمریکا و بیشتر کشورهای دنیا به دقت دنبال می‌شود.
دستاورد مبارزات زنان غالبا ربوده می‌شود
کریستین امانپور: کیست که نتواند خوش‌بین باشد. وقتی شما (به این حرکت) نگاه می‌کنید فکر می‌کنید دستاوردها جاافتاده‌اند و غیرقابل تغییرند؟
زینب صلبی: خیر. وقتی من تصاویر تحولات خاورمیانه را می‌بینم اول هیجان زده می‌شوم که شاهد به پاخاستن زنان و پیوستن آنها به مردان در خیابان‌ها هستم. من تاریخ را هم به یاد می‌آورم که زنان خاورمیانه پیشتر هم در انقلاب‌ها علیه استعمار فرانسه در الجزایر، یا علیه شاه در ایران به پا خاسته بودند. بنابراین ما چنین تاریخچه‌ای داریم اما غالبا این مبارزات در لحظه پیروزی، ربوده شده و زنان به خانه بازگردانده شده‌اند.
کریستین امانپور خطاب به تینا براون: شما در مجله نیوزویک این هفته از 150 زنی سخن گفته‌اید که دنیا را شکل داده‌اند و به همین مناسبت روی جلد نیوزویک نام و تصویر هیلاری کلینتون آمده است. واقعا کسی مانند وزیر امور خارجه آمریکا و جامعه بین‌الملل برای کمک به زنان در این انقلاب‌ها چه می‌توانند بکند؟
تینا بروان: آن‌چه در حال حاضر جالب است این است که هیلاری کلینتون در لحظه حساسی قرار دارد. در شرایطی که این تصور وجود دارد که اگر زنان به قدرت برسند می‌توانند تغییرات بزرگ در جنبش دموکراسی ایجاد می‌شود. حالا شما شاهد کار او (هیلاری کلینتون) در عرصه عملی هستید. کلینتون چند هفته پیش از شروع حرکت‌ها در یمن بود. او پس از نشستی که در آن‌جا داشت و زنان را برای دستیابی به حقوقشان تشویق کرد از سوی زنانی احاطه شد که از او می‌پرسیدند آیا او می‌تواند به آنها در زمینه آموزش دموکراسی و حقوق مدنی و برانداختن سنت‌های بربریت مانند ازدواج دختران کوچک کمک کند، ولی در عین حال می‌پرسیدند که چگونه این کار می‌تواند با توجه به جو موجود به‌گونه‌ای انجام شود که نتیجه معکوس نداشته باشد.
زنان در جامعه مستعمره نمی‌توانند آزاد باشند
کریستین امان پور: اینک انقلاب در مصر به ثمر رسیده (به نظر شما) وضعیت حقوق زنان در این کشور که حتی در کمیته نظامی اداره کننده آن نیز هیچ زنی حضور ندارد چگونه می‌شود؟
نوال سعداوی: من به حقوق زنان از دو جنبه می‌نگرم: محلی و جهانی. ما (به عنوان زن) نمی‌توانیم در مصر، کشوری که آزاد نیست، آزاد شویم. مشکل ما، استعمار است. من الان به نیویورک و واشنگتن آمده‌ام تا با شما، آمریکایی‌ها و دولت شما حرف بزنم. مشکل، استعمار است. اگر ما مستقل باشیم و خود مواد غذایی موردنیازمان را تولید کنیم اوضاع روبراه می‌شود، ولی 50 درصد مردم مصر به دلیل استعمار آمریکا با درآمد کمتر از دو دلار در روز زندگی می‌کنند. پس زنان در چنین جامعه‌ای نمی‌توانند آزاد باشند. حقوق زنان کاملا یک مسئله محلی، جهانی و کاملا مرتبط با مسائل سیاسی و اقتصادی است.
وضعیت زنان در جامعه بیانگر جهت‌گیری آن است
کریستین امانپور: تصویر کلی و واقعی این موضوع چیست؟
زینب صلبی: باید توجه کنیم که آن‌چه در باره زنان رخ می‌دهد شاخص جهت‌گیری جامعه است. مسئله زنان معمولا به عنوان یک مسئله حاشیه‌ای دیده می‌شود، اما ما باید این نگاه را تغییر دهیم. زنان برای جامعه مانند یک شاخص یا معیار هستند؛ پیشرفت با زنان شروع می‌شود و خشونت هم با زنان شروع می‌شود. بنابراین بیشتر از این‌که لازم باشد ما باید نگران حفظ حقوق زنان در قانون اساسی باشیم. نگران حقوق کار زنان باشیم که هنوز هم در خاورمیانه حقوقی مساوی مردان ندارند. باید نگران آموزش و یا فرصت‌های شغلی باشیم. باید به مسئله زنان به عنوان یک شاخص خیلی مهم نگاه کنیم و براساس آن می‌توانیم بگوییم که در افغانستان، مصر یا جاهای دیگر چه رخ می‌دهد.
حقوق زنان باید در چارچوب شرایط داخلی و جهانی نگریسته شود
کریستین امان پور: همه وقتی شاهد انقلاب خاورمیانه‌اند می‌گویند که مشابه آن را در ایران دیده‌اند. سی سال پیش زنان به خیابان‌ها آمدند و خواستار چیزهای متفاوتی از حکومت پادشاهی شدند. آنها دوباره پس از یک سال به خیابان‌ها آمدند و به حجاب اجباری اعتراض کردند. چطور ممکن است چنین چیزی در منطقه و حتی در ایران اتفاق نیافتد؟
سوسن طهماسبی: من با حرف‌های زینب موافقم اما باید بگویم که شرایط الان متفاوت از سی سال پیش است. در حال حاضر یک زمینه جهانی وجود دارد و ما این فرصت را داریم که مبارزات زنان در این کشورها را واقعا تقویت کنیم. خیلی‌ها از حضور زنان در انقلاب خاورمیانه شگفت‌زده شده‌اند اما واقعیت این است که کسانی مانند من که در ایران زندگی و کار کرده‌اند از دیدن حرکت زنان در ایران یا مصر متعجب نمی‌شوند. چون زنان همه جا هستند، در هر یک از این کشورها زنانی هستند که برای حقوق خود تلاش می‌کنند.
یک راه برای انجام این کار (تقویت مبارزات زنان) این است که جنبش زنان باید به طور خاص خیلی مراقب باشد و از حقوق خود دفاع کند. ما به فرصت‌های منطقه‌ای نیاز داریم تا به حقوق زنان در (چارچوب) مباحث داخلی و در یکپارچگی جهانی آن نگاه کنیم.
کریستین امانپور: همه به این موضوع نه تنها به به عنوان یک موضوع مربوط به زن بلکه نگاهی وسیع‌تر نسبت به آن دارند که می‌تواند نهایتا به تروریسم، بنیادگرایی ضربه بزند آیا مثلا این حرکت زنان ضربه‌ای به القاعده نیست؟
تینا براون: همان‌طور که سوسن گفت ما مراقب هستیم و زنان در همه این کشورها خواستار حقوق خود به شیوه‌ای قابل‌قبول هستند. ما با افرادی کار کرده‌ایم که سی، چهل سال مبارزه کرده‌اند، و کارهای شجاعانه انجام داده‌اند.
مثلا در مصر زنانی که در زندان بودند و (اشاره به خانم نوال سعداوی) صدای خود را در باره ایده‌های فمینیستی در جامعه سرکوبگر بلند کردند. آمریکا باید بتواند هر آن چه می‌تواند برای حمایت و آموزش انجام دهد بدون این‌که ناشیگری کند و نتیجه معکوس ببار دهد.
چون ممکن است کسی که از حقوق زنان حرف می‌زند متهم شود که تحت تاثیر بیگانگان است. این امر یک موج ملی‌گرایی اسلام‌گرایانه ایجاد می‌کند و باعث می‌شود که کل موضوع پنهان شود. پس این خیلی خیلی برای ما مهم است که به هر طریقی که می‌توانیم در این زمینه با قدرت نرم کمک کنیم.
ما از دیکتاتورهای داخلی و قدرت‌های خارجی می‌ترسیم
کریستین امان پور ( خطاب به نوال سعداوی): شما فکر می‌کنید اخوان‌المسلمین «دشمن» زنان یا «دشمن» آزادی واقعی است؟
نوال سعداوی: ما باید به مسئله بنیادگرایی دینی به طور جهانی بنگریم. بعضی‌ها از من می‌پرسند که آیا من از اخوان‌المسلمین می‌ترسم؟ می‌گویم: نه. من از دیکتاتورهای محلی می‌ترسم، کسانی که پس از مبارک خواهند آمد و دیکتاتورهای جهانی. ما همواره روی دیکتاتورهای محلی متمرکز می‌شویم که زنان را سرکوب می‌کنند. اما از دو طرف سرکوب می‌شویم، هم از طرف قدرت‌های داخلی و هم خارجی‌ها.
کریستین امانپور: تاثیر همه این ایده‌های خارجی و نیز افراط‌گرایی، بنیادگرایی و تروریسم چیست؟
زینب صلبی: گروه‌های مذهبی در خاورمیانه تشخیص داده‌اند که درگیرکردن زنان در جنبش و تحرک آنها برای پیشبرد اهداف انقلابی خوب است. مثلا در عراق از سال 2003 این گروه‌های مذهبی بودند که زنان را وارد انتخابات یا گروه‌های خود کردند نه سکولارها.
گروه‌های سکولار باید از گروه‌های مذهبی یاد بگیرند تا راهبردهایی برای بهبود حقوق زنان و ارتقای موقعیت آنها در مدیریت ارائه کنند. ما نباید حقوق زنان را چیزی «بخشیده شده و مسلم» تلقی کنیم، چرا که طرف مقابل از این موضوع استفاده می‌کند تا اهداف خود را پیش ببرد.
حقوق زنان نباید مورد معامله قرار گیرد
در نهایت، موضوع اصلی قانون خانواده است، تحرک و دردسترس بودن منابع برای زنان. و معمولا این قوانین در معامله با گروه‌های مذهبی وجه‌المصالحه واقع می‌شود؛ مثلا تجارت آزاد را بدست می‌آوریم و قانون خانواده را از دست می‌دهیم.
اما حالا یک انقلاب سکولار رخ داده که مذهبی نیست و به دیکتاتورها و نیز بنیادگراها می‌گوید که «ما دیگر به هیچ وجه وضعیت را تحمل نمی‌کنیم».
نکته مهم این است که سر مسئله زنان معامله نکنید، نه در افغانستان و نه در مصر؛ این، نکته اصلی است.
کریستین امانپور(خطاب به سوسن) شما کمپین یک میلیون امضا را راه انداختید و در آن فعال بودید وضعیت زنان در کل حرکت اعتراضی ایران چگونه است؟ همه می‌خواهند که قیام‌های اخیر در ایران هم رخ بدهد. آیا هیچ شانسی در این زمینه وجود دارد؟
سوسن طهماسبی: زنان ایران صد سال است که برای حقوق خود مبارزه می‌کنند. آنها به خصوص پیش از تحولات اخیر، پیشگامانه برای حقوق زنان و دموکراسی در ایران خیلی فعال بودند و تا الان که دو سال از انتخابات گذشته است مردم در خیابان‌ها بوده و اساسا رای خود را طلب کرده‌اند. مسائل مشابهی در ایران وسایر کشورها در جریان است.
