برخی از مسئولان وزارت بهداشت ایران از شیوع آسم به عنوان یک بیماری مزمن تنفسی خبر داده و گفتهاند که بیش از ۳۵ درصد تهرانیها دارای نشانههای این بیماری هستند.
مهدی نجمی رئیس اداره آسم و آلرژی وزارت بهداشت گفته است که این بیماری سالانه ۲۵۰ هزار نفر را در دنیا به کام مرگ میکشد.
او میگوید: حدود ۱۳ درصد از مبتلایان به آسم را کودکان تشکیل میدهند و آسم نه تنها شایعترین بیماری دوران کودکی است بلکه دلیل اصلی غیبت کودکان از مدرسه نیز به شمار میآید.
آسم یک بیماری التهابی مزمن است که با حملههای مکرر تنفسی و خسخس کردن مشخص میشود و شدت و فراوانی آن در افراد متفاوت است.
کوروش اعتماد، رنیس واحد بیماریهای غیرواگیردار وزارت بهداشت هم شیوع آسم در کودکان و نوجوانان ایرانی را حدود ۱۳ درصد بیان میکند و میگوید در شهرهایی مانند تهران که میزان آلودگی بالاتر از حد مجاز است آمار مبتلایان به آسم بسیار بالاتر است و به بالای ۳۰ درصد میرسد.
شیوع آسم در تهران خبر جدیدی نیست. مصطفی معین، رئیس انجمن آسم وآلرژی ایران در آبان ۱۳۸۸ از ابتلای ۳۵ درصدی جمعیت ۱۰ میلیونی تهران (در آن زمان) به آسم خبر داده بود. او که فوق تخصص آلرژی دارد، گفته بود که اگرچه میزان شیوع این بیماری در کشور ۸ تا ۱۲ درصد اعلام شده اما براساس پژوهشهای جدیدتر این میزان به ۱۳ درصد افزایش یافته است.
پیش از آن و در سال ۱۳۸۶ نیز درباره ابتلای بالاتر از ۳۰ درصد تهرانیها به آسم سخن گفته شده بود.
تمامی آمار مربوط به آسم که به خصوص حکایت از افزایش این بیماری التهابی در پایتخت دارد، گویای وجود عوامل پدیدآورنده و تشدیدکننده این بیماری است که در طول سالها بدون تغییر باقی ماندهاند.
در حال حاضر اولین برنامه کنترل، تشخیص، پیشگیری و درمان آسم که توسط کمیته کشوری آسم و آلرژی وزارت بهداشت در حال تدوین است قرار است از نیمه دوم سال جاری در برنامه پزشک خانواده تا سال ۱۳۹۴اجرا شود. در این برنامه پنج ساله به کاهش عوامل خطرزا، افزایش آگاهی عمومی و مشارکت دستگاهها و نهادها برای کنترل این دسته بیماریها توجه شده است.
عوامل بروز و تشدید کننده آسم در شهرهای بزرگ
مصطفی معین، فوق تخصص آلرژی و متخصص کودکان در سال ۱۳۸۶به همشهری گفته بود که براساس پژوهشهای انجام شده افزایش جمعیت خانوار و پایین بودن سطح تحصیلات والدین، سابقه خانوادگی آسم و در معرض دود سیگار قرار گرفتن به ترتیب از مهمترین عوامل خطر بیماری آسم در کودکان است.
او گفته بود که تغییر سبک زندگی از روستایی به شهری یکی از عوامل پیدایش بیشتر این بیماری است، سازمان بهداشت جهانی نیز شهری شدن را با افزایش آسم همراه میداند اما تصریح میکند که علت دقیق آن هنوز روشن نیست.
مصرف سیگار در محیطهای دربسته و مکانهای عمومی به عنوان یکی از چهار عامل اساسی بیماریهای تنفسی از سوی سازمان بهداشت جهانی، در کنار نبود تحرک جسمانی، مصرف بیرویه الکل و تغذیه نامناسب مطرح شده است.
افزایش آلایندههای محیطی در شهرهای بزرگ نیز از جمله دلایل مهم در این زمینه شمرده میشود و به خصوص در تهران وجود واحدهای صنعتی کوچک و بزرگ و کارگاههای مختلف و نیز خودروهای فرسوده به عنوان عوامل اساسی آلودگی هوا در بروز بیماریهای تنفسی مانند آسم نقش دارند.
با این حال برخی از کارشناسان افزایش آلایندههای محیطی را دلیل افزایش بروز آسم در تهران نمیدانند اما میپذیرند که این آلایندهها نشانههای بیماری را تشدید کرده است.
آسم در کودکان و زنان باردار
برخی از پژوهشها حکایت از آن دارد که بیماری آسم در کودکان و نیز مادران باردار دارای کمبود ویتامین «دی» شایعتر است.
همچنین کودکان مادرانی که دچار استرس، اضطراب و افسردگی هستند بیشتر به آسم مبتلا میشوند، ضمن این که استرس بیشتر خود کودک نیز حملات آسم او را تشدید میکند.
برخی پژوهشهای نیز رابطه مصرف بیرویه آنتیبیوتیکها و ابتلا به آسم را نشان میدهد که با توجه به پنج برابر بودن مصرف این داروها در ایران در مقایسه با استاندارد جهانی این امر نیز قابل تکیه است.
سازمان جهانی بهداشت عوامل بنیادی این بیماری را ناشناخته میداند اما مهمترین عوامل خطر ایجادکننده آن را ترکیبی از آسیب پذیری ژنتیک همراه با عوامل محیطی ارزیابی میکند.
آلرژنهای داخل خانه مانند «داست مایت» در رختخواب، فرش و مبلمان خانه و نیز موی حیوانات خانگی و آلرژنهای محیط بیرونی مانند کپک و گردههای گیاهی، دود سیگار، مواد شیمیایی محیطهای کار و آلودگی هوا از مهمترین عوامل شناختهشده بروز این بیماری هستند.
عوامل دیگر مانند هوای سرد، استرسهای مختلف و نیز تحرک جسمانی نیز میتوانند نشانههای بیماری را تشدید کنند.