سازمان عفو بین‌الملل در پنجاهمین سالگرد تاسیس این نهاد گزارش سالانه خود در زمینه حقوق بشر را امروز سیزدهم مه، برابر با 23 اردیبهشت 2011 منتشر کرده است.

در این گزارش که محدودیت‌های آزادی بیان حداقل در 89 کشور جهان به طور مستند ارائه شده شامل گزارش‌های جداگانه در باره وضعیت حقوق بشر کشورها است.

در گزارش مربوط به ایران که مربوط به سال 2010 میلادی است به ادامه تلاش هیئت حاکمه ایران در ایجاد محدودیت‌های شدید برای آزادی بیان، تجمع و تشکل اشاره شده است. بازداشت و زندانی شدن مخالفان سیاسی و مدافعان حقوق بشر، شکنجه و سایر بدرفتاری‌ها با زندانیان، ادامه تبعیض نسبت به زنان و اقلیت‌های قومی و دینی، اجرای حکم حداقل 252 اعدام و افزایش قطع اعضای بدن و شلاق زدن مورد تاکید قرار گرفته است. 

در آغاز این گزارش آمده که دولت ایران توصیه‌های کلی سازمان ملل در باره کارنامه حقوق بشر خود را پذیرفته اما توصیه‌های مشخص به منظور پایان‌دادن به تبعیض مذهبی‌، قومی و اجرای مجازات اعدام به ویژه در باره مجرمان نوجوان و نیز همکاری با مجامع حقوق بشری سازمان ملل متحد را رد کرده است.

فرار شمار زیادی از ایرانیان به خارج از کشور به دلایل امنیتی نکته دیگری است که در مقدمه این گزارش آمده است.

محدودیت آزادی بیان، تجمع و تشکل

سازمان عفو بین‌الملل با بیان تشدید محدودیت‌های حاکم بر آزادی بیان، تجمع و تشکل به بازداشت شمار زیادی از معترضان انتخابات ریاست‌جمهوری 2009  و ایجاد محدودیت‌ گسترده نسبت به میرحسین موسوی و مهدی کروبی پرداخته است.

غیرقانونی اعلام شدن دو حزب عمده سیاسی مخالف با حکومت، اخراج استادان «سکولار» از دانشگاه‌ها و محرومیت از تحصیل دانشجویان فعال معترض از جمله نکات مهم این گزارش است.

محدودیت دسترسی مردم به اخبار از طرق مختلف مانند اختلال در اینترنت، ارسال پارازیت، ممنوعیت انتشار روزنامه‌ها و بازداشت روزنامه‌نگاران، استراق سمع و ایجاد اختلال در ای‌میل و پیامک‌ها، ابداع «ارتش سایبری» علیه وب‌سایت‌های داخلی و خارجی و فیلترکردن آن‌ها در گزارش تاکید شده است.

بازداشت‌های خودسرانه و محاکمه‌های ناعادلانه

در ادامه گزارش بازداشت‌های خودسرانه از سوی ماموران امنیتی، بدرفتاری و شکنجه افراد و محاکمه‌های ناعادلانه به طور جداگانه بررسی شده است.

بازداشت افراد بدون نشان‌دادن کارت شناسایی یا حکم قضایی، نگهداری افراد به مدت طولانی بدون تماس با وکیل یا خانواده، شکنجه و بدرفتاری با زندانیان، محرومیت از امکانات درمانی و بالاخره محاکمه‌های ناعادلانه بدون حضور وکیل مدافع و براساس اعتراف افراد شماری از موارد ذکر شده در گزارش است.

در همین زمینه از بازداشت سه تبعه آمریکایی که این سازمان از آنها به عنوان کوهنورد یاد شده، بازداشت و محکومیت عیسی سحرخیز، روزنامه‌نگار و بازداشت و محاکمه نسرین ستوده، وکیل حقوق بشر یاد شده است.

شکنجه و بدرفتاری با زندانیان

سازمان عفو بین‌الملل در گزارش مربوط به حقوق بشر ایران به بازداشت یک وبلاگ نگار به نام حسین رونقی ملکی اشاره کرده که به اتهام اقدام علیه امنیت ملی به 15 سال زندان محکوم شده و قاضی دادگاه در پاسخ به او که از شکنجه خود تعریف کرده او را «مستحق آن دانسته است.»

ضرب و شتم شدید، فروکردن سر متهمان در داخل توالت و واداشتن آن‌ها به خوردن مدفوع، اجرای اعدام ساختگی، حبس در فضای بسیار کوچک و تنگ، محرومیت از نور، غذا، آب و درمان و تجاوز موارد شکنجه و بدرفتاری با زندانیان است که در این گزارش ذکر شده است.

از جمله نمونه‌های شکنجه در گزارش سازمان عفو بین‌الملل ضرب وشتم یک جوان کرد به نام غلامرضا بیات است که منجر به خون‌ریزی داخلی و مرگ او در کامیاران شده است.

مورد دیگر یکی از داوطلبان بسیجی در شیراز است که پس از گزارش به فرمانده بسیج در باره اعمال تجاوز منظم به ده‌ها پسر جوان، به همراه چند تن دیگر 100 روز در بازداشت و مورد ضرب و شتم قرار گرفتند.

در بخش دیگری از این گزارش به معافیت از مجازات اعضای نیروهای امنیتی اشاره شده که به نقض حقوق بشر متهم شده بودند و در این زمینه به محاکمه 12 نفر در رابطه با کهریزک و حداقل 50 نفر در ارتباط با حوادث پس از انتخابات کوی دانشگاه تهران اشاره می‌کند.

سازمان عفو بین‌الملل به طور خاص به بازداشت و محاکمه مدافعان حقوق بشر پرداخته است که به دفاع از قربانیان نقض این حقوق پرداخته‌اند و در این زمینه از افرادی مانند عماد‌الدین باقی و شیوا نظرآهاری و سازمان‌هایی مانند کمیته گزارشگران حقوق بشر و فعالان حقوق بشر ایران یاد می‌کند.

تبعیض علیه زنان، اقلیت‌های قومی و دینی

تبعیض علیه زنان در قانون و عمل حوزه دیگری است که گزارش عفو بین‌الملل به آن اشاره کرده است.

تصویب پیش نویس لایحه حمایت از خانواده که به گفته عفو بین‌الملل در صورت تصویب نهایی به کاهش بیشتر حقوق زنان می‌انجامد و نیز توجه به اجرای طرح پوشش اجباری از جمله نشانه‌های مهم قانونی و اجرایی در نقض حقوق زنان تلقی شده است.

تحت فشار گذاردن و بازداشت فعالان حقوق زنان مانند محبوبه کرمی، فاطمه مسجدی و مریم بیدگلی و کاهش قابل ملاحظه ثبت نام زنان در دانشگاه‌ها از جمله موارد دیگر تبعیض علیه زنان ذکر شده است.

ادامه تبعیض علیه اقلیت‌های قومی، ممنوعیت استفاده از زبان‌های اقلیت‌ها در مدارس و ادارات دولتی و تهدید و بازداشت فعالان در این زمینه مانند اکبر آزاد و محاکمه‌های ناعادلانه و حتی اعدام 11 فرد بلوچ در تلافی بمب‌گذاری‌ها در منطقه بلوچستان در گزارش قید شده‌اند.

نقض آزادی دینی به صورت‌های مختلف از جمله محرومیت از تحصیلات عالی برای جامعه بهائی،  آزار، تبعیض و بازداشت روحانیان مخالف شیعه مانند آیت‌الله کاظمینی بروجردی، مسلمانان اهل سنت، دراویش و نوکیشان مسیحی صورت گرفته است.

شلاق، اعدام و سنگسار

در ادامه گزارش تحت عنوان مجازات‌های «بی‌رحمانه و غیرانسانی»، با بیان این‌که امکان تعیین دقیق حکم‌های شلاق و قطع عضو وجود نداشته اما تاکید شده که این احکام به طور فزاینده به اجرا گذاشته شده‌اند.

در این‌جا به گفته‌های نوری‌زاد استناد شده که از شکنجه و شلاق خود و اشخاص دیگر خبر داده است.

مجازات اعدام و سنگسار، آخرین موضوع گزارش سازمان عفو بین الملل است که حداقل 252 مورد مورد تایید حکومت ایران شامل 5 زن و یک نوجوان در سال 2010 را دربرمی‌گیرد ولی با توجه به گزارش‌های معتبر دیگر، رقم واقعی را بیشتر ارزیابی می‌کند.

اکثر اعدام‌ها در زندان وکیل‌آباد مشهد انجام شده و حکم آن ها عمدتا برای قاچاق مواد مخدر، سرقت مسلحانه، جنایت، جاسوسی، خشونت سیاسی و جرایم جنسی صادر شده‌ است.

ضمنا آمده است که اگرچه هیچ مورد سنگسار در سال 2010 گزارش نشده اما حداقل 15 نفر که اکثرشان زن هستند در معرض خطر این مجازات قرار دارند.