تاریخ تنظيم سند: 27 مارس 2009
محل تنظيم سند: سفارت آمریکا در دهلی‌نو
طبقه‌بندی: محرمانه
موضوع: نظر چند سفیر سابق در تهران درباره رابطه ایران و هند

خلاصه:

۱- پنج سفیر سابق کشورهای خارجی در تهران که اکنون در دهلی به سر می‌برند، نظراتشان را درباره روابط کنونی ایران و هند با ما در میان گذاشته‌اند. این سفیران متفق القول گفته‌اند که روابط ایران و هند در درجه اول به دلیل موضوع انر‍ژی برای هند اهمیت ویژه‌ای دارد اما روابطی فاقد عمق است. به گفته آنها، روابط دوجانبه ایران و هند محکم اما سطحی و همراه با بی‌اعتمادی است، و به نظر نمی‌آید این شرایط تغییر کند.  این سفیران، همچنین درباره رهبر جمهوری اسلامی ایران و تلاش او برای اتخاذ سیاستی ثابت اظهار نظر کردند. به اعتقاد آنها، منافع ایران، آمریکا و هند در زمینه بازسازی افغانستان با هم تلاقی می‌کند.

روابط مستحکم اما کم عمق

۲- ۱۳ مارس، کاردار سفارت آمریکا، مهمانی ناهاری برای چهار سفیر خارجی در هند تشکیل داد که زمانی در سفارت‌های کشورشان در تهران فعالیت می‌کردند. هدف از این مهمانی صحبت درباره روابط هند و ایران بود. فیلیپ ولتی، سفیر سوئیس در هند  که از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۸ در تهران حضور داشت (سفارت سوییس حافظ منافع آمریکا در ایران است)، روبرتو توسکانو، سفیر ایتالیا در هند که از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۸ در تهران بود، هیداکی دومیچی سفیر ژاپن در هند که از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۷ در تهران بود و گزا پالمای، سفیر مجارستان در هند که از سال ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۵ در تهران خدمت کرده، در این مهمانی حضور داشتند. همچنین در تاریخ ۲۳ مارس، مشاور سیاسی سفارت با کی.سی.سینگ، دیپلمات برجسته هندی دیدار و گفت‌وگو داشت که در فاصله بین سال های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ به عنوان سفیر در ایران بود و اکنون بازنشسته شده است.

۳-  پنج سفیر سابق در ایران، در این نکته اتفاق نظر داشتند که اگر بعد از انتخابات پیش رو در هند و ایران٬ تحولات غیرقابل پیش‌بینی اتفاق نیفتد، بعید است که روابط ایران و هند در ماه‌های آینده، توسعه یابد. این سفیران پیش‌بینی می‌کنند که دیدارهای عمومی مقام‌های دو کشور ادامه یابد. دیدارهایی که به گفته آن‌ها در گذشته باعث مبالغه در تحلیل سطح روابط دو کشور شده بود؛ اما دلایل چندانی وجود ندارد که نشان دهد این روابط در آینده تغییر خواهد کرد.

۴- به اعتقاد آقای سینگ که در زمان خدمتش در ایران، مدافع گسترش روابط ایران و هند در زمینه انرژی بود، این تصور غلط در غرب وجود دارد که هند رابطه نزدیکی با ایران دارد. سینگ در سخنانش تشریح کرد که رابطه ایران و هند در دهه گذشته، چندان خوب نبوده است. آقای سینگ هند را کشوری توصیف کرد که نمی‌تواند هم‌زمان هم با ایران هم با آمریکا رابطه داشته باشد بدون آن‌که باعث آزردن یکی از دو طرف شود. او این موضوع را شکست دیپلماسی هند در مواجه با آمریکا و ایران دانست. سفیر سوئیس هم روابط دو کشور را بسیار ضعیف توصیف کرد و گفت که جز همکاری در زمینه انرژی (به ادعای او سرمایه‌گذاری هند در ایران بالغ بر 10 میلیارد دلار است)، هیچ رابطه عمیقی بین دو کشور وجود نداشته است.

۵- به گفته سینگ، رابطه ایران و هند به شکل قابل توجهی کاهش یافته است. سینگ این مسئله را ناشی از رای هند علیه ایران در سال ۲۰۰۵ در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌داند. به گفته او، باوجود منافع استراتژیک مشترک ایران و هند برای مبارزه با طالبان در افغانستان، میزان اعتماد دو کشور بسیار اندک بوده است. بر اساس سخنان سینگ، دولت ایران، به حزب حاکم در هند و گرایش‌های آمریکایی آن مظنون است و رای هند علیه ایران را در آژانس بین المللی انرژی اتمی، به عنوان خیانت هند به ایران به حساب می‌آورد.

مخالفت هند با یک پایگاه هسته‌ای دیگر در منطقه

۶- تصور وجود یک ایران هسته‌ای، بر هر نوع بحث درباره رابطه ایران و هند سایه می‌اندازد. هند مخالف توسعه هسته‌ای ایران است و بارها مخالفتش را با جاه طلبی‌های هسته‌ای ایران به روشنی نشان داده است. به گفته سفیر مجارستان، هند دوست ندارد هیچ قدرت دیگری در منطقه، به سلاح هسته‌ای مجهز باشد. اگرچه هند با سیاست خارجی مستقل خود، مخالف توسعه انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز دولت ایران یا هیچ کشور دیگری نیست، اما دولت هند آشکارا با تجهیز ایران به سلاح هسته‌ای مخالفت کرده است.

۷- به گفته سفیر ایتالیا، دولت ایران نمی‌خواهد برنامه تولید تسلیحات هسته‌ای خود را متوقف کند چرا که حکومت ایران و شهروندان ایرانی به این مسئله به عنوان حق حاکمیت ملی نگاه می‌کنند و حکومت ایران، آن را به عنوان ابزاری لازم و پشتیبان هنگام تهدیدهای جدی در نظر می‌گیرد. سفیر ایتالیا، در مورد تصمیم ایران برای متوقف کردن برنامه هسته‌ای این کشور بدبین بود. (نظر: پالمای و توسکانو نظر رسمی دولت هند را منعکس می‌کردند که در صورتی که ایران برنامه هسته‌ای خود را فراتر از نیاز این کشور به تامین انر‍ژی توسعه دهد، هند با ایران مخالفت خواهد کرد. پایان نظر)

مواجهه با حکومت ایران

۸- به اعتقاد آقای ولتی (سفیر سابق سوئیس در تهران) هرگز نمی‌توان به تصمیم گیرندگان رده بالای سیاسی در ایران اعتماد کرد چرا که توزیع قدرت در ایران بسیار گسترده و دائما در حال تغییر است. ولتی در مورد خامنه‌ای گفت که تصمیم‌گیری خامنه‌ای تا حد زیادی به توازن نیروها در شورای نگهبان بستگی دارد که اغلب در مورد مسائل، اختلاف نظر دارند. این موضوع باعث شده که رهبر جمهوری اسلامی  نتواند سیاست ثابتی داشته باشد.
سفیر مجارستان (پالمای) گفت مهم‌ترین پرسش در حال حاضر این است که آیا ماهیت رژیم در آینده نزدیک تغییر خواهد کرد یا نه. به نظر او تغییر نخواهد کرد. اما سفرای سوئیس و ایتالیا با این دیدگاه مخالفت کردند و گفتند که روند تغییر رژیم ایران، قبلا آغاز شده و کشمکش قدرت در ایران در تغییرات نسلی نهفته است.

به اعتقاد این سفیران، احمدی‌نژاد، نماینده دقیق نسل جوان‌تری است که خواهان احیای اصول انقلابی و اسلامی گم‌شده انقلاب ۱۹۷۹ هستند در حالی که روحانیان و مقام‌های رسمی بیشتر خواهان حفظ وضع موجود هستند.

همکاری ایران و هند در مورد افغانستان

۹- در مورد منافع مشترک ایران و هند، سفیران به بازسازی افغانستان و برخورد با نیروهای طالبان در این کشور اشاره کردند. به گفته پالمای، ایران و هند می‌توانند در مورد افغانستان با هم همکاری داشته باشند. وی جمع‌آوری اطلاعات درباره تحرک نیروهای طالبان در افغانستان را نقطه تلاقی اشتراک منافع آمریکا با دو کشور ایران و هند می‌داند.

۱۰- برخی از این سفیران، همچنین بر این باور بودند که ایران و هند می‌توانند در زمینه پروژه‌های زیربنایی در بازسازی افغانستان با هم همکاری داشته باشند. هند قبلا در ساخت بزرگراهی که بندر چابهار ایران را به سیستم راه و ترابری افغانستان متصل می‌کند، سرمایه‌گذاری کرده است. آنها می‌توانند در زمینه کشیدن خط راه‌آهن تا هرات با هم همکاری کنند.

ارتباطات تجاری ایران و هند

۱۱- سفیران همگی اعتقاد داشتند که همکاری دو کشور در زمینه انرژی، در راس اولویت‌های تجاری دو کشور ایران و هند است؛ اما به دلیل توقف پروژه خط لوله ایران- پاکستان-هند، این همکاری تنها محدود به نفت خام و محصولات پالایشی بوده است. دولت هند که نتوانسته بود از ایران برای تامین ذخیره گازی پایدار با قیمت مناسب تضمینی دریافت کند پیشنهاد احداث یک خط لوله مشترک را مطرح کرد. اما به گفته ولتی مجلس هند مخالف سرمایه‌گذاری هند برای احداث خط لوله‌ای است که از پاکستان می‌گذرد. سینگ که درباره منافع حاصل از پروژه از طریق ایران تردید دارد، می‌گوید احداث این خط لوله توجیه اقتصادی ندارد. (نظر: ایران توافقنامه‌های پیشین گاز و نفت با هند را زیر پا گذاشته است و از این نظر دولت هند به ایران به عنوان یک شریک نفتی بلند مدت اعتماد ندارد. به علاوه حمله تروریستی بمبئی در سال ۲۰۰۸ هند را به شدت درباره امنیت عبور خط لوله مشترک از خاک پاکستان دچار نگرانی کرده است. به طوری که احتمال به نتیجه رسیدن احداث این خط لوله سه جانبه در آینده نزدیک بسیار پایین است. پایان نظر)

۱۲- در نهایت، به اعتقاد سینگ، آنچه که مانع همکاری تجاری بیشتر هند با شرکت‌های ایرانی می‌شود، اول؛ مشکلات ارتباط تجاری با ایران و دوم؛ بدنامی همکاری تجاری با ایران است. هند در مورد ایران همیشه سعی کرده در عین حفظ روابط ثابت، از افتادن در مسیر خلاف جامعه بین‌الملل پرهیز کند. سینگ تاکید کرد که با کاهش قیمت کالاها و تجدید تحریم‌ها علیه ایران، هند فعلا عجله‌ای در معامله با ایران ندارد.

13- تفسیر: بر اساس ارزیابی ما، هند در آینده به روابط محدود اما ثابت خود با ایران در همان مسیر قبلی ادامه می‌دهد. در حالی که روابط موجود ایران و هند بدون تغییر باقی مانده، رابط‌های ما تاکید می‌کنند که سیاست هند در قبال ایران تابع محاسبات مربوط به منافع این کشور است نه علائق عمومی مربوط به گذشته فرهنگی و تاریخی بین تهران و دهلی نو. ایالات متحده فرصت دارد که با هند در مورد ایران تعامل داشته باشد اما برای این منظور اول باید هند را متقاعد کنیم که منافع ما کجا به هم گره می‌خورد.

کد سند: 09NEWDELHI594