تاریخ تنظيم سند: ۱۵ مارس ۲۰۰۹
محل تنظيم سند: سفارت آمریکا در دمشق
طبقه‌بندی: محرمانه
موضوع: روابط سوریه و ایران
طبقه‌بندی به وسیله: مورا کونلی

خلاصه:

۱- ولید معلم، وزیر خارجه سوریه با مرور ۳۰ سال رابطه ایران و سوریه، وابستگی سوریه به ایران را انکار کرد و گفت که دمشق روابطش را با تهران به این دلیل حفظ کرده که ایران از مصالح سوریه در برابر اشغال اسرائیل حمایت می‌کند. سوریه تصمیم گرفته است که در مذاکرات آناپولیس شرکت کند و باوجود اعتراض‌های ایران، گفت‌وگوهای غیرمستقیم درباره صلح را بر مبنای منافع این کشور با اسراییل آغاز کرده است.

آقای معلم در مورد برنامه هسته‌ای ایران گفت به سولانا توصیه کرده است که درخواست‌های سه‌گانه گروه 1+5 را برای تعلیق فعالیت‌های غنی‌سازی ایران، کنار بگذارد. به جای آن غرب باید حق ایران را در چارچوب پیمان ان.پی.تی، منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و فعالیت هسته‌ای غیرتسلیحاتی به رسمیت بشناسد.

اما فلتمن و شاپیرو گفتند که غرب نمی‌تواند به نیت ایران اعتماد کند. مرور سیاست آمریکا در مورد ایران همچنان ادامه دارد، اما آمریکا، از ایران دعوت کرد که در کنفرانس امنیت افغانستان شرکت کند. معلم در پاسخ گفت که این قدم مثبتی است و اظهار امیدواری کرد که آمریکا مستقیما با ایران ارتباط برقرار کند. معلم از ملاقات خود با ملک عبدالله پادشاه عربستان سعودی و سعود الفیصل، نخست‌وزیر این کشور پرده برداشت. او گفت سوریه توافق کرده که بهتر است قطر نماینده ایران را برای شرکت در اجلاس سران اتحادیه عرب دعوت نکند. پایان خلاصه

۲- جفری فلتمن، معاون وزارت خارجه آمریکا در خاور نزدیک و دن شاپیرو، مدیر ارشد بخش خاورنزدیک و شمال آفریقا در شورای امنیت ملی آمریکا، روز هفتم مارس به مدت سه ساعت و نیم با ولید معلم وزیر امورخارجه سوریه و فیصل مقداد معاون وزیر خارجه، بثینه شعبان مشاور رییس‌جمهوری در امور سیاسی و رسانه‌ها، دیدار و گفت‌وگو کردند. پیام اصلی فلتمن و شاپیرو این بود که سیاست دولت آمریکا، ایجاد روابط پایدار و اصولی با سوریه و کشورهای دیگر است. رییس‌جمهوری و وزیر خارجه، به این رابطه به چشم یک پاداش نگاه نمی‌کنند بلکه آن را به عنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف واقعی درنظر می‌گیرند.

این سند تنها مربوط به آن بخش از مذاکرات آنها درباره رابطه ایران و سوریه است. این متن باید در ارتباط با بحث‌های مربوط به لبنان، عراق، فلسطین، صلح اعراب و اسرائیل و فعالیت‌های سفارت آمریکا در سوریه، خوانده شود.

منافع سوریه در رابطه با ایران

۳- ولید معلم با ارایه خلاصه‌ای از مرور روابط سی‌ساله ایران و سوریه گفت که موضع سوریه تحت تاثیر اشغال سرزمین‌های عرب به وسیله اسرائیل است.

او وابستگی سوریه به ایران را انکار کرد و گفت سوریه روابطش را با تهران به خاطر ارتقا منافع سوریه حفظ کرده که شامل روابط اقتصادی، سفر گسترده زایران ایرانی به سوریه و روابط فرهنگی است. او برای اثبات استقلال سوریه از ایران، به تصمیم سوریه در مورد شرکت در مذاکرات صلح آناپولیس و انجام گفت‌وگوهای مستقیم با اسرائیل در مورد صلح خاورمیانه باوجود مخالفت‌های ایران، اشاره کرد. معلم گفت که سوریه در جیب هیچ کس حتی آمریکا نیست.

مذاکره با ایران: سوریه و چشم‌اندازهای آمریکا

۴- براساس گفته معلم، سوریه به درخواست نیکلا سرکوزی رییس‌جمهوری فرانسه، با ایران در مورد برنامه هسته‌ای این کشور گفت‌وگو کرد. معلم تصریح کرد که سوریه به موجب پیشنهاد سال ۲۰۰۳ خود به شورای امنیت سازمان ملل در مورد ایجاد منطقه غیرهسته‌ای، مخالف وجود سلاح‌های هسته‌ای در تمام کشورهای منطقه است. با این حال همان طور که بشار اسد رییس‌جمهوری سوریه و معلم به سولانا در جریان دیدار روز ۲۵ فوریه او از سوریه گفته‌اند، به نظر سوریه، رویکرد گروه 1+5 نسبت به برنامه هسته‌ای ایران، ایراد دارد. به اعتقاد معلم، ایران به نیت کشورهای غربی اطمینان ندارد و این روند را نقشه‌ای کاملا سیاسی علیه خود تصور می‌کند.

توصیه سوریه این بود که غرب باید به جای درخواست از ایران برای توقف غنی‌سازی به عنوان یک پیش شرط برای مذاکره با غرب، حق ایران را برای دنبال کردن برنامه هسته‌ای غیرتسلیحاتی در چارچوب  پیمان منع گسترش سلاح‌‌های هسته‌ای به رسمیت بشناسد. اگر کشورهای غربی این پیش شرط را کنار بگذارند و حق ایران را در چارچوب معاهده ان.پی.تی به رسمیت بشناسد، آن‌گاه ایران ممکن است با شفافیت بیشتری در این زمینه عمل کند. به اعتقاد وزیر خارجه سوریه، این بحث‌ها باید به جای شورای امنیت سازمان ملل و در سایه تهدید به تحریم، تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صورت گیرد.

۵- فلتمن گفت که کشورهای غربی در مورد مقاصد صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، تردید دارند و ایران برای اعتمادسازی دوباره راه درازی در پیش دارد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، گزارش‌های متعددی در مورد تناقض‌های برنامه هسته‌ای ایران منتشر کرده است. رهبران ایران به نطق‌های آتشین خود علیه اسرائیل و کشورهای عرب ادامه می‌دهند. فلتمن توضیح داد که آمریکا در حال حاضر سرگرم بررسی جامع  سیاست خودش در قبال ایران است و این‌که تحت چه شرایطی، مذاکره با ایران ممکن خواهد بود.

آمریکا اخیرا تصمیم گرفت مقام‌های ایران رابه کنفرانس امنیت افغانستان دعوت کند؛ اما مشخص نیست که ایرانی‌ها چه واکنشی به تلاش‌های آمریکا برای انجام مذاکره نشان می‌دهند. فلتمن همچنین گفت که برای ایران ضروری است که قدم‌های مثبتی در این زمینه بردارد. سرپیچی ایران از اجرای قطعنامه‌های مصوب شورای امنیت سازمان ملل، به عنوان مثال قطعنامه شماره ۱۷۴۷ درباره جنجال کشتی مونچه‌گورسک، نشانه خوبی از رفتار ایران نیست.

۶- معلم گفت که تصمیم آمریکا برای مذاکره با ایران، در حالی که واکنش ایران تا کنون منفی بوده، نشانه مثبتی است. او از آمریکا خواست که در هر صورت به تلاش‌های خود ادامه دهد. در مورد موضوع جنجالی کشتی مونچه‌گورسک، معلم مدعی شد که این موضوع به خاطر تفسیرهای مختلفی که از آن شد، در ابهام مانده؛ چون معلوم نیست که این قطعنامه در مورد همه محموله‌های ایرانی صادر شده یا تنها شامل محموله‌های هسته‌ای ایران می‌شود.

آن موقع، مونچه‌گورسک، یک کشتی روسی بود که با پرچم قبرس، سلاح‌های سبک حمل می‌کرد. این کشتی به وسیله نیروی دریایی آمریکا متوقف و بازرسی شد و محموله‌های آن اکنون در توقیف دولت قبرس است. معلم گفت که این کشتی قرار نبود وارد سوریه شود. او پرسید چرا آمریکا می‌خواهد سوریه از موضع ضعف با اسرائیل مذاکره کند.

او همچنین پرسید تکلیف سلاح‌های غیرقانونی که آمریکا در اختیار اسرائیل قرار داده چه می‌شود؟ معلم با اشاره به فسفرهای سفید پرسید که «چه کسی سال گذشته سه مرتبه به دیگری حمله کرد؟» به گفته او این حجم نگرانی درباره محموله یک کشتی که سلاح‌های سبک به سوریه می‌برده، تناسبی ندارد. او پرسید، تکلیف محموله‌های ارسالی آمریکا به اسرائیل چه می‌شود که بعضی از آنها در جنایت علیه بشریت مورد استفاده قرار گرفت.

نگرانی اعراب از دخالت‌های ایران

۷- فلتمن در پاسخ گفت که قصد او از این جلسه، متهم کردن سوریه نیست؛ بلکه مسئله اصلی، نحوه رفتار با ایران است. شاپیرو گفت ایران تنها کشوری است که قطعنامه ۱۷۴۷ شورای امنیت را نقض کرده است. معلم گفت که سیاست آمریکا در زمینه منزوی کردن ایران منجر به افزایش نفوذ این کشور در منطقه شده است. او گرفت که سوریه منافع مشروع ایران و نفوذ آن در منطقه را که دامنه آن از جنوب غربی آسیا تا خلیج فارس است، به رسمیت می‌شناسد. هم‌زمان سوریه به دنبال آن است که کشورهای عربی را نسبت به نیت خوب ایران مطمئن سازد و برعکس.

معلم یادآوری کرد که چگونه حافظ اسد رییس‌جمهوری پیشین سوریه در جریان جنگ ایران و عراق در دهه هشتاد با دخالت دیپلماتیک خود، مانع از اشغال بصره به وسیله سربازان ایرانی شد. به همین شکل وقتی به‌تازگی مقام‌های ایران در اظهارات تحریک‌آمیز ادعا کردند که بحرین یکی از استان‌های ایران است، دولت سوریه به حامد بن عیسی، پادشاه بحرین اطمینان داد که سوریه و کشورهای عربی از حق حاکمیت بحرین علیه هرگونه تهدید خارجی، دفاع خواهند کرد. او گفت نفوذ سوریه باعث شد که ایران از ادعای خود عقب‌نشینی کند. 

۸- به گفته معلم، سوریه در حال حاضر برای ایجاد اطمینان و تفاهم متقابل بین ایران و کشورهای عربی منطقه کوشش می‌کند. او ترس کشورهای عربی از ایران را غیرمنطقی خواند و آن را ناشی از سیاست‌های دولت قبلی آمریکا دانست. معلم گفت که او از نگرانی‌های امارات متحده عربی در مورد نقشه‌های ایران برای حمله به این کشور خبر دارد. او گفت که با همتاهای مصری و سعودی خود گفت‌پگو کرده و همگی توافق کردند که ایران نباید در کنفرانس دوحه شرکت کند.

کد سند: 09DAMASCUS195