بانک مرکزی ایران نرخ رسمی بیشتر ارز‌ها را حدود ۱۰ درصد افزایش داد. ممکن است قیمت ارز و به دنبال آن سطح عمومی قیمت‌ها باز هم افزایش پیدا کند.
بانک مرکزی ایران روز چهارشنبه ۱۸ خرداد نرخ رسمی بیشتر ارز‌ها را حدود ۱۰ درصد افزایش داد. دلار آمریکا، یورو و پوند، سه ارز پر مصرف بازار ایران بین هزار تا ۲۰۰ تومان گران شدند.
این اقدام بانک مرکزی ایران واکنشی به آشفتگی بازار ارز و در مجموع بازار سرمایه ایران در یک سال اخیر بود. از مهر ماه پارسال که در پی سخت گیری امارات در اعمال تحرمی‌های اقتصادی ایران، بازار ارز ایران آشفته شد، اختلافی حدودا صد تومانی میان نرخ ارز در بازار آزاد و نرخ رسمی آن ایجاد شد.
این اختلاف که تداعی‌کننده ارز دو نرخی در دهه ۶۰ و ۷۰ بود، موجب رانت‌خواری شد. دلالان با رابطه یا ایستادن در صف‌های طولانی ارز دولتی را می‌خریدند و در بازار آزاد می‌فروختند، سود این واسطه‌گری در بعضی ماه‌ها حتی به ۱۵۰ تومان هم رسید.
افزایش قیمت رسمی ارز‌ها در ایران، خلاف سخنان محمود احمدی‌نژاد در ماه‌های اخیر است. او در یک سال گذشته از لزوم افزایش قدرت ریال در برابر سایر ارز‌ها سخن گفته بود. اقدام روز چهارشنبه بانک مرکزی عملا تضعیف ریال است و نشان می‌دهد کنترل بازار سرمایه ایران دشوار شده و روند تحولات خلاف انتظار دولت بوده است.
چه کسی سود می‌برد؟ چه کسی زیان می‌کند؟
در ایران دولت بزرگ‌ترین فروشنده ارز است. حدود ۹۰ درصد ارزی که سالانه وارد ایران می‌شود، درآمد‌های نفتی است. دولت بخشی از آن را به بانک مرکزی می‌فروشد و برای مخارجش ریال دریافت می‌کند.
در اقتصاد ایران که در تسلط کامل دولت است، بر خلاف اقتصاد‌های بازرا آزاد، نرخ ارز را دولت تعیین می‌کند و بانک مرکزی بازار ارز را از طریق عرضه با نرخ مصوب، کنترل می‌کند.
مردم ایران به صورت سنتی عادت دارند که ارزش دارایی‌هایشان را با دلار بسنجند. این عادت به دلیل سابقه تورم بالای ایران و کاهش سال به سال ارزش ریال به وجود آمده. افزایش قیمت دلار باعث نگرانی مردم عادی و سرمایه داران خرد می‌شود و در عمل مردم عادی ضرر می‌کنند.
تولید کنندگان کوچک و بزرگی که می‌خواهند محصولاتشان را صادر کنند، از افزایش قیمت ارز خوشحال می‌شوند. با توجه به اینکه تورم ایران در سال‌های اخیر حدودا سالی ۱۵ تا ۲۰ درصد افزایش یافته، هزینه‌های تولید بالا رفته. از طرف دیگر دولت نرخ ارز را به اندازه تورم بالا نبرده. بنا بر این تولید کنندگان اگر بخواهند محصولاتشان را مثلا به دلار بفروشند، با توجه به تقریبا ثابت ماندن نرخ دلار در سال‌های اخیر، مجبورند برای جبران هزینه‌های رو به افزایش خود، محصولاتشان را گران‌تر قیمت گذاری کنند تا دلار بیشتری دربیاورند. گران شدن محصولات باعث می‌شود که تولید کننده ایرانی نتواند با تولید کننده‌های خارجی در بازار جهانی رقابت کند. چون در کشور‌های دیگر در مدت مشابه هزینه‌های تولید آنقدر‌ها بالا نرفته
سیاست دولت ایران در پنج سال اخیر، واردات گسترده برای کاهش سطح قیمت‌ها و کنترل قیمت‌ها بوده. این سیاست بار‌ها موجب انتقاد مجلس شده. وارد کنندگان باید ریال خود را به دلار تبدیل کنند، کالا بخرند و در بازار بفروشند. بالا رفتن قیمت دلار به زیان وارد کنندگان است چون سودشان را کم می‌کند. از طرف دیگر وارد کننده‌ها برای بالا بردن سود خود قیمت کالاهای وارداتی را افزایش می‌دهند که با توجه به وابستگی بازار ایران به واردات موجب افزایش سطح عمومی قیمت‌ها می‌شود.
افزایش بی‌سابقه قیمت ارز‌ها، در دو روز گذشته بازار را شوکه کرد. امروز نرخ ارز در بازار آزاد باز هم بالا‌تر رفت. قیمت دلار در بازار تهارن امروز ۱۲۱۵ تومان بود یعنی ۴۰ تومان بیشتر از نرخ رسمی. از طرفی بانک مرکزی از عرضه نامحدود ارز در بانک‌ها خبر داده است.
همزمان مرکز آمار ایران نرخ تورم اردیبهشت ماه را حدودا ۱۷ درصد اعلام کرد. تورم نقطه به نقطه یعنی افزایش قیمت‌ها نسبت به اردیبهشت ماه پارسال هم به ۲۱ درصد رسیده است.
افزایش تورم باعث تمایل بیشتر سرمایه گذاران به بازار ارز و طلا می‌شود. سرمایه داران کوچک و بزرگی که نگران افزایش بیشتر تورم و از دست رفتن ارزش سرمایه‌هایشان هستند.
سیاست بحث برانگیز دولت در کاهش سود سپرده‌ها هم به این آشفتگی دامن زده. بانک مرکزی هفته پیش با هشدار نسبت به عواقب خروج سرمایه از بانک‌ها و هجوم سراسیمه سرمایه گذاران به بازار ارز و طلا، خواستار افزایش دوباره سود سپرده‌ها شد اما دولت زیر بار نرفت.
اگر دولت موفق نشود جایی امن برای سرمایه‌های سرگردان پیدا کند، ممکن است در ماه‌های آینده، باز هم قیمت ارز و به دنبال آن سطح عمومی قیمت‌ها در ایران افزایش پیدا کند.
ظاهرا بد جوری به بی دلاری خورده اند!