«تغییر سیاست چین در ارتباط با کاهش سرمایه‌گذاری در بخش‌های نفت و گاز ایران و تعلل در اجرای پروژه‌های انرژی این کشور، عمده‌ترین شریک تجاری پکن در خاورمیانه، بیانگر تلاش‌های این کشور برای خشنود کردن واشینگتن و مصون ماندن از تحریم‌های آمریکا علیه شرکت‌های بزرگ چینی است.»

خبرگزاری رویترز در گزارشی اختصاصی به نشانه‌های تغییر سیاست چین در سرمایه‌گذاری در بخش‌های انرژی ایران و واکنش مقام‌های ایرانی به این رویکرد پرداخته است:

ایران، دومین تولیدکننده نفت اوپک، عواید زیادی از فروش نفت به چین به‌دست می‌آورد زیرا چین یکی از معدود قدرت‌های بزرگ در صحنه سیاست بین‌المللی است که می‌تواند با تامین میلیون‌ها دلار سرمایه در ایران،  توانایی این کشور برای حفظ ظرفیت تولید نفت را حفظ کند.

اما گزارش شده است چهار شرکت بزرگ چینی در ماه‌های اخیر روند سرعت اجرای کار در ایران را آهسته کرده یا از آن عقب‌نشینی کرده‌اند.

این در شرایطی است که از یک سو چین در این مدت نفت خام بیشتری از این شریک خود در خاورمیانه خریده و ازسوی دیگر تهران برای مقابله با تحریم‌های برنامه هسته‌ای خود به سرمایه‌گذاری و حمایت پکن تکیه کرده است.

مقام‌های آمریکا گفته‌اند که آهسته شدن روند سرمایه‌گذاری چین در بخش‌های انرژی ایران از اواخر سال ۲۰۱۰ و برای فرونشاندن تنش میان پکن با دولت باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا، صورت گرفته است.

کیتلین هایدن، سخنگوی کاخ سفید، گفته است که پرزیدنت اوباما و اعضای کابینه او پکن را تحت فشار گذاشته‌اند تا اقدام‌های بیشتری برای مهار فعالیت‌های هسته‌ای ایران انجام دهد و جو بایدن، معاون اوباما، نیز در سفر اخیر به پکن این موضوع را با مقام‌های چینی مطرح کرده است.

به گفته خانم هایدن، «اوباما، بایدن و هیلاری کیلنتون، وزیر امور خارجه آمریکا، ضرورت خودداری چین از سرمایه‌گذاری در بخش‌های انرژی ایران را مورد تاکید قرار داده و از پکن خواسته‌اند سرعت اجرای فعالیت‌های کنونی خود را در ایران آهسته کند و هیچ قرارداد دیگری در این زمینه با تهران امضا نکند.

هم‌زمان یکی از مقام‌های نزدیک به کنگره آمریکا که روابط چین و آمریکا را از نزدیک دنبال می‌کند، گفته است که چین نمی‌خواهد تغییر جهت در همکاری با ایران را به‌طور علنی اعلام کند اما به آمریکا گفته است که قراداد جدیدی با ایران امضا نخواهد کرد و علائم همکاری با آمریکا را نشان داده است.

این در شرایطی است که تهران به شرکت‌های چینی هشدار داده است که باید در اجرای پروژه‌های خود در این کشور سرعت عمل نشان دهند و پیشرفت کنند اما به‌نظر می‌رسد که فشارهای آمریکا شرایط شرکت‌های چینی برای سرمایه‌گذاری در ایران را دشوارتر کرده و این شرایط در سال جاری سخت‌تر شده است.

اگرچه هیچ نشانه‌ای درمورد تمایل چین برای به خطر انداختن روابط خود با تهران وجود ندارد اما تنظیم مناسبات میان دو کشور سخت‌تر خواهد شد.

چین اطمینان داده است که تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران سرمایه‌گذاری این کشور در بخش‌های انرژی ایران و خرید نفت و گاز از این کشور را به خطر نمی‌اندازد اما تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا می‌تواند به مجازات شرکت‌های چینی منجر شود که در ایران فعالیت می‌کنند.

با تمام این اوصاف دولت اوباما هنوز  شرکت‌های چینی را مجازات نکرده زیرا نگران است که این اقدام احتمالا پکن را خشمگین خواهد کرد.

هشدار ایران به شرکت‌های چینی

از ماه ژوئن تاکنون ایران دوبار به شرکت «سی ان پی سی»، بزرگترین گروه نفت و گاز دولتی چین، هشدار داده تا روند اجرای کار در میدان گازی پارس جنوبی را تسریع کند در غیر این‌صورت قرارداد چند میلیارد دلاری در این پروژه را از دست خواهد داد.

شرکت «سی ان پی سی» از سال ۲۰۱۰ یعنی زمانی که قرارداد ۴.۷ میلیارد دلاری برای توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی را با ایران منعقد کرد در عملیات حفاری چاه‌های این منطقه تعلل کرده است.

پس از آن که شرکت «سی ان او او سی»، سومین شرکت بزرگ نفتی چین، کارکنان خود را از گاز «پارس شمالی» خارج کرد، ایران به شرکت سی ان پی سی هشدار داد.

در اواخر سال ۲۰۱۰ دولت پکن به سی ان او او سی گفته بود که پروژه همکاری در میدان گازی ایران را متوقف کند.

شرکت «سینوپک»، دومین شرکت بزرگ نفت و گاز چین که در ایران فعالیت می‌کند، نیز در اجرای پروژه دو میلیارد دلاری میدان نفتی «یادآوران» تاخیر داشته است.

این‌گونه اقدام‌های شرکت‌های چینی علاوه بر نگرانی از تحریم‌های آمریکا، بازتاب ناخرسندی آنها از دشواری‌های همکاری با ایران است همان‌گونه که شرکت‌های بین‌المللی نفتی نیز از مدت‌ها پیش علاقه‌مندی خود را به سرمایه‌گذاری در ایران ازدست داده‌اند.

ناظران گفته‌اند که تفاهم میان واشینگتن و پکن موجب شده تا شرکت‌های چینی به تعلل در اجرای پروژه‌های نفت و گاز ایران ترغیب شوند.

اریکا داونز، کارشناس شرکت‌های انرژی چینی در «موسسه بروکینگز»، گفته است: یک توافق ضمنی میان واشینگن و پکن ایجاد شده که براساس آن شرکت‌های چینی فعال در ایران دیگر در این کشور سرمایه‌گذاری نخواهند کرد و درعوض، آمریکا این شرکت‌ها را به خاطر سرمایه‌گذاری‌های قبلی در ایران مجازات و تحریم نخواهد کرد.

صدای تحریم شنیده می‌شود

اگرچه شرکت‌های چینی سرمایه‌گذاری در حوزه‌های انرژی ایران را متوقف کرده و اجرای کار در میدان‌های نفت و گاز ایران را آهسته کرده‌اند اما این روند تاثیری در واردات نفتی چین از این کشور نداشته است.

چین در این مدت نفت بیشتری از ایران خریده است؛ این کشور در هفت ماه نخست سال ۲۰۱۱ روزانه ۵۶۰ هزار بشکه نفت از ایران وارد کرده که تقریبا معادل یک چهارم صادرات نفت خام ایران و ارزش آن سالانه حدود ۲۰ میلیارد دلار است.

شرکت بزرگ نفتی سینوپک نیز برای دریافت روزانه ۹۰ هزار بشکه «نفت خام سبک سوپر» از ایران آماده شده است.

این در شرایطی است که دولت اوباما به‌طور علنی شرکت‌های چینی فعال در نفت و گاز ایران را به تحریم‌های یک‌جانبه تهدید نکرده است اما خطر ضمنی این تحریم‌ها موجب شده تا شرکت‌های چینی به همراهی با آمریکا و دوری از ایران ترغیب شوند.

یک پژوهشگر یک شرکت بزرگ نفتی چینی گفته است که دولتمردان آمریکا علاوه بر گفت‌وگو با وزارت خارجه چین، به‌طور مستقیم با شرکت‌های نفتی چینی تماس برقرار کرده‌ و درمورد پیامدهای همکاری با ایران هشدار داده‌اند.

این پژوهشگر چینی تاکید کرده است: هر کاری که ما در ایران انجام می‌دهیم دولتمردان آمریکا مراقب هستند.

شرکت‌های بزرگ چینی تحت فشار مستقیم دولت پکن هستند تا سرمایه‌گذاری در بخش‌های انرژی ایران را کم‌تر و متوقف کنند و این فشار در نیمه نخست سال ۲۰۱۰ و پس از آن نمایان شد که دولت چین درصدد برآمد تا روابط تیره خود با واشینگتن برسر مواردی هم‌چون سیاست کاربرد اینترنت، تایوان و تبت را بهبود بخشد.

مقام نزدیک به کنگره آمریکا که روابط چین و آمریکا را از نزدیک دنبال می‌کند، افزوده است: تا اواخر سال ۲۰۱۰ پکن به درخواست‌های آمریکا برای متوقف کردن سرمایه‌گذاری در بخش‌های انرژی ایران بی‌توجه بود اما تغییر ایجاد شده در موضع پکن نسبت به واشینگتن بازتاب تلاش‌های گسترده‌تر دولتمردان چینی برای ازبین تنش با آمریکا است.

این در شرایطی است که برخی از قانونگذاران آمریکا می‌گویند که پکن تلاش کافی برای محدودکردن مناسبات خود با ایران انجام نداده است.

مارک دوبوویتز، مدیر اجرایی موسسه «دفاع از دموکراسی‌ها»، گفته است که قانون جدید آمریکا می‌تواند دولت اوباما را تحت فشار بیشتری قرار بدهد تا شرکت‌های نفتی چینی را مجازات کند.

موسسه دفاع از دموکراسی‌ها مستقر در واشینگتن طرفدار تحریم‌های شدیدتر علیه ایران است.

به گفته آقای دوبوویتز با نزدیک شدن انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، دولت اوباما نمی‌خواهد خود را در برابر این موضوع (تحریم شرکت‌های طرف همکاری با ایران) ضعیف نشان دهد.

چین یکی از اعضای گروه ۵+۱ است که طرف مذاکره با برنامه هسته‌ای ایران هستند. آمریکا، روسیه، فرانسه و آلمان دیگر اعضای این گروه هستند و در این میان چین اگرچه در بیشتر موارد مخالف تشدید تحریم ایران بوده اما خواستار همکاری ایران با «آژانس بین‌المللی انرژی اتمی» شده است.

ایران اهداف برنامه هسته‌ای خود را صلح‌آمیز اعلام کرده اما آمریکا و متحدان آن نسبت به این اهداف صلح‌آمیز ایران تردید دارند.