از سال ۸۱ که قرار بود زنان با ۱۰‌ هزار تومان بیمه شوند و بعد از ۲۰‌ سال حقوق بازنشستگی بگیرند، نزدیک به ۱۰ سال می‌گذرد. در این سال‌ها، موضوع بیمه زنان خانه‌دار در ایران، هر از چند‌گاهی از طرف مقامات مطرح ‌شده و بعد از دوره‌ای فراموشی،‌گاه با سر و شکلی تازه رخ نموده است.

با توجه به اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها و با استناد به اصل ۲۹ قانون اساسی که به بیمه همگانی می‌پردازد، دولت موظف است تا پایان برنامه پنجم توسعه تمام جمعیت کشور را زیر پوشش بیمه قرار دهد. یکی از این گروه‌های جمعیتی، زنان خانه‌دار هستند.

این چندمین بار در طول امسال است که دولت ایران موضوع بیمه زنان خانه‌دار را مطرح کرده است. این بار فاطمه بداغی، معاون حقوقی رئیس‌جمهور گفته است: به زودی خانه‌داری در زمره مشاغل رسمی قرار می‌گیرد. به گفته او، زنان خانه‌دار از انواع بیمه‌های اجتماعی بهره‌مند می‌شوند و تعداد زنان سرپرست خانوار از رقم بی‌کاران کاسته می‌شود.

خانم بداغی همچنین تاکید کرده است: اشتغال یکی از مشکلات زنان سرپرست خانوار است و اگر خانه‌داری شغل محسوب می‌شود، باید تمام مزایای رسمی آن برای زنان سرپرست خانوار لحاظ شود.

فاطمه بداغی، در همایش ملی زنان سرپرست خانوار، این موضوع را با توجه به موضوع طلاق و مساله زنان سرپرست خانوار بیان کرد. به نظر می‌رسد رویکرد معاون حقوقی رئیس‌جمهور در این زمینه بیشتر رویکردی آمار محور و برای کم کردن آمار زنان سرپرست خانوار است، چون او شغل محسوب‌شدن خانه‌داری را زمینه‌ای برای کاهش عنوان زنان سرپرست خانوار و توجه به اشتغال زنان با دیدگاه‌های تازه‌ تعریف کرده تا به این وسیله به کم کردن آمار بی‌کاران کشور کمک کرده باشد.

طاهره، زن ۵۶ ساله‌ای است که چندماه پیش، شوهرش را به‌خاطر بیماری قلبی از دست داده. شوهرش صاحب یک مغازه خرده‌فروشی بود و اعتقادی به بیمه نداشت. درآمدشان هم آن‌قدر زیاد نبود که حق بیمه خویش‌فرما بدهند. وقتی شوهرش بیمار شد، همه زندگیشان را صرف عمل قلب باز او کردند و چیزی برای بچه‌ها و روزهای مبادا نماند.

حالا طاهره هم به فکر افتاده است که خودش را بیمه کند تا اگر بلایی سرش آمد یا بیمار شد، خودش و بچه‌ها دردسر کمتری داشته باشند. اما تا به‌حال هر وقت که به شعبه اداره بیمه مراجعه کرده، جواب سربالا شنیده است.

برآورد‌ها می‌گویند هر زن خانه‌دار به اندازه ۶۴۰‌ هزار تومان در ماه کار می‌کند و می‌گویند ۱۸میلیون زن خانه‌دار در ایران زندگی می‌کنند.

کارشناسان هشدار داده‌اند که بسیاری از زنان خانه‌دار در ایران، به دلیل نداشتن چشم‌انداز مشخصی از آینده، دچار افسردگی و فرسودگی پیش از موعد می‌شوند و کار خانگی روز و شبشان هیچ کجا به حساب نمی‌آید.

مطالبات این قشر از زنان ایرانی برای داشتن آینده‌ای مطمئن که پیری، از کارافتادگی، بیماری و چنین ماجراهایی آن را تهدید می‌کند، یک دهه است که به عنوان بیمه زنان خانه‌دار مطرح شده و حالا با چرخشی ناگهانی، در قالب بیمه «زنان خانه‌دار نیازمند» تغییر شکل داده؛ اتفاقی که رسانه‌ها کمتر به آن توجه نشان دادند.

شاید وقتی دیگر

موضوع بیمه‌های اجتماعی برای زنان خانه‌دار، سابقه‌ای چندین ساله دارد. آخرین بار، تهمینه دانیالی، مشاور رئیس مرکز امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری، آبان‌ماه گذشته اعلام کرد که بخشی از بودجه مورد نیاز برای بیمه زنان خانه‌دار، از محل هدفمندی یارانه‌ها پرداخت خواهد شد.

او گفت: اگر بتوانیم بخشی از بودجه را از این طریق تامین کنیم، شاید در برنامه بلندمدت ۱۰‌ساله و برنامه پنجم و ششم توسعه، مرحله به مرحله زنان خانه‌دار جزو این گروه قرار گیرند.

او همچنین گفت که اجرای قطعی بیمه زنان خانه‌دار در ۵ ماه پایانی سال خواهد بود و به محض تکمیل منابع مالی، این بیمه‌نامه در اختیار زنان خانه‌دار قرار خواهد گرفت که البته اولویت اول با زنان سرپرست خانوار، بدسرپرست و خودسرپرست است.

مریم مجتهدزاده، رئیس مرکز امور زنان ریاست جمهوری هم شهریور ماه امسال گفته بود: بیمه زنان خانه‌دار در این مرکز درحال پیگیری است اما این طرح تمام زنان خانه‌دار را شامل نمی‌شود و شرایط آن پس از تامین منابع مالی و تصویب اعلام خواهد شد.

او از رایزنی‌هایی با وزیر امور اقتصادی و دارایی سخن گفته بود و اینکه این طرح مورد قبول واقع شده؛ اما تاکید کرده بود که مهم‌ترین بحث در این زمینه، تامین منابع مالی است.

قرار بود همگانی باشد

اوایل امسال هم داستان بیمه زنان خانه‌دار با روایتی دیگر مطرح شد. وزیر رفاه، صادق محصولی خبر داده بود که برای بیمه‌های اجتماعی مدل‌های مختلفی وجود دارد و زنان خانه‌دار می‌توانند از مدل ۱۲درصد، ۱۴درصد، ۱۸درصد یا ۲۷ درصد استفاده کنند و زیر پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار بگیرند. البته وزیر رفاه اجرای این طرح را منوط به اجازه مجلس دانسته و گفته بود که بیمه زنان خانه‌دار در صورت تصویب مجلس شورای اسلامی‌ و ابلاغ آن به صورت یک قانون قابل اجراست و در غیر این صورت اجرای آن امکان‌پذیر نیست.

وزیر رفاه درباره اینکه از محل بودجه عمومی‌ به این نوع بیمه‌ها یارانه داده شود، اعلام کرده بود که این کار مستلزم مصوبه مجلس شورای اسلامی ‌است. به گفته او، طرح بیمه زنان خانه‌دار هیچ‌گاه به صورت قانون نبوده است اما زمانی که با طرح و تصویب در مجلس به صورت قانون در آید و متناسب با قانون اعتبارات لازم به آن اختصاص یابد، قابل اجرا خواهد بود.

در مقابل این اظهار نظر، سید جواد زمانی، سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی، گفته بود که دولت باید بار مالی این طرح را تامین کند و نیازی به تصویب مجلس نیست؛ چون مجلس نمی‌تواند برای تامین اجتماعی تعهد مالی ایجاد کند اما دولت باید در بودجه سنواتی منابع مالی مورد نیاز این قانون را مورد توجه قرار دهد.

آن زمان هنوز پیشنهاد استفاده از بودجه یارانه‌ها برای این کار مطرح نشده بود و زمانی، یکی از راهکارهای لازم برای اجرای بیمه اجتماعی زنان خانه‌دار را ارایه متمم بودجه از سوی دولت دانسته بود.

تعرفه نامشخص، محدوده سنی نامعلوم

تاکنون، براساس طرحی که به عنوان طرح بیمه زنان خانه‌دار شناخته می‌شد و مدتی هم بیمه کمک کدبانو نام گرفته بود، زنان خانه‌دار با پرداخت حق بیمه ۱۴، ۱۸و ۲۷ درصدی می‌توانستند بیمه شوند.

به نسبت درصد انتخابی، با انتخاب و پرداخت هر‌یک از این حق بیمه‌ها، آنان از مزایای بیمه‌های اجتماعی، شامل مستمری باز‌نشستگی، از کار افتادگی، حوادث، فوت و از این قبیل، همچنین بیمه‌های درمانی بهره‌مند می‌شدند. سهم پرداختی دولت در این بخش تنها ۳درصد، آن هم به صورت مشارکت عام بود و با این رقم اندک می‌توان گفت که دولت در پرداخت حق بیمه زنان خانه‌دار، تقریبا سهمی‌ نداشته است.

حالا به نظر می‌رسد با گفته‌های جدید رئیس مرکز زنان و خانواده ریاست جمهوری و مشاوران او، با وجود تعداد زیاد زنان سرپرست خانوار، بدسرپرست و خودسرپرست، تا زمانی که همه زنان زیر پوشش این بیمه قرار بگیرند، همچنان راه درازی در پیش است.

در حالی که هنوز معلوم نیست منابع مالی این نوع بیمه چطور تامین خواهد شد، مقامات از کم شدن تعداد بی‌کاران در آمار رسمی ‌سخن می‌گویند. از سوی دیگر، مساله بیمه زنان خانه‌دار برای تامین آینده‌ای مطمئن برای این گروه که تعدادشان هم کم نیست، چالش‌های دیگری هم پیش رو دارد.

با وجود آن‌که بنا بر تاکید رئیس مرکز امور زنان ریاست جمهوری، این طرح بسیاری از زنان را پوشش نخواهد داد، سخنی هم از میزان حق بیمه پرداختی این گروه از زنان در شیوه جدید به میان نیامده است.

طبق برنامه قبلی، با توجه به این‌که خانه‌داری در گروه حرف و مشاغل آزاد قرار داده شده بود، این چالش وجود داشت که منبع تامین پرداخت این حق بیمه برای زنانی که منبع درآمد مطمئن و بالایی ندارند و باید آن را از خرج خانه و درآمدهای ناچیز خانگی تامین کنند، کجا خواهد بود. به این ترتیب اگر منابع مالی قابل قبولی برای اجرای این طرح تامین نشود، این مشکل در مورد زنان سرپرست خانوار، به شکل برجسته‌تری نمایان خواهد شد.

شرط سنی، نکته ابهام دیگری است که تاکنون در مورد بیمه زنان خانه‌دار وجود داشته. طبق قانون، تنها زنان بین ۲۰ تا ۴۵ سال می‌توانستند برای بیمه شدن اقدام کنند. این مساله تنها در مورد زنانی که سابقه پرداخت بیمه داشتند متفاوت بود و به نسبت سال‌های بیمه‌پردازی از این سقف سنی کاسته می‌شد.

در شرایطی که به نظر می‌رسد عده‌ای زیادی از زنان خانه‌دار، ‌ بیش از ۴۵‌ سال داشته باشند، این‌که قانون‌گذار پیش‌تر میانگین سنی ۲۰ تا ۴۵ سال را برای بیمه شدن در نظر گرفته بود، جای سوال داشت. اما اکنون مشخص نیست که با این گفته‌های جدید، آیا هم‌چنان زنان خانه‌داری که در این محدوده سنی قرار دارند شامل این طرح خواهند شد یا نه و اگر سابقه بیمه‌پردازی در زنان سرپرست خانوار وجود نداشته باشد، آیا آن‌ها هم از این گردونه خارج می‌شوند.