خطوط مترو نیز طی این سال‌ها افزایش پیدا کرده اما حرکت رو به جلوی متروی تهران با ترمز دولت آهسته شده است. دولت، اعتباری که باید به عنوان سهم خود در گسترش حمل و نقل عمومی، پرداخت کند به شهرداری نداده است.

کلید اختلاف بین مردان شماره یک دولت و شهرداری تهران شاید در شبی از شب‌های خرداد ۱۳۸۴ زده شد. شبی که ورق بخت از «دکتر خلبان» روی برگرداند و قرعه ریاست جمهوری ایران به نام «دکتر»ی زده شد که تا آن‌زمان، تنها سابقه کوتاه شهرداری تهران برای او شناخته شده بود. اما داستان دولت و شهرداری تهران قصه دنباله‌داری شد.

نقطه اوج این داستان زمانی اتفاق افتاد که محمد باقر قالیباف پس از ناکامی در انتخابات ریاست جمهوری به جای محمود احمدی‌نژاد بر مسند شهرداری تهران نشست و به این ترتیب ماجرایی آغاز شد که نقطه عطفش متروی تهران بود. سازمانی که پسر «رقیب سیاسی» رئیس دولت، اداره آن را بر عهده داشت. محمود احمدی‌نژاد اگرچه در جایگاه نخست مدیریت اجرایی کشور نشست اما همچنان گوشه چشمی به شهرداری پایتخت داشت. در اولین اقدام خود از شهردار تهران دعوت نکرد تا در جلسات هیات دولت شرکت کند. کاری که در دولت‌های قبلی تبدیل به یک رسم شده بود. رقابت احمدی‌نژاد و قالیباف دو مرد اصولگرای نظام تازه از آن روز آغاز شد.

سیاست‌های دولت یکی بعد از دیگری به اجرا درآمدند. گرانی بنزین، سهمیه بندی و کاهش هر چند وقتی میزان آن، هدفمند کردن یارانه هاو.... این‌ها مهم‌ترین سیاست‌هایی بودند که شهرداری‌ها را با چالش جدی به نام گسترش حمل و نقل عمومی مواجه کرد. تهرانی‌ها رو به سوی مترو آوردند.

طبق آمار منتشر شده توسط شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه، تعداد سفرهای صورت گرفته توسط متروی تهران در سال ۱۳۸۸ به بیش از ۴۹۰ میلیون سفر و از ابتدای راه‌اندازی تا پایان همین سال به ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون سفر رسید. بر اساس اعلام نظر مدیرعامل شرکت قطار شهری تهران در سال ۱۳۸۸، به دلیل استفاده از متروی تهران، سالانه ۳۵۰ میلیون لیتر در مصرف سوخت‌های فسیلی صرفه جویی شده است و بر اساس این آمار، سالانه ۵۰۰ میلیون سفر درون شهری از طریق مترو انجام می‌شود که هر سفر مترو هفت دهم لیتر، صرفه‌جویی در مصرف سوخت به همراه دارد. مسافران قطار شهری باز هم بیشتر و بیشتر شدند تا جایی که در دی ماه سال ۱۳۸۹ آمار سفر با متروی تهران از مرز ۳ میلیارد سفر گذشت.

از طرف دیگر خطوط مترو نیز طی این سال‌ها افزایش پیدا کرد اما حرکت رو به جلوی متروی تهران با ترمز دولت آهسته شد. دولت، اعتباری که باید به عنوان سهم خود در گسترش حمل و نقل عمومی، پرداخت کند به شهرداری نداد. برآورد‌ها نشان می‌دهد دولت ۳۸۶۲ میلیارد تومان به شهروندان تهرانی بدهکار است. اما دولت تلاش نکرد دست کم بخشی از این بدهی را بپردازد.

بار‌ها شائبه سیاسی بودن موضوع متروی تهران مطرح شد و کار به جایی کشید که محسن هاشمی مدیر بیست ساله مترو از سمت خود استعفا داد تا شاید با رفتن‌اش گره‌ها باز شود. اما گره کور‌تر از آنی بود که با رفتن یک مدیر حتی اگر پسر رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و رقیب احمدی‌نژاد در انتخابات نهم ریاست جمهوری باشد، باز شود.

این بار مجلس، قانون پرداخت دو میلیارد دلار بودجه برای توسعه متروی تهران و کلانشهر‌ها را تصویب کرد. در ‌‌‌نهایت مجمع تشخیص مصلحت نظام، اسفند ماه سال گذشته، برداشت دو میلیارد دلار تسهیلات از حساب ذخیره ارزی یا صندوق‌های دیگر را در سال ۸۹ برای حمل ونقل عمومی تصویب کرد.

براساس این مصوبه، شهرداری تهران تا پایان سال ۸۹ می‌توانست یک میلیارد دلار برای توسعه مترو از اعتبارات حساب صندوق ذخیره ارزی یا صندوق‌های جایگزین (مانند صندوق توسعه ملی) برداشت کند. این در حالی است که با وجود گذشت بیش از یک‌سال از تصویب این قانون و نیز اجرایی شدن قانون هدفمندی یارانه‌ها که استفاده بیشتر مردم از حمل‌ونقل عمومی را به همراه داشته، بودجه مصوبه مترو هنوز پرداخت نشده است. پس از آنکه بودجه دو میلیارد دلاری تصویب شده باو وجود گذشت بیش از یکسال از تصویب این قانون به شهرداری پرداخت نشد، مجلس کلیات طرح تمدید قانون استفاده از تسهیلات حساب ذخیره ارزی برای حمل‌ونقل ریلی و عمومی شهر‌ها مصوب ۱۳۸۸ را با قید دو فوریت و با ۱۴۵ رای موافق تصویب کرد. براساس این طرح که دارای یک ماده واحده است، قانون استفاده از تسهیلات حساب ذخیره ارزی برای حمل ونقل ریلی و عمومی شهر‌ها مصوب ۲۲ دی ماه سال گذشته تا پایان امسال تمدید شد.

اما این هم چاره ساز نشد چرا که به گفته محمدرضا خباز نماینده مجلس اعتبار مترو را به حسابی وصل کرده‌ایم که در آن اعتباری وجود ندارد.

از طرف دیگر دولت شهرداری را متهم به «عدد سازی» می‌کند و مدعی است شهرداری سهم خود را به طور کامل پرداخت نمی‌کند. 

مجتبی شفیعی، دبیر شورای عالی ترافیک در گفتگو با مهر گفته است که کمک‌های غیر نقدی شهرداری به مترو حساب و کتاب درستی ندارد. بخشی از این کمک‌ها به صورت زمین است. این زمین‌ها کاربری فضای سبز دارند اما هنگام قیمت گذاری با قیمت تجاری محاسبه می‌شوند.

او می‌گوید شهرداری، پرداخت بدهی‌های مترو به بانک‌ها را که با ضمانت خودش بوده به حساب کمک‌های شهرداری به مترو می‌گذارد. در حالی که چیزی به حساب مترو تهران نمی‌رود. این رقم‌ها به حساب بانک پرداخت می‌شود اما به گونه‌ای وانمود می‌شود که به حساب مترو واریز شده است.

***
واگن‌های مترو هر روز متراکم‌تر از روز قبل مسافران را جابه جا می‌کنند. سفرهای شهری با مترو از مرزهای میلیاردی گذشته، آلودگی هوای تهران نفس‌ها را به شماره انداخته، ترافیک رانندگان و پیاده‌ها را کلافه کرده است. زندگی در پایتخت هر روز سخت‌تر از دیروز می‌شود.

تاکسی‌ها هر روز یک نرخ تازه از مسافران می‌گیرند نه گوشی برای شنیدن حرف‌های شورای شهر دارند نه خود را پاسخگوی فرمانداری می‌دانند.

همه نگاه‌های تهرانی‌های پیاده به مترو و اتوبوس‌های تندرو است. اما در روزهای اول آذرامسال مدیرعامل شرکت مترو با تاکید بر بی‌توجهی دولت به پرداخت یارانه توسعه عمرانی مترو گفت: دولت بر اساس قانون وظیفه دارد به اندازه شهرداری در حوزه عمرانی مترو بودجه اختصاص دهد که از ابتدای سال تنها ۲۰ درصد تعهد خود را پرداخت کرده است.

در این میان برای امسال شهرداری ۶۵۰ میلیارد تومان برای توسعه مترو اختصاص داده است اما دولت در این بخش پرداخت ۲۴۴ میلیارد تومان را پیش بینی کرده است. از ابتدای سال تا کنون شهرداری از سهم مصوب خود ۳۶۰ میلیارد تومان یعنی حدود ۶۰ درصد را پرداخت کرده ولی دولت با پرداخت ۱۳۷ میلیارد تومان از ابتدای سال، تنها ۲۰ درصد تعهداتش را پرداخت کرده است.

شهردار تهران که انگار صبرش در نقطه‌های پایانی است در گفت‌و‌گویی در همین روز‌ها گفت: تلاش می‌کنیم امسال تعداد واگن‌ها را تا ۴۰۰ واگن افزایش دهیم، هرچند می‌دانیم  به بانک‌ها دستور داده شده تا با ما همکاری نکنند ولی مطمئن هستیم که بانک‌ها موضوع خدمت به مردم را سیاسی نخواهند کرد.

اما شاید برای همین بود که دو روز بعد از این اظهار نظر مصطفی محمدنجار وزیر کشور گفت: در تخصیص بودجه، تاخیری پیش آمد و ما بلافاصله بعد از آن که بودجه را دریافت کردیم به حساب شهرداری‌ها  واریز کردیم. به گفته وزیر کشور، ۱۲۵ میلیارد تومان برای یارانه بلیت مترو و اتوبوس به حساب همه شهرداری‌ها واریز شده که ۴۰ درصد آن متعلق به تهران است.

این روز‌ها روزنامه‌ها و سایت‌های دولت و شهرداری مقابل هم صف آرایی کرده‌اند و با تیترهای خود یکدیگر را به کارشکنی و دروغگویی متهم می‌کنند. یکی می‌گوید بخشی پرداخت شده و آن دیگری مدعی است که آن قدر در پرداخت یارانه بلیت مترو تعلل و کم کاری کردند که ۹۰ درصد فاینانس‌های مترو برگشت خورد.

دولتی‌ها می‌گویند شهرداری سیاسی کاری می‌کند و پای نمایندگان مجلس را به میان می‌کشد و آنها را برای بازدید به مترو می‌برد.

این روزها که در دهمین اجلاس متروپلیس، تهران به عنوان یکی از ده شهر برتر جهان در زمینه ارتقای کیفیت زندگی شهروندان شناخته شد، شاید شهرداری به دریافت بودجه‌های عقب افتاده اش امیدوار شود.

شهرداری تهران این جایزه را به دلیل تلاش برای ارتقای کیفیت زندگی شهروندان به ویژه در زمینه توسعه حمل و نقل عمومی  بهره گیری از روش‌های مناسب نظیر سامانه اتوبوس‌های تندرو (BRT) و دوچرخه‌های عمومی دریافت کرده است.

هنوز اما داستان دو مرد اصولگرای نظام ادامه دارد. رقابتشان ظاهرا پایان نزدیکی ندارد اما شبکه متروی تهران و شهروندانی که در شلوغی و ازدحام آن آزرده می‌شوند، تاکنون بازنده‌های این رقابت بوده‌اند.