صاحبان خطوط کشتیرانی اعلام کرده‌اند که «ایران با از کار انداختن سیستم‌های ردیابی ناوگان نفتی خود، مقصد فروش نفت خام را پنهان و ارزیابی مقدار نفت صادراتی خود را با وجود تحریم‌های غرب، دشوار می‌کند».

منابع صنایع نفتی، بازرگانان و صاحبان خطوط کشتیرانی به خبرگزاری رویترز گفته‌اند: دولت ایران به ناخداها در «شرکت ملی نفتکش ایران» دستور داده جعبه سیاه دستگاه‌های گیرنده برای مانیتور کردن حرکت کشتی‌ها را خاموش کنند درنتیجه بخش زیادی از ناوگان نفتکش ایران در مسیر ردیابی رادار قرار نمی‌گیرد.

یک مقام نفتی که با شرکت ملی نفت ایران همکاری داشته، گفته است: ایران با کمک مشتریان نفتی خود، تلاش می‌کند تا حد امکان مقدار صادرات نفت خام خود را پنهان کند.

به گفته این مقام نفتی احتمالا ایران با این پنهان‌کاری به گزارش کاهش فروش نفت واکنش نشان داده و تخفیف‌های بیشتری را به‌صورت «حمل بدون هزینه و شرایط اعتباری» برای مشتریان خود قائل شده است.

تحریم نفتی ایران ازسوی اتحادیه اروپا که قرار است از اول ماه ژوئیه (۱۱ تیرماه) به اجرا گذاشته شود در کنار تحریم‌های مالی غرب علیه برنامه هسته‌ای این کشور موجب شده فروش نفت ایران به بیشتر کشورهای غربی کم شود و برخی از خریداران آسیایی نیز گفته‌اند که خرید نفت از ایران را متوقف خواهند کرد.

این در شرایطی است که به گفته منابع نفتی «فروش پنهانی و ارزان نفت ازسوی ایران، احتمالا  مانع از کاهش صادرات نفت این کشور شده است.»

«ایران احتیاط می‌کند»

براساس این گزارش ناخداهایی که سکان نفتکش‌های «شرکت ملی نفتکش ایران» را می‌گردانند سیستم‌های شناسایی ناوگان نفتی ایران را خاموش کرد‌ه‌اند درنتیجه مشتریان نفتی پنهانی به معاملات نفتی با این کشور ادامه می‌دهند.

رئیس یک شرکت نفتی، بازرگانی به رویترز گفته است: افرادی که در این اقدام ایران دخیل هستند، بسیار مخفیانه این کار را انجام می‌دهند و در نامه‌های الکترونیکی و تلفن‌ درمورد آن حرفی نمی‌زنند.

طبق بررسی که رویترز با استفاده از سیستم ردیابی ای.آی.اس (سیستم شناسایی خودکار) روی ناوگان نفتی ایران انجام داده، از ۲۵ نفتکش بزرگ این ناوگان تنها دستگاه‌های گیرنده هفت نفتکش فعال است که اجازه می‌دهد کامپیوترها مسیر آن‌ها را ردیابی کنند.

منابع کشتیرانی گفته‌اند که ایران ۹ نفتکش با قابلیت عبور از کانال سوئز دارد اما درحال حاضر تنها سیستم‌های ردیابی دو نفتکش از این ناوگان فعال است.

در شرایط عادی نفتکش‌ها معمولا سیستم‌های ردیابی خود را خاموش نمی‌کنند زیرا این سیستم‌ها برای بهبود امنیت در دریا پیش‌بینی شده و مقام‌های دریایی می‌توانند از طریق این سیستم‌ها محل نفتکش‌ها را تعیین کنند.

براساس قانون بین‌المللی باید سیستم ردیابی ماهواره‌ای کشتی‌ها در زمان حرکت روشن باشد اما ناخدای کشتی  اختیار دارد که به دلایل ایمنی با اجازه کشوری که پرچم آن روی کشتی نصب شده، این سیستم را خاموش کند.

در شرایطی که صادرات نفت ایران و دریافت پول فروش آن به خاطر تحریم‌ها برای ایران سخت‌تر می‌شود، برآورد صادرات نفت این کشور در پایانه جزیره خارک دشوارتر است.
رستم قاسمی، وزیر نفت ایران، گفته است که صادرات نفت خام این کشور در سال گذشته دست‌کم ۲/۲ میلیون بشکه در روز بود.

این در شرایطی است که به گفته کارشناسان «صادرات علنی» نفت خام ایران در ماه مارس به حدود ۱/۹ میلیون بشکه کاهش یافت.

برخی از صنایع نفتی ازجمله «سازمان بین‌المللی انرژی» و سازمان «پترولجستیکس» در ژنو رقم موردنظر کارشناسان نفتی را تائید کرده‌اند. سازمان پترولجستیکس بر محموله‌های نفتی جهان نظارت دارد.

طبق آخرین برآوردها صادرات نفت ایران در ماه آوریل نیز در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، روزانه ۵۰۰ هزار بشکه کاهش یافت.

«نفت انبار شده ناپدید شد»

طبق این گزارش مشکل این‌جاست که شواهد محکمی وجود ندارد که نشان دهد صادرات نفت خام ایران کاهش یافته یا نفت ایران در نفتکش‌ها انبار شده باقی‌مانده است.

‌داده‌های ردیابی کشتی‌ها نشان می‌دهد که میلیون‌ها بشکه نفت خام ایران که هفته‌های پیش در نفتکش‌های ایران انبار شده بود اکنون ناپدید شده است.

اکنون سؤال این‌جاست که «این نفت ناپدید شده ایران کجاست؟ آیا ایران مسیرها را دور زده؟ آیا نفت تولیدشده در جایی دیگر انبار شده یا این که نفت در دریا ذخیره شده است؟»

به گفته یک کارشناس نفتی در آسیا «سرنوشت نفت انبار شده ایران، سؤالی است که پاسخ آن چند میلیارد دلار ارزش دارد.

اما این موضوع پیچیده‌تر می‌شود زیرا ایران، دومین تولیدکننده «سازمان کشورهای صادرکننده نفت»، اوپک، تاکتیک‌های زیادی برای دورماندن از بازرسی‌ها و ریزبینی‌ها دارد.

یک مقام نفتی از یک کشتیرانی اروپایی گفته است: برخی از شرکت‌های (نفتی) بزرگ آسیایی احتمالا نفت ایران را دریافت می‌کنند به شرط آن‌که دستگاه‌های گیرنده روی نفتکش‌های خود را خاموش کنند.

یک بازرگان در سنگاپور نیز گفته است که ایران موفق شده نفت انبار شده در نیمی از نفتکش‌های خود را اوایل سال جاری (میلادی) در سواحل سنگاپور به فروش برساند و خریداران عمدتا از کره جنوبی و چین بودند.

با توجه به این‌که ردیابی تمام نفتکش‌های ناوگان نفتی ایران امکان‌پذیر نیست برآورد مقدار نفت ذخیره و انبارشده این کشور سخت‌تر خواهد شد؛ به گفته منابع صنعتی بخشی از ناوگان نفتی ایران در ماه مارس ۱۲ میلیون بشکه نفت خام ذخیره کرده بود اما این مقدار ناپدید شده است.

رویترز با یک مقام «شرکت ملی نفتکش ایران» تماس گرفته اما او حاضر به اظهارنظر در این مورد نشده است.

«ایران ناوگان نفتی خود را بزرگ‌تر می کند»

طبق این گزارش ایران گزینه‌های بیشتری برای پنهان کردن مکان‌های فروش نفت دارد و «شرکت ملی نفتکش ایران» در ماه مه (خرداد) نخستین بخش از ۱۲ نفتکش جدید را دریافت خواهد کرد. قرار است چین این نفتکش‌ها را به ایران تحویل دهد.

ایران به تنهایی قادر نیست تمام نفت صادراتی خود را حمل کند و به همین خاطر یا باید نفتکش‌های بیشتری بگیرد یا حمل نفت صادراتی را به مشتریان واگذار کند.

مدت‌ها تصور می‌شد که ایران بیشتر نفتی که ازسوی اروپا تحریم شده را به چین می‌فروشد، کشوری که متحد راهبردی و بازرگانی دیرینه ایران است. اما حالا دلایل محکمی برای این تصور وجود ندارد.

منابع نفتی درعین حای یادآوری کرده‌اند که هند با شرایط اعتباری مدت‌دار نفت موجود در نفتکش‌های ایران را خریده است.

یک مقام نفتی ایران نیز که خواسته نامش فاش نشود، به رویترز گفته است: چین و هند آخرین گزینه‌های ایران هستند و تحریم‌ها موقعیت بسیار خوبی برای آن‌ها به‌وجود آورده است.

چند ماه پیش «سینوپک» چین خرید نفت از ایران را به نصف کاهش داد تا بتواند برای گرفتن قیمت بهتر از «شرکت ملی نفت ایران» چانه‌زنی کند. درنتیجه، واردات نفت این کشور از ایران در ماه آوریل باید به حدود ۵۶۰ هزار بشکه در روز برسد.

«هزینه‌های سنگین برای ایران»

اگر ایران از نفتکش‌های خود برای حمل نفت مشتریان استفاده کند و هزینه‌های حمل را بپردازد، آنگاه هر تردد دریایی برای این کشور حدود پنج میلیون دلار هزینه خواهد داشت.

بازرگان می‌گویند که به خاطر وجود مشکلات مالی در بازارهای بین‌المللی (به‌خاطر تحریم‌ها)، ایران گاهی بیمه نفتکش‌ها را هم خود پوشش می‌دهد و بیمه هر محموله نفتی چند میلیون دلار است.

به گفته کارشناسان نفتی گاهی اوقات خریداران نفت ایران شرایط اعتباری به مراتب بهتری را از «شرکت ملی نفت ایران»می‌گیرند طوری که برای پرداخت پول «هر بار نفتی شامل دو میلیون بشکه»، شش ماه از ایران مهلت می‌گیرند. با این حساب ارزش هر محموله نفت فروخته شده ایران ۱۰ میلیون دلار خواهد بود. این رقم به اندازه ۱۰ درصد از ارزش هر سوپرتانکر خواهد بود.