دو سال نخست زندگی، دوره حساس رشد مغز است. تلویزیون و دیگر وسایل الکترونیکی مانع از کاوش کودکان، بازی و تعامل آنها با والدین، کودکان یا افراد دیگر می‌شود، عواملی که برای یادگیری و رشد سالم جسمانی و اجتماعی کودک ضروری هستند.

براساس گزارش بنیاد خانواده کایزر، دو سوم کودکان زیر دو سال به ‌طورمتوسط روزانه دوساعت به تماشای رسانه‌های تصویری می‌پردازند. کودکان زیر شش سال به‌ طور متوسط حدود دو ساعت در روز تلویزیون و ویدیو تماشا می‌کنند. کودکان و نوجوانان هشت تا 18 سال روزانه نزدیک به چهار ساعت در مقابل صفحه تلویزیون هستند و دو ساعت دیگر با کامپیوتر (به جزکارمدرسه) و بازی‌های ویدیویی وقت خود را می‌گذرانند.

آکادمی پزشکان کودک آمریکا پیشنهاد می‌کند که کودکان زیر دو سال نباید تلویزیون تماشا کنند. پزشکان این موسسه توصیه می‌کنند که کودکان بیشتر از دو سال هم نباید روزانه بیش از یک یا دوساعت، آن‌هم برنامه‌های مناسب سن خود، تلویزیون تماشا کنند.

دو سال نخست زندگی، دوره حساس رشد مغز است. تلویزیون و دیگر وسایل الکترونیکی مانع از کاوش کودکان، بازی و تعامل آنها با والدین، کودکان یا افراد دیگر می‌شود، عواملی که برای یادگیری و رشد سالم جسمانی و اجتماعی کودک ضروری هستند.

البته تلویزیون می‌تواند وسیله مفیدی هم باشد. کودکان پیش دبستانی می‌توانند الفبا را از طریق تلویزیون یاد ‌بگیرند. بچه‌های مدرسه‌ای می توانند درباره طبیعت، زندگی حیوانات و گیاهان، بدن انسان و روابط اجتماعی از طریق کارتون‌ها و فیلم‌های داستانی یا مستند بیاموزند و والدین از اخبار روزانه و فیلم‌ها یا برنامه‌های متنوع دیگراستفاده کنند.

اما با وجود همه مزایا، تماشای بیش از حد تلویزیون می‌تواند تاثیرات نامطلوبی داشته باشد.

کودکانی که به‌طور مداوم بیش از چهار ساعت تلویزیون تماشا می‌کنند، احتمالا بیشتر اضافه وزن دارند. متخصصان بهداشت، ارتباط مستقیم بین تماشای تلویزیون و چاقی می‌بینند. کودکان درهنگام تماشای تلویزیون، معمولا فعالیتی نمی‌کنند و در حال خوردن چیزی هستند. به خصوص آگهی‌های مداوم در باره خوردنی‌های ناسالم مانند چیپس و نوشابه‌های گازدارالگوی غذایی نادرست را بیشتر در آنها تشویق می‌کند.

مطالعات نشان داده است که کاهش مدت زمان تماشای تلویزیون به جلوگیری از افزایش وزن و حتی کاهش آن کمک کرده است. از سوی دیگر، تماشای تلویزیون معمولا مدت زمانی را که کودک به طور طبیعی باید به تحرک، فعالیت و بازی‌های بدنی بپردازد، می‌گیرد و به افزایش وزن، احساس کسالت و خمودگی بیشتر کودک می‌انجامد.

تلویزیون می‌تواند منجر به مشکلات تمرکز، توجه و رفتارهای تکانشی وبی‌قراری شود. تحقیقات نشان می‌دهد که تماشای رسانه‌های تصویری موجب تحریک غیرطبیعی ذهن درحال رشد کودکان می‌شود. این امر به‌خصوص در ذهن درحال رشد سریع نوزادان، انتظار همیشگی تحریک در آینده را درآنها به وجود می‌آورد و سازگاری آنها را با سرعت آرام مدرسه و تکالیف آن مختل می‌سازد.

این نکته زمانی شدیدتر می‌شود که درنظر بگیریم سازندگان برنامه‌های تلویزیونی کودکان به منظور نگه‌داشتن توجه و علاقه آنها، تصاویر را به سرعت تغییر می‌دهند.

کودکانی که بازی‌های خشن تلویزیون را تماشا می‌کنند، احتمالا بیشتر رفتارهای خشن نشان می‌دهند. تاثیر برنامه‌های خشونت‌آمیز تلویزیونی از چند سو اهمیت دارد. از یک طرف دیدن زیاد برنامه‌های خشن حساسیت کودکان را نسبت به خشونت کاهش می‌دهد یا از بین می‌برد. حساسیتی که برای رشد طبیعی همدلی، مشارکت، همکاری، دوست داشتن و کمک کردن به دیگران بسیار اهمیت دارد.

از طرف دیگر، برنامه‌های خشن کودکان را به طرف تقلید از آنها می‌کشاند، چون غالبا خشونت مثل یک راه سرگرم‌کننده و موثر برای به دست آوردن چیزهای مطلوب نمایانده می‌شود.

بسیاری از کارهای خشن توسط شخصیت‌های خوب انجام می‌شود. پس غیرمستقیم به کودک گفته می‌شود که اگر چه والدین می‌گویند که کتک یا لگد زدن‌ بد است، اما اگر تو آدم خوبی هستی، اشکالی ندارد که آن را انجام دهی. این دریافت می‌تواند هم منجر به گیج شدن کودک در فهم تفاوت بین درست و نادرست شود و هم خطرناک باشد.

نکته دیگر این‌که «آدم‌های بد» در فیلم‌ها همواره به‌خاطر کارشان تنبیه قرار نمی‌شوند و اگر تنبیه شوند هم معمولا در پایان فیلم اتفاق می‌افتد و ربط دادن همه بخش‌های داستان حتی یک ساعته برای کودکان بسیار دشوار است. در برخی موارد هم قسمت تنبیه «‌آدم‌های بد» بسیار کوتاه نمایش داده می‌شود.

کودکان خردسال از صحنه‌های ترسناک و خشن می‌ترسند و وحشت‌زده می‌شوند. گفتن ساده این‌ که این تصاویر واقعی نیستند معمولا کمکی نمی‌کند چون آ‌نها هنوز نمی‌توانند بین خیال و واقعیت تمایز قائل شوند.

مشکلات رفتاری، کابوس‌های شبانه و بدخوابی ممکن است پیامد دیدن چنین خشونت‌ها یا موجودات و صحنه‌های ترسناک باشند. حتی کودکان بزرگتر هم با دیدن صحنه‌های خشن و ترسناک اعم از این ‌که در کارتون، اخبار یا فیلم‌های داستانی یا مستند باشد، می‌ترسند. استدلال و توضیح به کودکان بزرگ‌تر می‌تواند کمک کند. بنابراین اگرچه بهتر است کودکان چنین برنامه هایی را تماشا نکنند، اما در صورت تماشای آن، باید اطلاعات دقیق و درست برای کمک به کاهش ترسشان به آن‌ها داده شود.

برنامه‌های تلویزیون معمولا دارای فیلم‌ها و آگهی‌هایی است که می‌تواند رفتارهای نامناسب و خواسته‌های غیرمنطقی در کودکان ایجاد کند. این برنامه‌ها معمولا بسیار هیجان‌انگیز و جالب از سوی کودکان تلقی می‌شوند.

مطالعات در غرب نشان داده که نوجوانانی که برنامه‌های حاوی روابط جنسی تماشا می‌کنند، احتمالا بیشتر و زودتر از سن مناسب به رفتار جنسی دست می‌زنند. درغرب حتی تبلیغ نوشابه‌های الکلی هم با افزایش مصرف آن در نوجوانان و جوانان همراه است.

کودکان به طور مداوم تبلیغات مختلف از هر نوعی را می‌بینند، از مواد غذایی مختلف گرفته تا اسباب‌بازی‌ها. همه چیز در صفحه تلویزیون بهتر از آن چه که هست ‌دیده می‌شود. بیشتر کودکان زیر هشت سال درک نمی‌کنند که هدف ازآ‌گهی‌ها، فروش محصولات است. کودکان شش ساله و کمتر حتی نمی‌توانند بین محتوای برنامه و آگهی، فرق بگذارند. به ویژه اگر شخصیت مورد توجه آنها در آگهی محصولات حضور داشته باشد، به نظر آنها بسیار جالب می‌رسد.

گاهی لازم است که به کودکان بزرگ‌تر هدف ‍پخش آگهی‌ها یادآوری شود. بیشتر کودکان حتی به جنبه پول‌ساز بودن فیلم‌ها هم توجهی ندارند. بنابراین عمدتا به سوی انجام کارها و داشتن رفتارهایی کشیده می‌شوند که هماهنگ با رفتارهای شخصیت‌های فیلم یا برنامه است، شخصیت‌هایی که لزوما رفتارها و نگرش‌های درست را منتقل نمی‌کنند.

ممکن است این شخصیت‌ها، سطحی و کوته‌نظر باشند، تبعیض‌آمیز رفتارکنند یا ارزش‌هایی مانند دوستی، مشارکت یا کنارآمدن با دیگران را به تمسخر بگیرند.

به نظر می‌رسد گفت‌وگو با کودکان در باره چیزهایی که واقعیت دارد و ارزش‌هایی که به آنها باورداریم، کمک ‌می‌کند که تصویر واقعی از آن‌ چه می‌بینند و می‌شنوند درخود ایجاد کنند.

با توجه به جنبه‌های منفی گفته شده، برخی معتقدند که بهترین راه‌حل، تماشا نکردن تلویزیون است. برخی هم می‌گویند برنامه‌های خوب و سازنده در ساعت‌های محدود می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.

به‌ هر حال اگر خانواده تصمیم دارد از تلویزیون استفاده کند، والدین باید استفاده ازآن را برای کودکان محدود کنند و به آنها یاد بدهند که تلویزیون تنها برای آموزش و گاهی سرگرمی است، نه گریزگاهی همیشگی در زندگی.

پدر و مادر باید به گزینش برنامه‌ها براساس محتوای آنها بپردازند و نگرش انتقادی درباره فیلم و آگهی را در‌ فرزندانشان بپرورند. بهتراست از زمان خردسالی بچه‌ها، تلاش کنند عادت‌های خوب تلویزیون تماشا کردن در خانواده پایه‌ریزی شود، حتی خود پدر و مادر گاهی باید از خواسته‌هایشان درتماشای یک برنامه چشم‌پوشی کنند.