جی سولومون، گزارشگر روزنامه آمریکایی وال‌استریت‌ژورنال در وین، در گفت‌وگو با یوکیو آمانو به رویارویی اخیر او با جمهوری اسلامی و دشواری‌هایش در سمت مدیرکلی آژانس اتمی پرداخته است.
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، یوکیو آمانو، قصد دارد برای دسترسی به دانشمندان ایرانی، اسناد محرمانه، و محوطه‌های نظامی این کشور تلاش کند. این در حالی است که تهران اخیرا اعتبار و کفایت او را زیر سوال برده است.
جدل فزاینده بین آقای آمانو و جمهوری اسلامی که ماهیتی شخصی پیدا کرده، در حالی ادامه دارد که ایران دعوت آژانس برای یک نشست در هفته پیش با هدف مقابله با اشاعه و تسلیحات هسته‌ای و عاری‌کردن خاورمیانه از این تسلیحات را رد کرد و در آن حاضر نشد.
سازمان متبوع آقای آمانو در پی مصاحبه با محسن فخری‌زاده در ایران است. آقای فخری‌زاده یک دانشمند ایرانی است که آژانس معتقد است سرپرست تحقیقات تسلیحات هسته‌ای ایران بوده است. آژانس همچنین می‌خواهد به منطقه نظامی پارچین در ۳۰ کیلومتری تهران که مظنون به آزمایش‌های انفجاری قوی است، دسترسی پیدا کند.
آمانو در یک مصاحبه اخیر گفته است: ما مواردی را فهرست کرده‌ایم که باید به آن‌ها رسیدگی و توجه شود. ما میل داریم به شماری از افراد، اسناد، اطلاعات و مکان‌ها دسترسی داشته باشیم.
ولی تهران رگباری از توهین‌ها را آغاز کرده و آقای آمانو را به هر چیزی متهم کرده است؛ از تبانی با واشنگتن گرفته تا هم‌دستی در زنجیره‌ای از ترورهای دانشمندان هسته‌ای ایران در سال‌های اخیر.
آقای آمانو، این دیپلمات ژاپنی نرم‌سخن، در ماه نوامبر امسال با انتشار اسنادی از آن‌چه تلاش‌های ایران برای پیش‌برد فنآوری‌های مورد نیاز برای تولید موشک‌های می‌ان‌برد حامل بمب هسته‌ای و ابزارهای چاشنی بمب خوانده شده، در مرکز توجه مسائل جهانی قرار گرفت. تهران به‌سرعت این گزارش را زیر سوال برد و آن را غرض‌ورزی سیاسی مبتنی بر اطلاعات غلط خواند.
ولی مقامات ایرانی سخنان تند منحصربه‌فردی را روانه آقای آمانو ۶۴ ساله که امسال وارد سومین سال سمت خود می‌شود، کرده‌اند.
سفیر ایران در آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، علی اصغر سلطانیه، اخیرا گفته است: آن‌چه دارد اتفاق می‌افتد، سیاسی‌کردن و قطبی‌کردن فضای تحقیق و تصمیم‌گیری است. متاسفانه مدیرکل آژانس یک اشتباه تاریخی کرده است.
مقام‌های ایرانی همچنین درخواست آقای آمانو برای بازدید یک تیم فنی عالی‌رتبه سازمان ملل از تهران در هفته‌های آینده برای بحث درباره گزارش اخیر آژانس را رد کرده و گفته‌اند که اعتمادشان را به آژانس از دست داده‌اند.
یوکیو آمانو در مصاحبه‌ای در دفتر کار خود که مشرف به رود دانوب است، تصدیق می‌کند که تنش‌ها بین آژانس و تهران افزایش پیدا کرده است. اما می‌گوید که اهمیت و خطیربودن اطلاعاتی که در گزارش اخیر آژانس آمده، آقای آمانو را ملزم کرد که آن را برای اعضای این آژانس سازمان ملل منتشر کند.
او می‌گوید: فکر نمی‌کردم که ارائه این گزارش به کشورهای عضو، بی‌دردسر باشد. ولی این روندی است که باید آن را طی کنیم. فکر نکنم سازنده باشد که این موضوع را شخصی کنیم.
آقای آمانو معتقد است که توانسته روابط کاری خوبی با دیگر مقامات ایرانی از جمله با فریدون عباسی داودی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و علی‌اکبر صالحی وزیر خارجه برقرار کند. آقای عباسی که سال گذشته از یک ترور جان سالم به در برد، هیئت ایرانی مذاکرات با آژانس اتمی را رهبری می‌کند.
آقای آمانو می‌گوید: با این مقامات مشکلی نداشته‌ام. ما توانستیم به شیوه‌ای بسیار دوستانه صحبت کنیم.
رئیس آژانس همچنین می‌گوید که جامعه بین‌الملل باید روی کره شمالی به عنوان یک تهدید هسته‌ای تمرکز داشته باشد چون این کشور پیش‌تر به سلاح اتمی دست پیدا کرده و یک برنامه غنی‌سازی اورانیوم داشته است.
او می‌گوید امیدوار است قدرت‌های جهانی بتوانند سریعا مذاکرات خلع‌سلاح با حکومت کیم جونگ ایل را از سر بگیرند تا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بتواند بازرسانش را به این کشور منزوی بفرستد.
او می‌گوید: کره شمالی هم به اندازه ایران مهم است. از جهتی وضعیت این کشور از ایران هم بد‌تر است.
آقای آمانو به جای دیپلمات مصری محمد برادعی مدیرکل آژانس هسته‌ای شده است. آقای برادعی در سال ۲۰۰۵ به خاطر کمک به محدودکردن استفاده نظامی از انرژی هسته‌ای جایزه صلح نوبل را برد. ولی این بوروکرات ژاپنی که از تنها کشوری می‌آید که هدف تسلیحات هسته‌ای قرار گرفته، به این معروف شده که در مقایسه با سلف خود، موضعی سرسخت‌تر به‌خصوص در مورد فعالیت‌های هسته‌ای منتسب به ایران و سوریه گرفته است.
اوایل سال جاری میلادی آقای آمانو گزارشی را منتشر کرد که در آن صریحا می‌گفت آژانس هسته‌ای معتقد است حکومت بشار اسد پیش از حمله جت‌های اسرائیلی به تاسیسات هسته‌ای این کشور در سال ۲۰۰۷، در این تاسیسات مشغول راه‌اندازی مخفیانه یک رآکتور هسته‌ای بوده است. سوریه مکررا این اتهام را تکذیب کرده است.
هفته پیش آژانس هسته‌ای نمایندگان کشورهای خاورمیانه را برای نشستی دعوت کرد که درباره امکان فراهم‌کردن یک منطقه عاری از سلاح هسته‌ای در خاورمیانه صحبت کنند؛ نشستی که هرچند ایران تحریمش کرد ولی آقای آمانو آن را «معنادار» می‌خواند.
دیپلمات‌های درگیر در مذاکراتی گفته‌اند که هیچ تصمیمی در این جلسه گرفته نشده ولی مذاکرات سازنده بوده است. مصر، سوریه، و اسرائیل که به عنوان تنها کشور مجهز به سلاح هسته‌ای در خاورمیانه شناخته می‌شود، از جمله شرکت‌کنندگان بوده‌اند.
آقای آمانو می‌گوید: ده سال بود که نتوانسته بودیم چنین نشستی داشته باشیم. این‌که شرکت‌کنندگان بعد از ده سال گرد هم آمده بودند، خودش معنادار بود.
در دوره صدارت آقای آمانو بر آژانس هسته‌ای، این سازمان هدف انتقادهایی در پی زلزله اسفند گذشته در ژاپن و سونامی متعاقب آن بوده است. این اتفاق، باعث شد در نیروگاه هسته‌ای فوکوشیما در کشور خود آقای آمانو، یک ذوب‌شدگی رخ دهد.
مقامات آژانس می‌گویند به این سازمان همواره فشار آمده است که به چنین حوادثی واکنش نشان بدهد چون این به درخواست دولت‌های عضو در این باره بستگی دارد. ولی آقای آمانو اعلام کرد که سازمان متبوعش باید برای توضیح‌دادن تهدیدات ناشی از چنین حوادثی به جهان و همین‌طور این‌که چه‌قدر از آن متاثر می‌شوند، اقدامات بیشتری انجام دهد.
آقای آمانو می‌گوید: نقش ما این است که به حکومت‌ها مشورت بدهیم... ناگهان ما با افکار عمومی وسیعی روبه‌رو شدیم و لازم بود مسائل پیچیده‌ای را به شیوه‌ای ساده توضیح دهیم. در این باره نمی‌توان با رسانه‌ها جنگید. باید بهتر از این باشیم.
آلمان، سوییس و بلژیک هر سه اعلام کرده‌اند در پی حادثه فوکوشیما، وابستگیشان به انرژی هسته‌ای را کم می‌کنند. و چین گفت که تاسیس یک رآکتور جدید را برای یک بررسی دوباره جامع از لحاظ شاخص‌های امنیتی به تعویق انداخته است.
آقای آمانو می‌گوید که یکی از ماموریت‌های اصلی‌اش در سال آینده میلادی آن است که اعتماد عمومی به استفاده از انرژی هسته‌ای را دوباره جلب کند. او می‌گوید که تمایل بین‌المللی به استفاده از انرژی هسته‌ای همچنان زیاد است.
آژانس هسته‌ای پیش‌بینی می‌کند تا سال ۲۰۳۰ بین ۹۰ تا ۳۰۰ مجتمع رآکتور هسته‌ای جدید در جهان ساخته شود. و کشورهای مانند امارات عربی متحده آرژانتین، ویتنام و ترکیه هم برنامه‌هایی برای انرژی هسته‌ای در پیش دارند. آقای آمانو می‌گوید که نیاز به برق و مضاعف بر آن میل به استفاده از انرژی پاک، انرژی هسته‌ای را ضروری می‌کند.
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌گوید: بدون انرژی هسته‌ای، دستیابی به این موضوعات بسیار دشوار است. به همین دلیل است آن‌چه در چرنوبیل رخ داد، این بار اتفاق نیفتاد.
