مقاله به بررسی شیوه‌های مناسب برخورد خانواده‌ها با کودکان پرتحرک می‌پردازد

تربیت فرزند، چالش‌انگیز است خواه فرزندی پرتحرک داشته باشید یا نه. این امر وقتی دشوارتر می‌شود که سطح فعالیت فرزند شما خیلی هم زیاد باشد و حتی کارشناس تشخیص داده باشد که او، «بیش‌ فعال» یا پرتحرک است.

شیوه‌هایی که برای کمک به خانواده‌های دارای فرزند بیش‌ فعال ارائه می‌شوند عمدتا به درد همه خانواده‌ها می‌خورند به خصوص اگر فرزندان آن‌ها دارای تحرک زیاد هستند ولی تشخیص «بیش‌فعالی» نسبت به آن‌ها داده نشده است.

ساختار منظم و قابل پیش‌بینی در برنامه خانوادگی

یکی از مهم‌ترین جنبه‌های مفید برای کودک بیش‌فعال وجود قواعد روشن برای فعالیت‌های روزانه کودک است. گذر از یک فعالیت به فعالیت دیگر برای همه کودکان کم‌وبیش دشوار است اما عدم وجود برنامه منظم یا روشن و مداوم به خصوص به کودک پرتحرک آسیب زیادی می‌رساند.

کودک بیش‌فعال نیاز به قواعد دارد، قواعدی که کاملا فهمیده شده باشد. این‌که او باید دندان‌هایش را پس از صبحانه مسواک بزند، زمان خواب او ساعت هشت شب است، شام بیشتر مواقع ساعتی معینی خورده می‌شود و یا این‌که رفتارهای غیرقابل قبول معین دارای پیامدهای معینی است، به او کمک زیادی می‌کند.

در این باره لازم است قواعدی که در خانه وجود دارد به روشنی به کودک تفهیم شود، پدر یا مادر باید به چشم‌های کودک نگاه کنند، قانون را توضیح دهند و از او بخواهند که حرف آن‌ها را تکرار کند.

مداومت در اجرای برنامه روزمره و عمل به پیامدها

همه کودکان به خصوص کودک بیش فعال باید بداند که رفتار غیرقابل قبول مانند زدن، گازگرفتن، تف‌انداختن یا خراب کردن وسایل خانه منجر به پیامدهایی خواهد شد. این پیامدها از یک طرف باید مناسب سن کودک و بدون هیچ آسیب فیزیکی یا روانی به او باشند و از طرف دیگر روشن و واقع‌بینانه نیز باشند.

والدین باید در پاسخ به رفتارهای غیرقابل قبول کودک مداومت داشته باشند اما در عین حال بدانند که کودک ممکن است به دلیل بیماری نتواند رفتار خود را کنترل کند. بنابراین کودک نباید به خاطر کاری که کنترلی بر آن ندارد سرزنش یا تنبیه شود.

خشم نگرفتن بر کودک و آموزش رفتارهای آرام کننده به او

هیچ چیز بیش از یک پدر یا مادر خشمگین کودک بیش‌فعال را تحریک نمی‌کند. پاسخ‌های خشم‌آلود شما مانند فریادکشیدن یا کتک زدن، رفتار منفی را در کودک بیش‌فعال افزایش می‌دهد.

ثبات هیجانی شما به طور مثبت روی کودکتان اثر می‌گذارد پس مواظب خشم خود باشید و از این راه به کودکتان هم کمک کنید.

هم‌چنین تلاش کنید به کودک خود رفتارهای آرام‌کننده بیاموزید. برخی نوارهای کاست یا دی.وی.دی که حاوی نرمش‌ها یا ورزش‌های آرام‌ساز مانند یوگا هستند می‌توانند اثر فوق‌العاده‌ای روی کودک بیش‌فعال داشته باشند.

اگرچه کودک درآغاز ممکن است نتواند به همه دستورات آن نرمش‌ها عمل کند اما مداومت والدین در کاربرد آن‌ها به کودک کمک می‌کند تا تکنیک‌های تمرکز را در درازمدت بیاموزد.

امکان «تخلیه انرژی» و «سکوت» در زمان‌های معین

کودکان بیش‌فعال نیاز به فرصت‌های زیادی برای تحرک دارند پس به آن‌ها زنگ تفریح برای تحرک جسمانی بدهید و درحد امکان با آن‌ها همراه شوید.

با او چند دقیقه طناب‌بازی کنید، اطراف خانه به سرعت بدوید مثلا تا سرکوچه بروید و برگردید و یا به کودک فرصت بازی‌های بدون ساختار دهید. گاهی نصب یک تور بسکتبال به کودک کمک می‌کند تا مدت طولانی به ورزش سالم بپردازد.

ورزش راه مفیدی برای کمک به کودک برای صرف انرژی، تمرکز ذهن و بهبود خلق است فقط نباید در این مسیر به مرز خستگی مفرط برسد. ضمنا گرفتن امکان ورزش نباید به صورت وسیله انضباطی برای کودک درآید چرا که وضع او را بدتر می‌کند.

استفاده از شیوه‌های تقویت مثبت یعنی دادن امتیازها و پاداش‌های مختلف در درازمدت موثرتر از ایجاد انواع محرومیت‌ها یا تنبیه‌ها است، اگرچه برقراری آن در آغاز وقت بیشتری می‌گیرد.

از طرف دیگر کودک به «ساعت سکوت» هم نیاز دارد. شما می‌توانید یک صندوق‌خانه کوچک یا بخشی از اتاق کودک یا خودتان را به صورت فضایی خصوصی با مقداری کتاب، اسباب‌بازی‌هایی مانند پازل یا چند کاغذ و مداد رنگی برای کودک درآورید. به طوری که او بتواند در آن فضا یاد بگیرد خود را محدود کند، سکوت را بر خود تحمیل نماید و فعالیت‌های خود را به آرامی انجام دهد.

پرهیز از تحریک زیاد به خصوص به هنگام خواب

تماشای تلویزیون را برای همه کودکان به خصوص کودکان بیش‌فعال به حداقل برسانید و به خصوص نگذارید شب‌ها تلویزیون تماشا کنند. صدای بلند نیز به تحریک کودک می‌انجامد.

حمام گرم شبانه، آرام‌بخش است و پرهیز از هرگونه تحریک اضافی مانند بازی‌های ویدئویی حداقل یک ساعت پیش از برنامه عادی شبانه، ضروری به نظر می‌‌رسد.

توجه به رژیم غذایی کودک

غذاهای حاوی پروتئین، بیشتر به درد کودکان بیش‌فعال می‌خورند. سعی کنید از کربوهیدرات‌های ساده مانند نان یا برنج سفید کمتر استفاده شود چرا که در بدن تبدیل به شکر می‌شوند. کودک بیش‌فعال نیاز به غذاهای بالابرنده سطح انرژی بدن ندارد.

انواع دانه‌های روغنی ، نان سوخاری حاوی همه غلات و محصولات لبنی مانند پنیر یا ماست برای این گونه کودکان به دلیل کاهش رفتار پرتحرکی مفید هستند.

کاهش تنش‌ها و مایه‌های دل‌واپسی کودک

برخی عوامل بیرونی مانند دعوا و تنش بین والدین، مرگ یک عزیز، خواب کم شبانه، روابط تنش‌زا با همکلاسی‌ها یا دوستان و یا داشتن یک روز بد در مدرسه در تشدید حالت بیش‌فعالی کودکان نقش دارند.