حسین ستوده کارشناس رسانه به بهانه روز جهانی تلویزیون به کارکرد این رسانه در زندگی امروز پرداخته است.

Sean Gallup/Getty Images

در ماه مارس سال 1996 زمانی که مجمع عمومی سازمان ملل پیشنهاد اعلام روز 21 نوامبر بعنوان روز تلویزیون را مورد بحث و رای گیری قرار داده بود نماینده وقت کشور آلمان چنین نامگذاری را بی مورد دانست . به نظر او تلویزیون تنها بخشی از مجموعه ابزارهای اطلاع رسانی محسوب شده و لزومی در نامگذاری یک روز به نام روز تلویزیون وجود ندارد.

متن مذاکرات جلسه عمومی نشان می‌دهد که در واقع مقصود از چنین نامگذاری، ترغیب کشورها برای تبادل برنامه‌های تلویزیونی به منظور ایجاد زمینه‌های لازم برای توسعه اجتماعی و فرهنگی بوده است. به عبارتی اهمیت مورد نظر در محتوای تولیداتی قلمداد شده است که از رسانه‌ای به نام تلویزیون پخش می‌شود. تولیداتی که امروزه می‌تواند به طرق مختلف و خارج از استاندارد تلویزیون نیز به مخاطب ارائه شود.

تلویزیون به عنوان ابزاری برای «اطلاع رسانی» از همان آغاز مورد توجه خاص سیاستمداران و موسسات اقتصادی بوده است تا بدین وسیله بتوانند اندیشه و محصولات خویش را برای اقشار مختلف جامعه «تبلیغ» کنند. تلویزیون به دلیل تاثیر بر مخاطب و گستره نفوذ، محبوب ترین رسانه در نزد دولتمردانی چون آدولف هیتلر، موسولینی، لنین و دیگر سیاستمداران بوده است تا بتوانند ضمن «آموزش» جامعه ، به تبلیغ اهداف خود اقدام کنند.

به دلیل حوادث سیاسی و اجتماعی در آغاز قرن بیستم ، تبلیغ به نفع اندیشه‌های سیاسی و یا مذهبی با نام «پروپاگاندا» شناخته شد. کارشناسان و تحلیل گران امور ارتباطات و رسانه «پروپاگاندا» را به عنوان کارکرد منفی رسانه تلویزیونی معرفی کردند حال آنکه تبلیغ به نفع تجارت آزاد به عنوان بخش اصلی بدنه شبکه‌های تلویزیون ماندگار شد به صورتی که اکنون اهداف تجاری یکی از مهمترین علل تاسیس و راه اندازی یک شبکه تلویزیونی به حساب می‌آید.

تلویزیون به سرعت توانست به عنوان عضوی ثابت از اعضای یک خانواده محسوب شود تا بتواند علاوه بر اطلاع رسانی، «اوقات فراغت یکسانی» را نیز برای آحاد یک جامعه فراهم کند. تا پیش از ورود تلویزیون، «اوقات فراغت» یک تجربه شخصی و خانوادگی محسوب میشد که به تناسب فرهنگ و جغرافیا از تنوع خاصی برخوردار بود اما حضور تلویزیون باعث شد تا فرهنگ غالب یک جامعه به عنوان فرهنگ مورد نظر حکومت یا گردانندگان شبکه تلویزیونی در سطح جامعه تبلیغ شود.

به عبارتی «یکسان سازی تجربه‌های اجتماعی یک جامعه» به عنوان کارکرد اصلی رسانه‌ای به نام تلویزیون مطرح شد و جوامعی یکدست با تبلیغ فرهنگ و سیاست غالب شکل گرفت به گونه‌ای که در کشورهای مهاجر پذیر همانند امریکا که از تنوع فرهنگی خاصی برخودار بودند، به کمک تلویزیون فرهنگی مشترکی که از جانب سیاستگذاران طراحی شده بود بعنوان فرهنگ ملی شناخته شد. در چنین شرایطی با کمک تلویزیون که اینک با نام «رسانه ملی» شناخته میشد خرده فرهنگ‌ها به فراموشی سپرده شدند.

در طول زمان و با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژیک و ایجاد ابزارهای اطلاع رسانی نوین، رابطه یکسویه تلویزیون با مخاطب نیز دوام چندانی نیاورد و ارتقا و تنوع نیاز مخاطب باعث شد تا شبکه‌های تلویزیونی در سال‌های اخیر برای حفظ موقعیت اجتماعی این رسانه، روش‌های نوینی را در پیش گیرند. روش‌هائی که گر چه به ظاهر در تفاوت با کارکرد سنتی یک شبکه تلویزیونی است اما در واقع در تداوم یکسان سازی فرهنگ و تجربه های اجتماعی است.

آنچه امروزه در زندگی روزانه ما با نام تلویزیون شناخته میشود در آینده نزدیک به فراموشی سپرده خواهد شد و ابزارهای ارتباطی جایگرین متناسب با نیاز مخاطب و توانائی های تکنولوژی وارد میدان ارتباطات خواهند شد اما آنچه تغییر نخواهد کرد اهداف مستتر در تولید محتوائی است که در متن مذاکرات جلسه عمومی سازمان ملل نیز بدان اشاره شده است.