عنایت اتحاد، یاسر میردامادی، حامد یوسفی، مسعود بهنود، شیرین عبادی، فرخ نگهدار، و مجید تفرشی در سخنانی، از عزت‌الله سحابی و دخترش هاله و همچنین هدی صابر تجلیل کردند.
روز سه‌شنبه، سی و یک خرداد، گروهی از فعالان سیاسی و دانشجویان ایرانی در لندن مراسمی برای بزرگداشت عزت‌الله سحابی، دخترش هاله سحابی، و هدی صابر در دانشگاه یو. سی. ال لندن برگزار کردند. این سه فعال سیاسی ملی‌مذهبی به‌تازگی درگذشته‌اند.
آقای سحابی روز ۱۰ خرداد در پی یک دوره طولانی بیماری درگذشت. یک روز بعد دخترش هاله در مراسم تشییع او و پس از درگیری با نیروهای امنیتی جان باخت. هدی صابر در اعتراض به این برخورد، در زندان اعتصاب غذا کرد و در پی آن در روز ۲۲ خرداد جان باخت.
یاسر میردامادی، حامد یوسفی، شیرین عبادی، مسعود بهنود، فرخ نگهدار و مجید تفرشی، سخنرانان این مراسم بودند.
گزارش ویدئویی مردمک از این مراسم را این‌جا ببینید.
اعاده حیثیت از «شهید»
یاسر میردامادی، پژوهشگر دینی، نخستین سخنران این مراسم، سخنانش را با شعر «قصیده‌ای برای ماه بهمن» از احمد شاملو شروع کرد و گفت: گرد هم آمده‌ایم برای کسانی که شهیدانه رفتند.
آقای میردامادی آنگاه به تشریح کلمه «شهید» پرداخت که به اعتقاد او واژه‌ای «دست‌مالی‌شده» است و باید مثل خیلی از واژه‌های دیگری که در حکومت جمهوری اسلامی «دست‌مالی» شده‌اند، از آن اعاده حیثیت شود.
به گفته این محقق دینی، هاله و هدی در مقابل ظلم ایستادند و سکوت نکردند و بنابراین «شهیدان روزگار ما» هستند.
به گفته میردامادی، «آنان با مرگشان، ما را به خود پنهان ما مومن کردند. آن‌ها اکنون در خاطره جمعی ما زنده و شاهدند. آن‌ها در تنهای فسرده، اما پر امید و ایمان دوازده بندۀ در اعتصاب غذا (زندانیان سیاسی اوین) حاضرند.»
«هاله سحابی و هدی صابر به پیشواز مرگ نرفتند»
حامد یوسفی، روزنامه‌نگار و پژوهشگر فرهنگی نیز در سخنرانی خود به شهادت‌طلبی و زندگی‌خواهی پرداخت.
آقای یوسفی با اشاره به مرگ سحابی‌ها و هدی صابر گفت که «با این اتفاق وارد فضای آخرالزمانی شده‌ایم؛ چون همه به شعر پناه برده‌اند.»
او در ادامه پرسید: چه شد که افرادی که همیشه سمبل عقلانیت بودند، حالا سرچشمه رادیکال‌ترین رفتاری‌اند که ما هرگز تصورش را نمی‌کردیم؟»
به اعتقاد آقای یوسفی، ماهیت مرگ هاله سحابی و هدی صابر از جنس مرگ‌های پس از انتخابات نیست؛ چون آن‌ها به پیشواز مرگ نرفتند و زندگی را ستایش می‌کردند.
حامد یوسفی در این باره گفت: هدی صابر تا آخرین لحظه مطمئن بود که به سلامتش لطمه نخواهد خورد. ما الان مطمئن‌ایم که اهمال مسئولین زندان باعث قتل هدی صابر شده است.
این روزنامه‌نگار در ادامه سخنانش گفت: ما الان در وضعیت برزخی هستیم. اگر بخواهیم به آرمان هدی صابر و هاله سحابی وفادار بمانیم که ستایش از مرگ در آن نبود، باید بپرسیم چه‌طور از این وضعیت فرا‌تر برویم.
یوسفی «رادیکال‌شدن» اعتراض‌ها را خیانت به آرمان همه کسانی دانست که بعد از انتخابات کشته شده‌اند.
بعد از سخنرانی حامد یوسفی، سکانسی از فیلم نیمه‌مستند «تست دمکراسی» ساخته محسن مخملباف به نمایش درآمد. مخلمباف این بخش از فیلم خود را به یاد عزت‌الله سحابی و دخترش هاله، به این مراسم اهدا کرده بود.
«در کوچه سیاست دنبال انسان بودیم»
مسعود بهنود، نویسنده و روزنامه‌نگار، سخنانش را با یادآوری خاطره‌ای از دوران هم‌بندبودن خود در بند ۳۲۵ زندان اوین در دهه هفتاد شمسی با عزت‌الله سحابی شروع کرد. بهنود از تعامل انسانی آقای سحابی با بازجوی مشترک آن‌ها - فردی به نام طالب‌زاده - سخن گفت. او گفت که آقای سحابی بعد از این‌که پی برد دختر خردسال بازجو فلج است، برای او اشک ریخت.
آقای بهنود آنگاه جمله‌ای از عزت‌الله سحابی را نقل کرد که همیشه در یاد او مانده است: ما همه در کوچه سیاست دنبال انسان بودیم و کارمان به جاهای باریک کشید.
به گفته این روزنامه‌نگار، عزت‌الله سحابی یک «مهندس واقعی» بود و همه چیز را با «ذهن مهندسی» می‌دید. آقای بهنود همچنین گفت که به توصیه آقای سحابی، بعد از آزادی از زندان، با هاله سحابی در خانه‌اش در گیشا دیدار کرده است؛ خانه‌ای که به گفته او، در و دیوارش پوشیده از برگ‌های سبز بود.
«سحابی زنده است تا ایران زنده است»
شیرین عبادی، حقوقدان و فعال حقوق بشر، سخنران بعدی این مراسم بود که سخنانش را با تاثر آغاز کرد. خانم عبادی گفت: سخن‌گفتن براى من بسیار دشوار است که استادى از دست داده‌ام و دو همراه. سال‌ها از مهندس سحابى یاد گرفتم صبورى را، بى کینه زیستن را. و تمام فضایل اخلاقى مهندس در هاله بود. و هاله عشق مهندس بود.
به گفته خانم عبادی، هاله سحابی، دانش و مطالعات وسیعى در باب اسلام و حقوق زن در اسلام داشت و این پرسش همیشه برایش مطرح بود که «آیا می‌توان مسلمان بود و در عین حال حقوق بشر را اجرا کرد».
او گفت که هاله سحابی تنها یک فعال سیاسی نبود؛ بلکه در گروه «مادران صلح»، پیشگام حرکت‌های جدید بود.
شیرین عبادی با اشاره به مرگ عزت‌الله سحابی گفت: آن‌ها او را دفن کردند و به خیال خود افکار او را هم دفن کردند، اما حقیقت دفن‌شدنی نیست. سحابی زنده است تا ایران زنده است.
او در مورد رفتار حکومت با جنازه هاله سحابی گفت: آن بی‌شرمان او را غریبانه دفن کردند در حالی که کسانی که مدعی اسلام هستند می‌گویند که دفن میت در شب مکروه است.
خانم عبادی گفت که هدی صابر در زندان نتوانست این «بی‌عدالتی» را تاب بیاورد و برخلاف اعتقادش دست به اعتصاب غذا زد. وی از قول هدی صابر گفت: من معتقد به اعتصاب غذا نبودم اما الان جز جان خودم چیزی باقی نمانده و آن را برای اعتقاد خودم می‌دهم.
شیرین عبادی در مورد ۱۲ نفر از زندانیان سیاسی ایران که اکنون در اعتصاب غذا به سر می‌برند، گفت: امروز زندانیان سیاسیِ اعتصابی در ایران، جانشان را بر کف گذاشته‌اند و حتی در برابر درخواست‌های خانواده‌های خود و دیگران، به اعتصاب خود ادامه می‌دهند.
خانم عبادی در ادامه سخنانش این پرسش را پیش کشید که اکنون وظیفه آزادی‌خواهان در قبال اعتصاب زندانی‌های سیاسی چیست و خود پاسخ داد: اگر عده‌ای جان خود را به کف گرفته‌اند و در راه آرمان مشترکمان که آزادی و دمکراسی است به سوی مرگ می‌روند، حداقل وظیفه ما این است که تعهد اخلاقی داشته باشیم و صدای زندانیان دربند را به گوش مردم جهان برسانیم. ما باید سخنگوی آن‌ها باشیم.
«مصداق عبادت به جز خدمت خلق نیست»
فرخ نگهدار، فعال سیاسی و از گردانندگان این مراسم، سخنران دیگر این مجلس بود.
آقای نگهدار در آغاز سخنانش گفت که نام سحابی او را یاد این شعر سعدی می‌اندازد که گفته است: عبادت به جز خدمت خلق نیست/به تسبیح و سجاده و دلق نیست.
این فعال سیاسی با یادآوری خاطرات مشترک خود با آقای سحابی در زندان‌های عادل‌آباد شیراز و قزل‌قلعه تهران در دوره حکومت پهلوی گفت: مهندس در زندان هرگز میان زندانیان سیاسی مجاهد، ملی، فدایی و مذهبی، فرقی قائل نبود و همه را یکسان می‌دید و معتقد به گروه برگزیدۀ خلق که رسالت گسترش آزادی و ایمان در جهان را دارند، نبود.
آقای نگهدار گفت که در سال ۱۳۵۱ با احمد جنتی رئیس فعلی شورای نگهبان در زندان قزل‌قلعه هم بند بوده است و آقای جنتی که به گفته فرخ نگهدار، به جرم هواداری از مجاهدین خلق به زندان افتاده بود، بعد از این‌که فهمید آقای نگهدار گرایش‌های چپ دارد، دیگر به غذایش دست نزد.
او در ادامه گفت: امروز می‌بینیم احمد جنتی و مصباح یزدی کجا هستند؛ و هاله و عزت سحابی کجا. چه کسانی مغضوب و چه کسانی مقرب درگاه‌اند.
فرخ نگهدار رفتار نیروهای امنیتی با هاله سحابی را در تاریخ تشیع کم‌سابقه دانست و گفت: جایی سراغ نداشتیم که همراه تابوت پدر، با فرزندش چنین کنند و او را بزنند و بر خاک بیفکنند تا جان بسپارد.بعد از سخنرانی این فعال سیسی، ویدئوکلیپی که بر اساس ترانه انقلابی ایتالیایی «بلا چاو» و پیوند تصاویری از جنبش سبز ساخته شده بود، پخش شد.
«سحابی مخالف دخالت قوای خارجی بود»
مجید تفرشی، پژوهشگر تاریخ، آخرین سخنران این مراسم بود که به ذکر خاطرات دوران نوجوانی و جوانی خود از عزت‌الله سحابی پرداخت.
او در توصیف آقای سحابی گفت: او یک انسان والامقام بود و از نظر کرامت انسانی مثل او کمتر دیده‌ام.
به گفته تفرشی، رفتار آقای سحابی با دوست و دشمن یکسان بود و کینه‌ای به هیچ کس نداشت.
این پژوهشگر تاریخ گفت که آقای سحابی معتقد بود اعتلای ایران باید به دست ایرانی‌ها انجام شود و مخالف دخالت قوای خارجی در امور ایران بود.
بین این سخنرانی‌ها، کلیپ‌هایی ویدئویی که شامل تصاویر و سخنان عزت‌الله سحابی و آخرین گفت‌وگو با هاله سحابی در ساعاتی پیش از مرگش بود نیز به نمایش در آمد.
در یکی از این کلیپ‌های تصویری، تصنیف مشهور «برادر غرق خونه»، با شعر هوشنگ ابتهاج و آواز محمدرضا شجریان، پخش شد اما وقتی که این تصنیف به بند «تفنگم را بده تا ره بجویم» رسید، کلیپ قطع شد.
