به باور آخوند خراسانی «در حوزه عمومی هیچ حق ویژه‌ای برای احدی وجود ندارد و حكومت در زمان غیبت از آن جمهور مردم است.»
محسن کدیور با بیان مطلب فوق در جریان همایش یک روزه «مشروطیت از منظر علوم جدید» تاکید کرد: «[آخوند] حتی معتقد است در حوزه امور حسبیه نیز باید به ثقات مومنین و معتمد مردم كه همان مجلس شورای ملی است رجوع كرد و نه نهاد فقه.»
آخوند محمد کاظم خراسانی از پایه گذاران انقلاب مشروطیت ایران و از فقیهان و مجتهدان دوران قاجار است.
در عین حال به گفته تاریخ، آخوند خراسانی منتقد نظریه لزوم تصرف فقیهان در امور زمامداری و رهبری و مدیریت مسلمانان بوده است.
كدیور در سخنرانی اظهار داشت که خود را به تلقی آخوندخراسانی از مشروطه نزدیك‌تر می‌بیند. وی اشاره کرد که معتقد است مهم‌ترین تمایزی كه آخوندخراسانی بر آن انگشت می‌گذارد تمایز میان حكم شرعی و قانون عرفی است.
به گفته کدیور از نظر آخوندخراسانی وظیفه قانون محدود كردن قدرت سیاسی است، در نتیجه وی بدین حكم معتقد می‌شود كه «خلاف مذهب امامیه است كه فرد غیرمعصوم را دارای اختیارات مطلقه بدانیم.»
کدیور همچنین با اشاره‌ای به نقش فقها در شكل‌گیری و پیشبرد جنبش مشروطه گفت: «مشكل ما در چند قرن اخیر فقدان نظریه‌پردازی سیاسی و وجود یك فلسفه سیاسی منسجم بوده است. در این عرصه فقها به جرات بار فلاسفه سیاسی را به دوش كشیده‌اند، چراكه مهم‌ترین فلاسفه ما بعد از فارابی، همچون ملاصدرا، ملاهادی سبزواری، آقازنوزی، در عرصه سیاسی هیچ حرفی برای گفتن نداشته‌اند.»
انقلاب اسلامی به مشروطه متصل نیست
هاشم آقاجری دیگر سخنران این همایش اتصال انقلاب‌اسلامی به تجربه تاریخی مشروطیت را خطا دانست.
وی در توضیح این نظر یادآور شد انقلاب اسلامی بیش از آنكه بازتولید مشروطه باشد، محصول شكست نهضت ملی است و این شکست ساختارهای سیاسی- اجتماعی جامعه را آماده کرد تا روحانیت با یک بدیل آرزومندانه وارد عرصه شود.
آقاجری البته تاکید نمود این نظر بدین معنی نیست که هیچ نشانه‌ای از مشروطه در انقلاب اسلامی وجود ندارد.
آقاجری در پایان صبحت‌های خود گفت: «پروژه مشروطیت در جامعه ایران توسط بورژوازی و روشنفکران شکل می‌گیرد و توسط برخی از روحانیان اسلامیزه می‌شود و جز این هم امکان نداشت. سه وجهه انقلاب مشروطیت توسعه ملی دموکراتیک بود که در زمان رضاشاه جای خود را به توسعه آمرانه داد.»
همایش یک روزه
همایش یک روزه «مشروطیت از منظر علوم جدید» با سخنرانی روشنفکران ایرانی در تاریخ 13 مرداد ماه در محل موسسه مطالعاتی اندیشه سیاسی- اقتصادی برگزار شد.
در این همایش افرادی نظیر محمود سریع‌القلم، موسی غنی‌نژاد، فرشاد مومنی، مسعود نیلی، انورخامه‌ای، صادق زیباكلام، حمید احمدی، حبیب‌الله پیمان، هاشم آقاجری، سیدعلی میرموسوی، محسن کدیور، حاتم قادری و سیدجواد طباطبایی در سه گفت‌وگوی جداگانه با موضوعات «انقلاب مشروطه و توسعه» ،«انقلاب مشروطه و روند تحولات» و «انقلاب مشروطه و مفهوم قانون» به سخنرانی پرداختند.
