علی‌رغم اثرات زیانبار سزارین غیرضروری بیش از 50 درصد زایمان ها در ایران به این شیوه انجام می‌شود

علی رغم وجود اثرات زیان‌بار سزارین برای مادر و نوزاد، تقاضای بسیاری از مادران برای انجام سزارین به صورت انتخابی در مراجعه به پزشکان به بیش از 50 درصد افزایش یافته است.

دکتر ناهید خداکرمی عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت و گو با ایسنا گفت: «ایران در زمینه کاهش مرگ و میر نوزادان و مادران موفقیت های زیادی کسب کرده اما امروزه با چالشی به نام افزایش سزارین های انتخابی مواجه شده‌است به طوری که مادران بسیاری خواستار تولد نوزاد خود در زمان معینی هستند.»

وی با اشاره به این‌که 15 درصد بارداری ها نیاز به سزارین دارند این آمار را در کشور بیش از 50 درصد زایمان ها ذکر کرد.

این متخصص با توصیف کردن مداخلات غیرضروری در سیر درمان به عنوان دغدغه جامعه مامایی کشور خواستار توجه جدی به عوارض بارداری‌های پرخطر در کنار کاهش مرگ و میر مادران و نوزادان شد.

دکتر محمد رضا رزاقی رییس اولین کنگره و سومین همایش بین‌المللی بارداری ایمن نیز در سخنرانی مراسم افتتاحیه گفت در بارداری ها همواره اولویت با زایمان طبیعی است و قطعا مشاوره قبل از بارداری و همزمان با دوران بارداری و مراقبت از مادر در طول بارداری از نکات مهم و قابل توجه است، ضمن اینکه اکنون نیز در اکثر روستاها خانه های بهداشت برای مراقبت از مادران باردار و بررسی وضعیت سلامت وی در دوران بارداری وجود دارد.

رزاقی به کاهش میزان مرگ و میر نوزادان و مادران درکشور اشاره کرد و کار همه دست‌اندرکاران بهداشتی را در این امر دخیل دانست.

براساس تحقیقات انجام گرفته نرخ زایمان با سزارین بین 5 تا 10 درصد در کشورهای مختلف، طبیعی به نظرمی‌رسد و نرخ بالای 15 درصد نشان‌دهنده افزایش غیرطبیعی عمل سزارین محسوب می‌شود.

براساس یک گزارش تحقیقی در برخی از نقاط کشور این نرخ به 25 درصد افزایش یافته‌است. به گفته برخی از پزشکان متخصص زایمان حدود 70 درصد از کودکان کشور به روش سزارین به دنیا می‌آیند. این میزان در برخی از بیمارستان‌ها به 90 درصد هم می‌رسد.

آمار سال 2007 در ایالات متحده آمریکا نشان می‌دهد که سزارین تقریبا 32 درصد بوده یعنی از هر سه مادر یک مادر فرزندش را به این شیوه زایمان کرده است.

دکتر خداکرمی با اشاره به نرخ بالای 50 درصد در واقع زنگ خطر رفتار غیرمسئولانه دست‌اندرکاران امر بهداشت در جامعه، پزشکان و نیز عدم آگاهی مادران و خانواده ‌ها را نواخته است.

چرا سزارین زیاد است؟

عوامل مربوط به دستگاه پزشکی

پزشکان در سزارین وقت کمتری صرف می‌کنند تا زایمان طبیعی و دستمزد خیلی بیشتری می‌گیرند. این دلیلی کافی برای برخی از پزشکان است که بیماران خود را به این شیوه زایمان ترغیب کنند.

برخی متخصصان زنان از انجام زایمان طبیعی پس از سزارین امتناع می‌کنند. این خود یک عامل در افزایش احتمال سزارین در زایمان‌های بعدی مادران است.

احتمال برخی از سزارین‌ها به دلیل اثرات جانبی برخی از شیوه‌های مداخله هنگام زایمان افزایش می‌یابد. مانیتورکردن الکترونیکی جنین پیش از بدنیا آمدن یا استفاده از اپیدورال پیش از زایمان یا کاربرد آن بدون استفاده از پیتوسین از جمله این دلایل هستند که احتمال سزارین را افزایش می‌دهند.

عوامل مربوط به مادر

برخی مادران بدون آگاهی از عوارض جانبی سزارین و خطرات آن صرفا به دلیل تصور کم درد بودن سزارین آن را انتخاب می‌کنند.

برخی مادران با تصور این که این شیوه زایمان برای کودک بهتر است به سزارین روی‌ می‌آورند. آن‌ها با این تصور غلط که در زایمان طبیعی به سر کودک فشار آورده می‌شود و یا مرگ و میر در زایمان‌های طبیعی بیشتر است سزارین را بی‌خطرتر می‌پندارند.

عوامل مربوط به جامعه

حساسیت اجتماعی به طور کلی نسبت به جراحی کاهش یافته است و افراد به انجام جراحی حتی اگر ضرورتی برای آن وجود ندارد راغب ترند تا استفاده از شیوه‌های بی‌خطرتر ولی مستلزم تلاش بیشتر.

آگاهی عمومی در باره اثرات زیانبار سزارین غیرضروری کم است.

تلاش‌های اجتماعی و حمایتی لازم در مورد اولویت‌دادن به مراقبت‌های جسمی و به‌خصوص روانی از مادر در جهت قوی‌ساختن او، و اطمینان دادن به او که می‌تواند از عهده زایمان برآید بسیار ضعیف است. بنابراین مادر باردار معمولا از نظر روانی برای زایمان طبیعی آماده نیست.

چه باید کرد؟

بالابردن سطح آگاهی مادران و نیز آگاهی اجتماعی و خانواده‌ها در این زمینه حائز اهمیت فراوان است. برپایی کلاس‌های مختلف برای مادران و نیز پدران که در بسیاری از کشورهای پیشرفته وجود دارد می‌تواند بسیار مفید باشد.

توصیه جدی و علمی متخصصان به مادران باردار در باره ضرورت زایمان طبیعی و توضیح مشکلات همراه با سزارین به آن‌ها از جمله راهکارهای مهم در کاهش آمار سزارین محسوب می‌شود.

افزایش تعرفه زایمان طبیعی نیز می‌تواند نرخ سزارین را کاهش دهد. چرا که پزشکان و بیمارستان‌ها را ترغیب می‌کند تا به زایمان طبیعی نیز بیشتر روی آورند. به نظر می‌رسد مخالفت شرکت‌های بیمه در این زمینه نه تنها منجر به افزایش خطرات سزارین در میان مادران و کودکان و بار مالی بیشتر بر سیستم بهداشتی جامعه می‌شود بلکه از نظر اقتصادی نیز برای آن‌ها مقرون به صرفه نیست.

استفاده از شیوه‌های مختلف در آرامش‌بخشی به مادران در هنگام زایمان مانند زایمان‌های بدون درد با استفاده از هیپنوتیزم، یا حضور همسر هنگام زایمان طبیعی نیز می‌تواند مشوق‌های خوبی برای مادران باردار محسوب شود.

واقعیت این است که زایمان یک امر طبیعی است که به اندازه طول عمر بشر، از سوی مادران انجام می‌شده است. در تمام کشورهای پیشرفته تا آخرین لحظه ، تصمیم پزشک برای مادر باردار انجام زایمان طبیعی است مگر این‌که جان مادر یا کودک در خطر باشد.

اثرات زیان‌بار سزارین

سزارین بدون دلیل پزشکی دارای زیان‌هایی است که می‌تواند تا آخر عمر سلامتی مادر و کودک را تهدید کند.عوارض بیهوشی یا بی‌حسی موضعی به خاطر جراحی یا حساسیت‌ به مواد بیهوشی، چسبندگی روده‌ها پس از عمل، درد بیشتر و دوره نقاهت طولانی‌تر پس از عمل، برخی عفونت‌های پس از زایمان، تشکیل لخته‌ در ساق پای مادر و تشنج پس از جراحی از جمله عوارض جانبی سزارین برای مادر است.

بیماری‌‌های مختلف در نوزادان متولدشده به شیوه سزارین از جمله آلرژی، بیماری‌های تنفسی، آسم و حتی سندرم مرگ ناگهانی کودک بیشتر است.

هزینه بالای عمل نیز نه تنها بر دوش خانواده سنگینی می‌کند بلکه نظام سلامت و جامعه را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.