احمد سیف استاد اقتصاد در لندن از ضرر و زیانی می‌گوید که بر اثر تبدیل ذخیره ارزی ایران از دلار به یورو و بازگشت دوباره آن دلار به اقتصاد ایران وارد شده است.

در11 آذر 1385 شورای اقتصاد به ریاست محمود احمدی‌نژاد تصویب کرد تا فعالیت ارزی ایران از دلار به یورو تغییر کند.

در 12 خرداد 1389 پرس‌تی‌وی اعلام کرد جمهوری اسلامی خیال دارد 45 میلیارد یورو از ذخایر خود را به دلار و طلا تبدیل کند. به عبارت دیگر، کشتی‌بان را سیاستی دیگر آمد و فعالیت ارزی ایران از یورو دو‌باره به دلار برگشت. 

به گزارش روزنامه ‌جام جم‌ قراراست دولت ایران در سه مرحله، دخایریوروئی خود را به دلار و طلا تبدیل کند و میزان یورو که درحال حاضر 55 درصد ذخایر ارزی ایران است، درپایان مرحله، به 20 تا 25 درصد کاهش یابد.

به‌علاوه، دولت برای کاهش ذخایر یوروئی خود دست به اقدامات دیگری هم زده است. برای نمونه بارزترین اقدام در این مسئله، کاهش قابل توجه پذیرش یورو در برابر فروش نفت ایران است.

درعین حال بد نیست اشاره کنم که برخلاف آن‌چه در نگاه اول به نظر می‌رسد، این کار چندان آسان نیست. چون دولت ایران برای تبدیل ذخایر ارزی خود به دلار باید بتواند اوراق قرضه دولت امریکا را خریداری کند که با تحریم‌هائی که وجود دارد، برای ایران امکان چنین خریدهائی وجود ندارد یا این امکان ناچیز است.

و اما از این تحولاتی که درسیاست ارزی ایران پیش آمده است، ارزیابی متفاوتی داریم.
به گفته محمود بهمنی رئیس بانک مرکزی، ایران از تبدیل ذخایر دلاری خود به یورو 5 میلیارددلار سود برده است.

ولی به ادعای آقای پاشائی فام، معاون اقتصادی پیشین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، «در نتیجه تقویت دلار در پنج ماه اول سال 87 حدود 4200 میلیون دلار از ارزش دارایی‌های ارزی نزد بانک مرکزی کاسته شده که از این میزان 2377 میلیون دلار آن مربوط به حساب ذخیره ارزی است». او ادامه داد: «بیش از 650 میلیون دلار نیز از مانده بدهی ارزی کشور کاسته شده است.»

بنابراین، با استناد به گفته‌های رامین پاشایی فام، معاون وقت اقتصادی بانک مرکزی، در اثر تقویت دلار نسبت به دیگر ارزها در سال 87، نزدیک به 4 میلیارد و 600 میلیون دلار از دارایی‌های ارزی کشور کاسته شد».

دراین‌جا می خوانیم که درشهریور 1388 احمدی نژاد دستور جایگزینی یورو به جای دلار درحساب‌های ذخیره ارزی ایران را صادر کرد.

بعضی از کارشناسان اعتقاد دارند که کاهش ارزش دلار به واقع نتیجه سیاست پردازی دولت امریکاست، یعنی امریکا برای کاهش واردات و افزایش صادرات خویش عمدا برای کاستن از ارزش دلار سیاست‌پردازی کرده است.

با این همه این روند رو به کاهش متوقف شده است و درماه‌های اخیر، همان‌طور که پیشتر دیدیم، ارزش یورو به دست‌انداز افتاده است. اگرآن‌گونه که گفته می‌شود، ایران بخواهد 45 میلیارد یورو و به یک روایت دیگر، معادل 80 میلیارددلار ذخایر ارزی خود را از یورو به واحد پول دیگری تبدیل کند و اگراین هم درست باشد که سایر کشورهای خلیج فارس نیز رویکردی مشابه ایران درپیش گرفته باشند - ذخایر ارزی عربستان و دیگر کشورهای خلیح فارس را‌ 3 تا 4 هزار‌میلیارد دلار برآورد می کنند - عرضه این حجم عظیم از یورو به بازارهای مالی، بی‌گمان موجب سقوط باز هم بیشتر ارزش آن خواهد شد.

و اما فرض کنیم که دولت ایران بخواهد 45 میلیاردیورو را به دلار تبدیل کند. براساس رابطه‌ای که بین دلار و یورو در دو مقطع زمانی برقرار بود، یکی زمانی که دولت ایران دلار را به یورو تبدیل کرد و دیگری زمانی که یورو به دلار تبدیل شد؛ می‌توان از میزان منفعت یا زیان ناشی از این مبادله برآوردی به دست آورد.

به عنوان مثال اگر 11 آذر 1385 را روز مبدا در نظر بگیریم، می‌دانیم درآن روز ارزش دلار معادل 0.7586 یورو بود. به این ترتیب، برای خریدن این 45 میلیارد یورو، دولت باید 59.32 میلیارد دلار را برای خرید 45 میلیارد یورو عرضه می‌کرد. و اما در روز 12 خرداد 1389 که به گزارش جام جم، قرار شد مبادله معکوس انجام بگیرد، یعنی 45 میلیارد یورو براساس نرخ مبادله‌ای که درآن روز وجود داشت، به دلار تبدیل شود - دراین روز نرخ مبادله 0.8222 بود- در آن صورت می‌توان معادل دلاری 45 میلیارد یورو را 54.73 میلیارددلار برآورد کرد.

در آن صورت، زیان ناشی از این مبادله‌ها، حدودا 4.6 میلیارد دلار می‌شود که با ادعای آقای پاشائی فام هم‌خوانی دارد - اگرچه تاریخ‌ها با هم همسان نیستند. یعنی دولت فخیمه آن‌چه را که با صرف بیش از 59 میلیارددلار خریده بود، نزدیک به 4 سال بعد، به حدودا 55 میلیارد دلار فروخت. البته اگر همین مبادله، یعنی فروش یورو در ‌11 آذر 1388 اتفاق می‌افتاد وضع کاملا فرق می کرد. چون درآن روز، هریورو معادل 1.5 دلار بود و روشن است که معادل دلاری 45 میلیارد یورو 67.5 میلیارد دلار می‌شد که درآن صورت، بانک مرکزی جمهوری اسلامی از این مبادله بیش از هشت میلیارد دلار سود برده بود.

نکته‌ای که باید برآن تاکید کنم این است که میزان سود و زیان ناشی از این مبادله‌ها، بستگی تام و تمام دارد به این‌که این مبادله‌ها درچه شرایطی و براساس چه نرخ مبادله ای صورت گرفته باشد. و این عرصه‌ای است که درباره آن اطلاع آماری قابل وثوق دراختیار نداریم.

تبدیل اولیه دلار به یورو- به خصوص تا آذر 1388 که ارزش یورو رو به افزایش داشت - بی‌گمان برای ایران فایده ارزی داشت. ولی به احتمال زیاد، وقتی بحران یورو آغاز شد و می‌بایست، برای تبدیل ذخایر ارزی یوروئی به دلار اقدام می‌شد، احتمالا به دو دلیل این اقدام به سرعت و به اندازه کافی انجام نگرفت و در نتیجه، آن منافع ارزی پیشین از دست رفت.

اولا،  این ادعا که دلار «‌کاغذ پاره بی‌ارزش» است هنوز هم ادامه دارد. ثانیا‌ گسترده‌تر شدن محدودیت‌های تحریم و به‌خصوص وخامت بیشتر روابط ایران و امریکا به نظر می‌رسد باعث شد ‌جمهوری اسلامی نتواند به سرعتی که لازم بود، ذخایر یوروئی خود را با دلار مبادله کند.