در این مقاله آلودگی صوتی در ایران، منابع و نیز اثرات بهداشتی آن بررسی می‌شود.

آلودگی صوتی زندگی میلیون‌ها انسان را در سراسر دنیا در معرض خطر قرار داده است. منظور از آلودگی صوتی صداهای ناخواسته و ناخوشایند حاصل از انسان،‌ حیوان و وسایل و ماشین‌هایی است که فعالیت‌های طبیعی انسان یا تعادل زندگی انسان یا حیوان را مختل می‌کنند.

منبع این آلودگی در سراسر دنیا عمدتاً شامل ساخت‌وساز و و سیستم‌های حمل و نقل از جمله صدای موتور انواع ماشین‌ها، هواپیما و قطار است. برنامه‌ریزی‌های نامناسب شهری موجب شده که مراکز صنعتی و کارخانجات در کنار مناطق مسکونی قرار گیرند و مشکل آلودگی صوتی را پیچیده‌تر سازند.

سایر منابع آلودگی صوتی عبارتند از صدای دزدگیر اتومبیل‌ها، بوق ماشین‌ها و آمبولانس و ماشین‌های آتش‌نشانی، وسایل و تجهیزات ماشینی مختلف، دستگاه‌های پخش موسیقی و نیز صدای تندر، آتش بازی، بلندگوهای الکتریکی و نیز صدای مردم است.

کارشناسان عوامل تشدیدكننده آلودگی صوتی را در شهر تهران حجم بالای ترافیك و تردد خودروها در اطراف مناطق مسكونی، وجود فرودگاه و راه‌آهن در محیط شهری، تردد خودروهای فرسوده و نیز تردد شبانه خودروهای سنگین اطراف مناطق مسكونی، نبود بزرگراه‌های استاندارد، نداشتن الگوی مناسب در رانندگی و وجود كارگاه‌های پراكنده صنعتی در سطح شهر می‌دانند.

خودرو مهمترین منبع آلودگی صوتی در شهر تهران است و موتوسیکلت‌ها با حجم 25 درصد از حمل‌ونقل شهری در مقام دوم قرار دارند.

خطوط راه‌آهن و فرودگاه مهرآباد در مناطق نه و بیست‌ویک تهران و تردد ماشین‌های سنگین و صنعتی به خصوص در شب عوامل بعدی تولید آلودگی صوتی در این شهر محسوب می‌شوند.

دکتر «یوسف رشیدی»، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، در مصاحبه‌ای با روزنامه خراسان اواخر تیر ماه سال جاری گفت، تهران از نظر آلودگی صوتی در ایران رتبه اول را دارد، اما جایگاه آن در دنیا به دلیل آماده‌ نشدن نقشه‌های صوتی کل شهر معلوم نیست.

رشیدی گفت، با توجه به تردد بیش از حد خودرو در خیابان‌ها و فرسوده بودن اکثر خودروها و هم چنین به دلیل رعایت نکردن استانداردهای آلودگی صوتی توسط صنایع خودروسازی، می توان تهران را در رده‌های اول شهرهای آلوده قرار داد.

در شهرهای کوچک و روستاهای ایران اگرچه آلودگی صوتی به مرز خطرناک و بحرانی نرسیده است ولی به علت تردد وسایل نقلیه از جمله موتورسیکلت‌ها، ماشین‌های قدیمی و کارگاه‌ها و کارخانجات که با سر صدای زیادی کار می‌کنند آلودگی صوتی این مناطق نیز تشدید شده است.

براساس استاندارد سازمان جهانی بهداشت، شدت مجاز صدا در روز 55 و در شب 45 دسی بل است، ولی میزان آلودگی صوتی در بزرگراه‌های تهران و در مناطقی از شهر تهران 75 دسی بل و حتی بالاتر است که 20 دسی بل از استانداردهای بین المللی بالاتر است.

از طرف دیگر، برخلاف تفاوت ده دسی‌بلی شدت صدا در شب در کشورهای دیگر، تفاوت خاصی بین شدت صوت در روز و شب در ایران وجود ندارد.

شدت صوت و میزان مجاز آن

واحد اندازه‌گیری شدت صوت دسی‌بل است که در یک گفت‌وگوی معمولی حدود 60 است.

آستانه درد گوش 125 دسی‌بل است، اما آسیب به اعصاب شنوایی از 90 دسی‌بل آغاز می‌شود. بنابراین صداهای بالاتر از 90 دسی‌بل یا صدای در این حد اما به مدت طولانی (مثلا هشت ساعت) برای گوش زیانبار است.

گفت‌وگوی آرام در کتابخانه حدود 30 دسی‌بل و صدای ترافیک معمولی خیابان 80 دسی‌بل است. صدای 180 دسی‌بل باعث مرگ همیشگی بافت‌‌های شنوایی می‌شود.

همه وسایل پرسرو صدا مانند چمن‌زن‌ها، کنسرت‌های موسیقی، شلیک گلوله، ترقه‌ها، استفاده از هدفون‌ با صدای بلند، صدای وسایل موتوری مختلف، وسایل الکتریکی در داخل خانه مانند همزن‌، مخلوط‌کن یا جاروبرقی و نیز اسباب‌بازی‌های پرسروصدا صدایی بالاتر از 90 دسی‌بل تولید می‌کنند که برای سلامتی گوش زیانبار هستند.

هر 5 دسی‌بل افزایش شدت صوت، مدت مجاز مواجهه با آن را در شبانه روز به میزان نصف کاهش می‌دهد مثلا صدای در حد 90 دسی‌بل، که تنها هشت ساعت در روز مجاز است، در صورت افزایش به 95 دسی‌بل مدت زمان مجاز به چهار ساعت کاهش می‌یابد. بنابراین فرد می‌تواند تنها 5 دقیقه در معرض صدای بلند با شدت 110 دسی‌بل قرارگیرد.

برای حفاظت از گوش در برابر صداهای بالا باید از پلاک گوش استفاده کرد که در داخل کانال گوش قرار می‌گیرد و همین طور گوشی که بخش خارجی گوش را می‌پوشاند.

این دو وسیله می‌توانند حدود 15 تا 30 دسی‌بل از شدت صوت بکاهند. ضمنا گذاشتن پنبه در گوش نیز می‌تواند 5 تا 7 دسی‌بل شدت صدا را کم کند.

رابطه مستقیم بین شدت صدا و سلامتی

آلودگی صوتی سلامتی جسمانی و روانی افراد را در معرض خطر قرار می‌دهد.

کاهش شنوایی حاصل از بودن در معرض صدای شدید متداول‌ترین مسئله بهداشتی مورد بحث در محافل علمی است، اما تحقیقات مختلف نشان داده است که صدای زیاد اثرات بی‌شماری بر جنبه‌های مختلف سلامتی انسان دارد.

مواجهه با صدای با شدت زیاد یا به طور مزمن می‌تواند موجب فقدان کامل شنوایی یا کم‌شنوایی شود. ضمنا حساسیت شنوایی افراد مسن در صورت مواجهه با صدای زیاد تدریجا کاهش می‌یابد.

از طرف دیگر، صدای بلند موجب عصبانیت و پرخاشگری، تنش زیاد، استرس، آشفتگی‌های خواب و سایر اثرات زیانبار روانی می‌شود. به علاوه استرس و تنش زیاد مشکلات دیگری مانند افسردگی و حملات اضطرابی را به دنبال دارد.

صدای بلند اثرات منفی روی رگ‌های قلبی دارد و در معرض صدای بلند بودن فشار خون و استرس را افزایش می دهد و این امر خود به بیماری قلبی منجر می‌شود.

مختل کردن فعالیت روزانه و کاهش تمرکز و خلاقیت در افراد نیز اثر مهم دیگر ناشی از آلودگی صوتی در انسان‌ها است.