هوشنگ حسن‌یاری، استاد کالج نظامی سلطنتی کینگستون در کانادا، عقیده دارد که احتمال جنگ در کوتاه‌‌مدت ضعیف است ولی در میان‌مدت یا بلندمدت احتمال بیشتری دارد

هوشنگ حسن‌یاری کالج نظامی سلطنتی کینگستون در کانادا، در مورد احتمال حمله نظامی به ایران و چگونگی آن به سوالات مردمک پاسخ داده است.

احتمال وقوع حمله نظامی به ایران را چقدر جدی می‌بینید؟

احتمال وقوع حمله نظامی بستگی به این دارد که از چه زمانی صحبت می‌شود. این احتمال در کوتاه‌‌مدت بی‌نهایت ضعیف است ولی اگر از میان‌مدت یا بلندمدت صحبت کنیم، احتمال آن بیشتر است.

رهبران اسرائیل در گفته‌های ماه‌های اخیر و به‌خصوص هفته‌های اخیر خود، بحث بسیار جدی خطر هسته‌ای ایران را برای حیات اسرائیل مطرح کرده‌اند و از این منظر که در طی چند ماه آینده،‌ از حالا تا احتمالاً تابستان آینده، تنها پنجره‌ای که برای ایران و برای تلاش‌های دیپلماتیک باقی می‌ماند، حل مسئله هسته‌ای ایران است.

اگر این پنجره بسته شود بالتبع از نظر اسرائیلی‌ها تنها راهی که برای جلوگیری از تبدیل ایران به یک قدرت هسته‌ای نظامی باقی می‌ماند، بمباران اهداف هسته‌ای در ایران است.

به‌ نظر شما اگر آمریکا و اسرائیل به ایران حمله کنند،‌ این حمله موضعی خواهد بود یا یک حمله‌ گسترده؟

اگر به پهنه جغرافیایی تاسیسات هسته‌ای ایران نگاه کنید می‌بینید که این تاسیسات از شمال به جنوب و به‌خصوص در غرب و مرکز ایران متمرکز هستند. درنتیجه هر حمله‌ای طی حداقل سه‌-چهار سال آینده اگر قرار باشد کارآیی داشته باشد، یعنی بتواند تجهیزات هسته‌ای ایران را به‌طور جدی مورد هدف قرار دهد و هسته‌ای شدن ایران را به تاخیر بیندازد، باید گسترده باشد و تمام تأسیسات را در بر‌ بگیرد. اگر حمله صرفاً در نقاط خاصی صورت بگیرد و بعضی از تأسیسات هسته‌ای را مورد هدف قرار دهد و نه کل آن‌ها را، در نتیجه آن هدفی که حمله کنندگان به دنبال آن هستند قطعاً کسب نخواهند کرد.

آیا حمله به ایران مشابه حملات نظامی به عراق یا افغانستان خواهد بود؟

به نظر من احتمال حمله زمینی به ایران برای تسخیر سرزمین ایران، به‌همان شکلی که در افغانستان و عراق اتفاق افتاد، به خاطر پهناوری ایران، وسعت خاک ایران،‌ پراکندگی جمعیت ایران و به‌خصوص دوری پایتخت ایران از جنوب، تقریباً غیر ممکن است.

اگر هدف تسخیر سرزمین به منظور جابه‌جایی حکومت فعلی و استقرار حکومت تازه‌ای در ایران باشد، دو مثال عراق و افغانستان، برای آمریکا امیدوارکننده نخواهد بود و اسرائیل هم به‌طور کلی توان چنین کاری را ندارد. در نتیجه این یک گزینه قابل قبول برای سیاسیون آمریکا و به‌خصوص برای نظامیان این کشور نخواهد بود. به همین خاطر است که بر حملات هوایی تاکید می‌شود و حملاتی که باید طی مدتی نزدیک 24 ساعت یا 48 ساعت تا حداکثر 72 ساعت صورت بگیرد و نه یک حمله وسیع‌.

با توجه به اینکه ایران بارها از سوی اسرائیل مورد تهدید حمله نظامی قرار گرفته فکر می‌کنید اسرائیل چه تجهیزاتی برای این حمله داشته باشد؟

زمانی‌که صحبت از حمله هوایی صورت می‌گیرد، اولین ماشینی که به‌کار خواهد افتاد، هواپیماهای جنگنده‌ای خواهند بود که بمباران می‌کنند. علاوه بر این ماهواره‌ها برای تعیین پدافند به‌کار گرفته خواهند شد و همین طور نیروها و افراد مخصوص برای تجسس و تعیین دقیق اهداف به صورت زمینی اعزام خواهند شد .

از این نظر، اسرائیل این توان را دارد. اسرائیل با هواپیماهای اف-15 که در اختیار دارد و توان سوخت‌گیری هوایی که دارد به راحتی قادر خواهد بود به خاک ایران دسترسی پیدا کند. آن‌چه در این میان مهم خواهد بود مسیر احتمالی است که این هواپیماها بایستی از آن فضا بگذرند. اسرائیل بمباران‌های عراق را از زمین عربستان انجام داد و هیچ مشکلی هم در رابطه میان اسرائیل و عربستان سعودی به‌وجود نیامد.

اخیراً اسرائیلی‌ها تأسیسات هسته‌ای سوریه را بمباران کردند که به دلیل هم‌مرز بودن این کار راحت‌تر بود. بنابراین در مورد ایران گزینه‌های جدی یا عربستان خواهد بود یا اردن یا عراق یا ترکیه و در نهایت احتمالاً جمهوری آذربایجان. استفاده از هرکدام از این راه‌ها چالش‌هایی برای اسرائیل به دنبال دارد منتهی از آن‌جایی‌ که بیشتر کشورهای عربی در مورد حکومت جمهوری اسلامی ایران و برنامه هسته‌ای ایران نگرانی جدی خود را اعلام کرده‌اند، به نظر من از نظر سیاسی مشکل جدی بر سر راه هیچ‌یک از این مسیرها نخواهد بود. بنابراین هر حمله احتمالی با هواپیما صورت خواهد گرفت.

اسرائیل این توان را دارد، به‌خصوص که طی سال‌های گذشته و از زمانی‌که اسرائیل موفق شد برنامه هسته‌ای ایران را به توان نظامی هسته‌ای ایران گره بزند و این خطر را به جهانیان گوشزد کند، آمریکا به تعداد زیادی بمب‌های بانکر باستر دسترسی پیدا کرده است که این توان را به اسرائیل می‌دهد که به تأسیسات هسته‌ای زیرزمینی ایران بتواند آسیب جدی وارد کند. اگر اسرائیل دست به چنین حمله‌ای بزند به‌طور حتم پای آمریکا هم به میان کشیده خواهد شد و در آن‌صورت مشکل برای ایران و برای منطقه خاورمیانه و در نهایت جهان جدی‌تر خواهد شد.

توان نظامی ایران را چطور می‌بینید؟ ایران با چنین حمله‌ای چگونه می‌تواند مقابله کند؟

در مورد این که ایران چه توان نظامی دارد یا توان تقابل با حمله احتمالی اسرائیل یا آمریکا یا ترکیبی از این دو را دارد، باید گفت که ایران نسبت به زمان جنگ با عراق به‌خصوص در زمینه موشکی توانایی‌های بیشتری به دست آورده است. موشک‌های ایران این توان را دارند که خاک اسرائیل را مورد هدف قرار بدهند.

این که موشک‌های ایرانی تا چه حد می‌توانند دقیق عمل کنند و به هدف مورد نظر اصابت کنند بحث دیگری است. منتهی این توان را ایران دارد. ایران از این جهت نسبت به دوران جنگ با عراق وضعیت مناسب‌تری دارد.

اگر خاطرتان باشد آن زمان عراق تعدادی از موشک‌های خود را به اسرائیل فرستاد که این موشک‌های اسکای توانستند صدمه کمی به اسرائیل بزنند در حالی که موشک‌های شهاب و دیگر موشک‌هایی که ایران دارد توانایی بیشتری به ایران می‌دهد.

در مورد پدافند هوایی یعنی هدف قرار دادن بمب‌افکنن‌های احتمالی اسرائیل و آمریکا، ایران تا حد زیادی چشم امید به سیستم اس-300 روسیه داشت اما پیش از قطعنامه چهارم شورای امنیت سارمان ملل و بعد از آن بین  بین آقایان احمدی‌نژاد و مدودف درگیری لفظی صورت گرفت و بعد پوتین نخست‌وزیر روسیه به‌طور جدی‌تری به ایران جواب داد، از آن زمان به این‌طرف احتمال ارسال سیستم موشکی اس-300 روسیه به ایران حداقل در کوتاه‌مدت منتفی شده است.این یک خلاء جدی در سیستم پدافند هوایی ایران ایجاد کرده است.

مشکل دیگر ایران، نداشتن هواپیماهای نظامی کارآ، به‌جز تعدادی میگ روسی است. برای به‌کار‌گیری در هر گونه جنگ هوایی وجنگ بین بمب‌افکن‌ها و شکاری‌ها این هواپیماها به کار خواهند آمد که این نیز مشکل جدی در پدافند ضدحمله هوایی ایران به‌وجود می‌آورد.

ایران ضدهوایی‌های دیگری دارد که می‌تواند از آن‌ها استفاده کند. همچنین موشک‌های زمین به هوای دیگری دارد که از تعداد آنها آمار مشخصی وجود ندارد.

اما در امر جنگ و امور نظامی یک امر مسلم است و آن هم این است که جنگی را می‌توان شروع کرد و زمان دلخواه را در نظر گرفت منتهی ادامه جنگ و به‌خصوص نتیجه و پایان جنگ هم برای کشور حمله‌کننده و هم برای کشوری که مورد جمله قرار می‌گیرد، غیر‌قابل پیش‌بینی است.

اگر توان نظامی دو کشور اسرائیل و ایران را مقایسه کنید، اسرائیل دارای توان نظامی بسیار بسیار بیشتری نسبت به ایران است. ایران از زمان انقلاب تا به حال تحت انواع تحریم‌ها بوده است و ادامه این تحریم‌ها کمک کرد تا ایران بتواند یک صنعت و تأسیسات نظامی و جنگ‌افزارهای نظامی را تا حدی به پیش ببرد منتهی این پیشرفت از نظر فنی با توان و پیشرفت‌های فنی نظامی اسرائیل و آمریکا غیر‌قابل مقایسه است. در نتیجه ایران در صورت احتمال شروع جنگ در وضعیت پایین‌تری نسبت به اسرائیل قرار دارد.   

با توجه به اینکه مشخص نیست که هدف‌گیری موشکی ایران چقدر دقیق خواهد بود، احتمال حمله موشکی از سوی ایران به اسرائیل را چقدر می‌بینید؟

اگر ایران مورد حمله قرار بگیرد، به‌طور قطع از این موشک‌ها استفاده خواهد کرد به علت این که راه دیگری نخواهد داشت. با توجه به موشک‌های شهابی که ایران در اختیار دارد و ظاهراً تعدادشان زیادی است، ایران قادر خواهد بود، پیش از نابود شدن سامانه‌های پرتابی موشک‌ها، تعدادی از آن‌ها را به اسرائیل شلیک کند.

ایران بی‌شک به چنین امری دست خواهد زد همان‌طوری که عراق زد. منتهی عراق دلیل محکمی برای این کار نداشت به دلیل این که اسرائیل در جنگ کویت علیه عراق شرکت نداشت در‌حالی‌که در مورد ایران، اسرائیل شروع‌کننده جنگ خواهد بود و ایران بیشتر به حالت دفاع از خود می‌ماند تا شروع کننده یک جنگ.

اما سؤال این خواهد بود که تا چه اندازه ایران به چنین امری قادر خواهد بود به این معنی که تا چه حد ایران این تحرک را دارد که بتواند موشک‌ها را جا‌به‌جا بکند تا این که آن‌ها را از تیررس بمباران‌های اسرائیلی و احیاناً آمریکایی محفوظ نگاه دارد. موضوع دیگری که باید به آن توجه کرد عکس‌العمل حزب‌الله و حماس خواهد بود که به‌ خصوص حزب الله از این نظر می‌تواند تا حدی فشار اسرائیل بر ایران را کاهش بدهد. منتهی طبق گفته‌های رهبران اسرائیل انتظار می‌رود در صورت شروع چنین جنگی از جانب اسرائیل، کشور هم برای حمله به ایران و هم برای حمله احتمالی حزب‌الله و حماس به سرزمین خود، تدابیر امنیتی خیلی جدی را در نظر گرفته باشد و مانند تابستان 2006 که جنگ بین اسرائیل و حزب‌الله درگرفت،‌ اسرائیل چندان غافلگیر نخواهد شد.

 پیامدهای چنین جنگی در کل منطقه چه خواهد بود؟

این سؤال بسیار مهم و بزرگی است به این علت که همان‌طور که قبلاً اشاره شد تعداد زیادی از کشورهای عربی با آمریکا و حتی اسرائیل در مورد برخورد با ایران هم‌نظر هستند.

ایران نیز بی‌شک بر این امر واقف است و اخیراً تهدید نیز کرده است که با این کشورها برخورد خواهد کرد و به‌خصوص زمانی‌که اخیراً آقای شادمانی، یکی از سرداران سپاه که مسئولیت جنگ تبلیغاتی را حداقل در برهه‌ای علیه اسرائیلی‌ها، آمریکایی‌ها و متحدین آن‌ها در منطقه داشته و دارد، به چنین امری به‌خصوص بستن تنگه هرمز اشاره کرده است.

بنابراین در صورتی‌که جنگی صورت بگیرد انتظار می‌رود که بعضی از کشورهای عرب منطقه خلیج فارس، مورد حمله موشکی احتمالی ایران قرار بگیرند و از این نظر امکان این که جنگ به کل منطقه خاورمیانه کشیده شود بسیار زیاد است.

ضمن این که در صورت حمله احتمالی ایران به این کشورها، از آنجایی‌که تعدادی از این کشورها با آمریکا قرادادهای مختلف نظامی دارند، به‌طور قطع از آمریکا کمک خواهند خواست. ولی این به آن معنا نیست که خود این کشورها توان نظامی ندارند، به‌طور مثال امارات، عربستان و کشورهای دیگر تعداد بسیار زیادی هواپیماهای اف15 و اف16 از آمریکا خریداری کردند و طی سال‌های اخیر خود را برای چنین امری آماده کرده‌اند.

بنابراین بی‌شک جنگ به منطقه کشیده خواهد شد و همین‌طور به افغانستان و عراق نیز کشیده خواهد شد. به دلیل این که ایران به‌طور جدی تهدید کرده است که در صورت حمله اسرائیل، نیروهای آمریکایی را مورد هدف قرار خواهد داد با توجه به این که نیروهای آمریکایی در منطقه، در تیررس و دسترس جنگنده‌ها و نیروهای ایرانی هستند.