نویسنده وبلاگ مصائب آنا با مرور خبرها و عکس‌های سفر سید محمد خاتمی به لبنان در سال به مقایسه سفر دو رئیس‌جمهوری ایران به لبنان و استقبال از آنها پرداخته است.

سفر روسای‌جمهوری ایران به لبنان، همواره سفرهای مهمی به حساب می‌آمده است. لبنان برخلاف سوریه، هیچ گاه به حیاط خلوت جمهوری اسلامی بدل نشد. گرچه جریان‌های شیعی از اواسط دهه 1980 با حمایت‌های جمهوری اسلامی توانستند به قدرتی نسبی دست پیدا کنند، اما با این حال جامعه متکثر لبنان، عملا این امکان را از جمهوری اسلامی سلب می‌کرد تا بتواند همان سیاستی را که در قبال سوریه پیش گرفته، در مواجهه با لبنان نیز اجرایی کند.

حزب‌الله یا دیگر گروه‌های شیعی در لبنان، هرگز همه واقعیت لبنان به شمار نیامده‌اند، اما در جمهوری اسلامی، نگاه ویژه‌ای که به گروه‌های شیعی در مناسبات سیاسی لبنان می‌شود، همواره شائبه دخالت و جانبداری مقام‌های سیاسی و نظامی ایران در قبال سرنوشت لبنان را در پی داشته است.

سفر روز گذشته محمود احمدی‌نژاد به لبنان، اغلب با شدت و هیجانی وصف ناپذیر در رسانه‌های جهانی بازتاب می‌یافت. اغلب آنها به استقبال هواداران حزب‌الله لبنان و پناه جویان فلسطینی از او اشاره می‌کردند؛ اما در رسانه‌های وابسته به دولت، این سفر تاریخی و استقبال مردم لبنان از آن باشکوه توصیف می‌شد.

این توصیف‌های اغراق‌آمیز رسانه‌های حکومتی از این سفر، مرا به یاد سفر دیگری انداخت. بیش از هفت سال قبل، زمانی که محمود احمدی‌نژاد تازه با پیشنهاد تصدی شهرداری تهران مواجه شده بود، رئیس‌جمهوری وقت، محمد خاتمی بار سفر بست و به عنوان اولین رئیس‌جمهوری ایران پس از انقلاب عازم لبنان شد.

گرچه به نظر می‌رسد محمد خاتمی نیز چون دیگر رئیس‌جمهوری‌ها در نهایت سیاست نزدیکی به گروه‌های شیعی در لبنان را دنبال می‌کرد، اما استقبال از او شیوه دیگری را پیمود. دیگر مستقبلین، تنها افراد حزب‌الله و گروه‌های فلسطینی نبودند، بل در میان جمعیت می‌شد تنوع و گستردگی مذهبی، سیاسی و قومی را به خوبی مشاهده کرد.

برخلاف محمود احمدی‌نژاد که در فرودگاه نبیه بری رئیس مجلس لبنان به استقبالش رفت (و این به لحاظ عرف دیپلماتیک امر کمتر پذیرفته شده‌ای است)؛ آقای خاتمی مورد استقبال امیل لحود رئیس‌جمهوری وقت لبنان قرار گرفت و سپس به همراه او در آئین استقبال شرکت کرد.

مطبوعات آن روز نوشتند: «ده‌ها هزار نفر از مردم لبنان که در طول مسیر فرودگاه تا هتل «فینیسیا» محل اقامت آقای خاتمی در انتظار استقبال از وی بودند، روز دوشنبه با مشاهده رئیس‌جمهوری ایران، او را در آغوش گرفتند. حضور انبوه جمعیت و دوستداران ایران باعث شد تا کاروان آقای خاتمی و هیئت همراه به کندی حرکت کند و در طول مسیر بارها رئیس‌جمهوری به مردم پیوست. کاروان وی مسیر 10 دقیقه‌ای فرودگاه تا محل اقامت را حدود یک ساعت پیمود.»

همان طور که مشاهده می‌شود، استقبال از آقای خاتمی (صرف‌نظر از آسیب‌شناسی علت‌های چنین استقبالی) تنها منحصر به حزب‌الله و جریان‌های شیعی نمی‌شده است و بسیاری از مطبوعات لبنانی نیز به دلیل این اقبال گسترده اشاره کرده بودند.

شاید بازخوانی یکی از گزارش‌های خبری مربوط به این سفر، و رویکرد تحلیلگران، سیاست‌مداران و روزنامه‌نگاران لبنانی بدان، این تصویر امیدآفرین را بیشتر انعکاس دهد:
«دیدار تاریخی خاتمی از لبنان، مهم‌ترین محور تحلیل‌ها، تفسیرها و مطالب سایر روزنامه‌های لبنان‌ و فرامنطقه‌ای چاپ بیروت است.

روزنامه «المستقبل» در گزارشی با عنوان «خاتمی امروز وارد بیروت می‌شود» نوشت که رئیس‌جمهوری اصلاح طلب ایران این پیام را به طوایف و احزاب گوناگون ابلاغ خواهد کرد تا پیش از گذشته برای حفظ همزیستی مسالمت آمیز و نوآوری گام بردارند.

«النهار» در گزارشی با عنوان «بیروت آماده استقبال از رئیس‌جمهوری اصلاح طلب و منادی مثلث دین، آزادی و قانون شده است»، عکس‌هایی از آذین‌بندی خیابان‌ها و مسیرهای عبور آقای خاتمی و هیئت همراه چاپ کرده است.

روزنامه فرامنطقه‌ای «الحیات» نیز در گزارش خود، فضای گرم و معنوی استقبال کم نظیر مردم لبنان از آقای خاتمی را همانند استقبال مردم این کشور از پاپ ژان پل دوم در ماه مه 1997 توصیف کرد.

اما جالبتر گزارشی از روزنامه «فایننشال تایمز» چاپ لندن است که همان روز نوشت که «حزب‌الله ممکن است در جریان سفر محمد خاتمی، رئیس‌جمهوری ایران به بیروت، برای کاهش فعالیت‌های خود تحت فشار قرار گیرد.»

با همه این‌ها، حزب‌الله و دولت لبنان برای او سنگ تمام گذاشتند و برایش در ورزشگاه ملی بیروت مراسم استقبال رسمی گذاشتند که بیش از 60 هزار نفر در آن شرکت کردند.

آقای خاتمی در این سخنرانی که به زبان عربی ایراد کرد، لبنان را نمونه‌ای واقعی از ظهور و بروز گفت‌وگوی تمدن‌ها و همزیستی مسالمت‌آمیز ادیان و اقوام دانست (گرچه معلوم نیست حمایت از گفت‌وگوی تمدن‌ها، چه نسبتی با حمایت تمام عیار از حزب‌الله لبنان می‌توانسته داشته باشد؟!) با این حال محمد خاتمی سعی کرد در این سفر خود را بیشتر میهمان دولت لبنان بنماید تا حزب‌الله لبنان. این شاید عمده تفاوت آن سفر با سفر اخیر محمود احمدی‌نژاد به لبنان باشد.

برخلاف ادعاهای رسانه‌های دولتی در ایران، محمود احمدی‌نژاد در این سفر با غلتیدن در آغوش حزب‌الله، پیام ناخوشایندی را به مردم لبنان داد؛ لبنانی که در دشوارترین شرایط سیاسی خود بعد از پایان جنگ‌های داخلی در این کشور به سر می‌برد.

با این حال یکی از تاریک‌ترین بخش‌های سفر آقای خاتمی، لغو دیدار با علامه محمدحسین فضل‌الله مرجع تقلید پرنفوذ شیعه در لبنان و از منتقدان همیشگی حزب‌الله بود.

در انتها شاید بد نباشد که به قسمتی از مصاحبه اخیر محمد جواد اکبرین روزنامه نگار مقیم بیروت با رادیو دویچه وله نیز اشاره شود که از او درباره تفاوت‌های سفر خاتمی در سال 2003 با سفر اخیر احمدی‌نژاد پرسیده شده است:

« آقای خاتمی که در سال 2003 وارد لبنان شد، اولا رئیس‌جمهوری لبنان در داخل فرودگاه از ایشان، پای پله‌ هواپیما استقبال کرد. ثانیا از قبل با همه‌ گروه‌های لبنانی همآهنگ شده بود و گروهی در لبنان نبود که از حضور ایشان استقبال نکند. هیچ کس در لبنان نگرانی درباره‌ حضور ایشان نداشت. در نهایت مانور بزرگ استقبال ازایشان در متن شهر بیروت توسط همه‌ گروه‌ها و طیف‌های لبنانی از ادیان، طوایف و تشکل‌های مختلف برگزار شد. اما امروز ما دیدیم که رئیس‌جمهوری لبنان در نهایت نماینده‌  خودش را به فرودگاه فرستاد و خودش به فرودگاه نرفت. دیدار با رئیس‌جمهوری لبنان در کاخ ریاست‌جمهوری لبنان برگزار شد و بسیاری از گروه‌ها غیراز حزب‌الله، نسبت به این سفر نگرانند. استقبال‌کنندگان از محمود احمدی‌نژاد طیفی از شیعیان لبنان هستند که با همه جمعیت پرشمارشان هوادار یک حزب سیاسی مشخص‌اند و نماینده‌ عموم مردم لبنان نیستند.»