سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان و رهبر جریان المستقبل، هفته پیش برای نخستین بار به ایران آمد. محمود کیان‌ارثی در یادداشتی در این باره به ابعاد گوناگون این سفر پرداخته است.

سعد حریری،‌ نخست‌وزیر لبنان و رهبر جریان المستقبل، برای نخستین بار به ایران آمد. 

این دیدار سه روزه، در مرحله پیچیده و حساسی از اوضاع داخلی لبنان و کشمکش‌ها در این کشور رقم خورد. 

وضعیت لبنان به دلیل احتمال صدور قرار اتهامی علیه حزب‌الله، متحد ایران، در دادگاه بین‌المللی ترور نخست‌وزیر پیشین لبنان، به سطح خطرناکی از تنش‌های سیاسی رسیده است.

دلیل این وضعیت آن است که تا کمتر از 10 روز دیگر دادگاه بین‌المللی رفیق حریری قراری را صادر خواهد کرد که بر اساس آن اعضای حزب‌الله به دست داشتن در ترور نخست‌وزیر وقت لبنان در سال 2005 متهم شده‌اند.

در چند هفته گذشته، این موضوع وضعیت باثباتی را که طی دو سال اخیر در لبنان حاکم بود، بر هم زده است و احتمال دارد با صدور قرار دادگاه این وضعیت به طوفانی خطرناک در این کشور تبدیل شود.

از این‌رو، سفر تازه سعد حریری به عنوان کسی که ولی دم این ترور و رهبر جریان المستقبل به شمار می‌رود، تاثیر مهمی بر آرام کردن تنش‌ها در لبنان خواهد داشت.

جمهوری اسلامی که به عنوان متحد حزب‌الله لبنان روند تحولات داداگاه بین‌المللی ترور رفیق حریری را از نزدیک پیگیری می‌کند، روی دیدار سعد حریری حساب‌های زیادی باز کرده و بیش از روال معمول از او استقبال کرده است.

اهدای یک لیموزین تولید داخل و یک عدد مسلسل تندر به او و ترتیب دادن دیدارهایی در بالاترین سطوح، از موارد قابل توجه در این سفر است.

اهداف دیدار حریری 

سفر نخست‌وزیر لبنان به ایران را باید در جریان سلسله دیدارها و رایزنی‌های منطقه‌ای او بررسی و ارزیابی کرد.

سعد حریری پیش از ورود به تهران، به سوریه و عربستان رفت و بعد از ایران هم راهی فرانسه است تا در پاریس درباره اوضاع داخلی لبنان و متهم شدن حزب‌الله به دست داشتن در ترور پدرش به گفت‌وگو بپردازد.

او و طرف ایرانی در این سفر تلاش کردند درباره مسئله متهم شدن حزب‌الله در دادگاه بین‌المللی ترور حریری و نحوه واکنش طرف‌های درگیر در موضوع به تفاهم دست یابند.

همچنین امضای چندین قرار همکاری اقتصادی و تجاری میان تهران و بیروت و گسترش روابط بازرگانی و گردشگری میان دو کشور که زمینه‌های آن در سفر اخیر محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهور ایران به لبنان چیده شده بود، از اهداف دیگر سفر حریری به ایران بوده است.

به علاوه  گفت‌وگوهایی هم درباره همکاری‌های دفاعی میان دو کشور و امکان فروش سلاح‌های ساخت ایران به لبنان صورت گرفته است.

اما می‌توان گفت که بعد سیاسی دیدار حریری از ایران، مهم‌ترین نکته این سفر به شمار می‌رود و نتایج آن بر وضعیت داخلی لبنان و روابط منطقه‌ای جمهوری اسلامی به سرعت تاثیر خواهد داشت.

حریری و محوربندی‌های منطقه‌ای

سعد حریری در آستانه ورود به تهران در گفت‌وگو با رسانه‌ها گفته بود که لبنان نمی‌خواهد به هیچ دسته‌بندی منطقه‌ای وارد شود.

برخی تحلیل‌گران این سخن را در آستانه ورود حریری به تهران، اشاره‌ای کنایه‌آمیز به ایران و نقش آن در لبنان دانسته‌اند.

حریری که رهبر جریان المستقبل است، تا مدتی پیش، به شدت از ایران انتقاد می‌کرد، با عبارت‌هایی تند حزب‌الله را مورد خطاب قرار داده و این گروه را «حزب ولایت فقیه و ابزار گسترش نفوذ پارس‌ها در دنیای عرب» نامیده بود.

اما اکنون ورق برگشته و از هنگام توافقنامه دوحه میان حزب‌الله لبنان و جریان المستقبل و تشکیل حکومت وحدت ملی به ریاست حریری، تنش و اتهام‌پراکنی جای خود را به توافق و گفت‌وگو داده است، معنای سخنان سعد حریری چندان واضح به نظر نمی‌رسد.

به‌ویژه که معادلات منطقه‌ای در مرحله کنونی با آنچه در دو یا سه سال پیش شاهد بودیم، فرق کرده است.

در دوران پیش از توافق دوحه، محور سوریه و ایران به سختی با جبهه‌ای متشکل از عربستان، مصر و آمریکا کشمکش داشت و هر کدام سعی می‌کردند وضعیت لبنان را بر اساس قرائت خود، تعریف و بازسازی کنند.

اما در این مرحله، روابط سوریه با عربستان که با جریان المستقبل به رهبری حریری متحد است، به طور چشمگیری بهبود یافته است و هر دو کشور بر موضوع تداوم آرامش داخلی لبنان اتفاق نظر دارند؛ به طوری که رهبران سیاسی در لبنان، همکاری و همراهی سوریه و عربستان را مهم‌ترین عامل در تداوم ثبات داخلی لبنان در این مرحله ارزیابی می‌کنند.

این در حالی است که سوریه و عربستان به دنبال ترور رفیق حریری در سال 2005، تجربه مرارت‌بار و تلخی از تنش در روابط دو کشور داشتند و هر دو طرف معتقدند آن کشمکش‌ها جز هزینه‌ای گزاف برای منافع عربستان در لبنان و نفوذ سوریه در این کشور نتیجه‌ای ندارد.

از این رو دمشق و ریاض به دنبال آن هستند که از بحرانی شدن وضعیت لبنان و در نتیجه فرو غلتیدن روابط دو جانبه به وضعیتی شبیه گذشته، ممانعت ورزند و در این حالت طبیعی است به دنبال رایزنی و افزایش سطح همکاری با ایران به عنوان بازیگری مهم در لبنان باشند.

جمهوری اسلامی هم بر این موضوع تاکید دارد، در واقع تهران، دمشق و ریاض به اشتراک نظری جدی درباره ادامه وضعیت با ثبات داخلی در لبنان رسیده‌اند. 

از این زاویه، نکته قابل توجه در سفر سعد حریری به ایران آن است که ریاض و دمشق به این دیدار اصرار داشته‌اند.

پیش از نهایی شدن سفر، سفیران سوریه و عربستان در دیدارهایی جداگانه با نخست‌وزیر لبنان، او را به دیدار از تهران تشویق کردند و از او خواستند برای یافتن راه حلی درباره موضوع داداگاه پدرش و احتمال متهم شدن حزب‌الله، به طور مستقیم با رهبران ایران  گفت‌وگو کند.

ایران و دادگاه حریری

به نظر می‌رسد با توجه به مجموعه مواضع و سخنان مقام‌های ایرانی و لبنانی و نتایج دیدارهایی که سعد حریری با شخص رهبر جمهوری اسلامی و محمود احمدی‌نژاد داشته است، دو طرف بر سر چگونگی برخورد با قرار اتهامی دادگاه حریری به توافق رسیده باشند.

مقام‌های ایرانی از حریری خواسته‌اند ارتباط خود با حزب‌الله را بهبود بخشد و گسترش دهد.

این نکته ای است که مقام رهبری در دیدارش با سعد حریری، بر آن تاکید کرد و به نخست‌وزیر لبنان هم گفت که روابط میان او و دبیرکل حزب‌الله باید بیش از پیش تقویت شود.

در واقع به این ترتیب، رهبران ایران به حریری یادآوری کرده است که کلید خروج از بن‌بست سیاسی کنونی، در لبنان است و او با گفت‌وگو با سیدحسن نصرالله می‌تواند بمبی را که داداگاه بین‌المللی پدرش با سفارش آمریکا آماده انفجار کرده است، خنثی کند.

مقام‌های ایرانی، آنگونه که منابع مطلع می‌گویند، به حریری گفته‌اند که در اهمیت یافتن حقیقت ترور پدرش و اهمیت عاطفی آن تردیدی ندارند؛ اما نمی‌خواهند این دادگاه به عنوان ابزاری سیاسی علیه حزب الله به کار گرفته شود.

دستاوردهای سیاسی سفر حریری

به این ترتیب دیدار سعد حریری و قرار و مدارهای گذاشته شده در تهران، ممکن است نتایج زیر را باید به دنبال داشته باشد 

نخست آن‌که در صورت صدور قرار اتهامی دادگاه بین‌المللی و متهم شدن حزب‌الله به دست داشتن در قتل رفیق حریری در سال 2005، نخست‌وزیر لبنان به عنوان ولی دم و طرف اصلی این کشمکش، به طور شفاف درباره سیاسی بودن این اتهام و فعالیت دادگاه بین‌المللی موضع می‌گیرد و میان کشف حقیقت ترور پدرش و استفاده سیاسی از آن علیه حزب‌الله تفاوت قائل خواهد شد.

در مقابل ایران و حزب‌الله، واکنش تندی به این اقدام دادگاه نشان نمی‌دهند و از تداوم فعالیت آن جلوگیری نمی‌کنند.

این موضوع ضامنی خواهد بود برای تداوم حکومت وحدت ملی لبنان به ریاست حریری و جلوگیری از رخ دادن پدیده استعفای بخشی از وزیران متحد حزب‌الله و در نتیجه تعطیلی کابینه که یک بار در سال‌های 2006 تا 2008 رخ داد.

این توافق‌ها، همان چیزی است که سوریه و عربستان انتظار دارند و امیدوارند که بتواند مانع از خطرناک شدن تنش های موجود در لبنان و شعله‌ور شدن جنگ داخلی در آن شود.

همچنین می‌توان پیش‌بینی کرد که پس از بازگشت سعد حریری به لبنان، با دیدار آشتی‌جویانه او با حسن نصرالله، بار دیگر کانال‌های ارتباطی دو طرف فعال شود.

به این ترتیب باید گفت، با بازگشت سعد حریری از این سفر، توپ در زمین او قرار گرفته است و ادامه بازی این بستگی خواهد داشت که او در میان اصرار محور ایران، عربستان و سوریه به توافق و فشار امریکا برای متهم کردن حزب‌الله به ترور نخست‌وزیر پیشین لبنان،  کدام گزینه را انتخاب می‌کند.