کتاب عکس‌های انقلاب مریم زندی که از پنج سال پیش در انتظار مجوز بود، همچنان معطل ممیزی دولتی مانده است. خانم زندی در گفت‌وگو با مردمک درباره تجربه خود از عکاسی در جریان انقلاب ۵۷ گفته است.
انتشار کتاب عکس‌های انقلاب مریم زندی که از چهار سال پیش تاکنون در انتظار مجوز بود، به خاطر عکس‌های مراسم تولد محمد مصدق بر سر مزارش همچنان بلاتکلیف مانده است.
به گفته این عکاس که همپای مردم در تظاهرات‌های سال ۵۷ شرکت کرده و از این مراسم عکاسی کرده، عکس‌هایی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعلام کرده از این کتاب حذف شوند، مربوط به مراسم سالگرد تولد محمد مصدق بر سر مزار او در احمد آباد است.
با وجود نامه‌نگاری میان نشر نظر و وزارت ارشاد برای انتشار این کتاب، مریم زندی قصد ندارد هیچ یک از عکس‌های این مجموعه را سانسور کند.
در صورت صادر نشدن مجوز انتشار کتاب، مریم زندی کتاب را در فرانسه منتشر خواهد کرد. هر چند او معتقد است، این عکس‌ها برای مردم ایران است و باید در ایران منتشر شوند، اما حاضر نیست به قیمت انتشار کتاب‌اش تاریخ را سانسور کند.
او می‌گوید: «بالاخره هر عکسی تاریخی دارد و اگر انتشار آن این همه سال با تاخیر روبرو شود، دیگر ضرورتی برای انتشار آن باقی نمی‌ماند. من مدت کوتاهی منتظر می‌مانم و اگر همچنان مشکل ممیزی این کتاب برطرف نشد نسبت به انتشار آن در خارج از کشور اقدام می‌کنم.»
کتاب عکس‌های انقلاب مریم زندی دربرگیرنده ۲۰۰ قطعه عکس سیاه و سفید است. این عکس‌ها متعلق به مجموعه‌ای است که او در فاصله آبان ۱۳۵۷ تا فرودین ۱۳۵۸ گرفته، زمانی که مردم به جمهوری اسلامی آری گفتند.
از آنجا که خانم زندی وقایع سال ۱۳۵۸، از جمله تسخیر سفارت آمریکا را نیز عکاسی کرده، قرار است عکس‌های مربوط به این اتفاق در جلد دوم این کتاب منتشر شوند.
بنی‌صدر و آیت‌الله طالقانی بر سر مزار مصدق
مریم زندی به مردمک گفت: «۲۷ قطعه عکس مربوط به مراسم سالروز محمد مصدق است که تاکنون منتشر نشده‌اند.»
خانم زندی گفت: «درسال‌های پیش و پس ازانقلاب تنها یک بار اجازه برگزاری مراسم سالگرد تولد محمد مصدق داده شد و آن هم ۱۴ اسفند سال ۱۳۵۷ بود که هنوز هیچ ممنوعیتی اعلام نشده بود و تمام گروه‌های سیاسی در کنار هم در این مراسم شرکت کردند و گل بر سر مزار مصدق گذاشتند. بنی‌صدر رئیس‌جمهوری وقت و آیت‌الله طالقانی نیز از حاضران در این مراسم بودند.»
دراین مراسم عکاسانی چون کاوه گلستان نیز حضور داشتند که برخی از عکس‌هایشان در مطبوعات منتشر شده است.
عکاسی از روزهای انقلاب
مریم زندی که در روزهای تظاهرات علیه حکومت شاهنشاهی ۳۲ ساله بود، بدون توجه به تهدید‌ها در تظاهرات و تجمع‌هایی که درسطح شهر تهران برگزار می‌شد شرکت می‌کرد و این لحظات را با دوربین نیکون قدیمی‌اش ثبت می‌کرد.
او درباره آن روز‌ها می‌گوید: «روزهای انقلاب روزهای بسیارخاطره‌انگیزی بود و ما با ترس و لرزی که توام با شوق بود در تجمعات و تظاهرات شرکت می‌کردیم. آن روز‌ها ما هیچ تجربه‌ای نسبت به وقایعی که رخ می‌داد، نداشتیم اما مردم با هم همبستگی زیادی داشتند.»
زندی می‌گوید، تنها چیزی که آن روز‌ها تظاهرکنندگان را تهدید می‌کرد شلیک گلوله ازسوی نظامی‌ها بود. او قرارگرفتن نظامی‌ها در برابر مردم را عامل همبستگی مردم می‌داند.
او می‌گوید: «آن موقع‌ها خبری از لباس شخصی‌ها نبود. وقتی برای کسی اتفاقی می‌افتاد، مردم سریع از او حمایت می‌کردند.»
زندی درباره حس و نگاهش به روزهای انقلاب می‌گوید: «آن روز‌ها من با اعتقاد قلبی به موضوع انقلاب به خیابان‌ها می‌رفتم، اما بعد‌ها با اتفاقاتی که افتاد کم کم این اعتقاد رنگ باخت.»
در آن دوران مریم زندی و عکاس‌های دیگر، با وجود آنکه شاه حکم تیر داده بود و حکومت نظامی بود، به فکر ثبت لحظات بودند و ترسی از دستگیری و حتی کشته شدن در جریان تظاهرات نداشتند.
عکس‌های انقلاب؛ سندی برای نسل جوان
خانم زندی درباره دلیل تعلل‌اش برای انتشار عکس‌های انقلاب می‌گوید: «نادرابراهیمی قصد داشت همان سال‌های نخست پس از انقلاب کتابی درباره انقلاب منتشر کند و از من خواست عکس‌های انقلاب‌ام را در اختیارش بگذارم، من هم قبول کردم. زمان گذشت و ابراهیمی هم هرگز این کتاب را ننوشت. من هم دیدم در این شرایط دلیلی برای انتشار این عکس‌ها وجود ندارد.»
اما او چند سال پیش تصمیم می‌گیرد گزیده‌ای ازعکس‌های انقلاب‌اش را منتشر کند تا این اسناد در تاریخ باقی بمانند و جوانترها بدانند که پدر و مادرهایشان در چه شرایطی برای آزادی قیام کردند.
دیدار با آیت‌الله خمینی
زندی که در دومین روز حضور آیت‌الله خمینی در مدرسه علوی در این مدرسه حاضر شده و از دیدار رهبر جمهوری اسلامی با مردم و نخستین نشست مطبوعاتی آیت‌الله خمینی عکاسی کرده، درباره آن روزمی گوید: «روز ۱۴ بهمن دومین روزی بود که آیت‌الله خمینی به ایران آمده بودند و در مدرسه علوی با مردم دیدار می‌کردند.»
زندی می‌گوید: «من عکاس رسانه خاصی نبودم، اما با هر زحمتی که بود خودم را رساندم جلو مدرسه علوی. آنجا با مردی روبه‌رو شدم که کت و شلوار پوشیده بود و کرواتی هم زده بود. او مانع ورودم به مدرسه شد. وقتی علت را جویا شدم، گفت امروز روز دیدار آیت‌الله خمینی با مرد‌ها است و زن‌ها حق شرکت در مراسم را ندارند. نمی‌گذاشت وارد مدرسه بشوم، بالاخره وقتی اصرار و التماس من را دید، شرطی گذاشت و شرطش این بود که عکسی از او با آیت‌الله خمینی بگیرم، من هم قبول کردم.»
خانم زندی می‌گوید: «آن روز من هم از دیدار آیت‌الله خمینی با جماعت مرد‌ها عکس گرفتم و هم به طور اتفاقی متوجه شدم که نخستین نشست مطبوعاتی ایشان هم قرار است برگزارشود که از آن نشست هم عکاسی کردم. درآن نشست افرادی مثل ابراهیم یزدی و قطب‌زاده هم حضور داشتند. از آن آقایی هم که اجازه ورودم را به مدرسه صادرکرده بود عکس گرفتم.»
مشکلات عکاسان در زمان انقلاب
خانم زندی درباره مشکلاتی که آن روز‌ها عکاسان با آن روبه‌رو بودند می‌گوید: «در روزهای تظاهرات نگاتیو خیلی کم پیدا می‌شد و من با هر چند حلقه‌ای که می‌توانستم تهیه کنم می‌رفتم برای عکاسی. در همین روز‌ها، به خاطر تمام شدن نگاتیو‌هایم و فراهم نشدن امکان حضورم دربرخی مکان‌ها، حسرت گرفتن عکس از برخی اتفاق‌ها هنوز برای‌ام باقی مانده.»
او می‌گوید: «بعضی از عکس‌هایم، از جمله یک حلقه فیلم که درمراسم سالگرد تولد مصدق گرفتم، به خاطر اینکه فیلم را با عجله در دوربین جا انداخته بودم و فیلم در دوربین نچرخیده بود سوخت و تعداد زیادی از عکس‌های آن روز را از دست دادم.»
به گفته او، عکس‌های انقلاب مربوط به تجمعات مردمی و روزهای تظاهرات به ویژه ۲۲ و ۲۳ بهمن ۱۳۵۷، اتفاقات دانشگاه تهران، سخنرانی و نشست مطبوعاتی آیت‌الله خمینی در مدرسه علوی و مراسم سالگرد تولد مصدق دراحمدآباد و رفراندم جمهوری اسلامی گرفته است.
درصورت کسب مجوز، نشر نظر عکس‌های انقلاب مریم زندی را در قالب کتابی در ۲۵۰ صفحه منتشر خواهد کرد.
تعدادی از عکس‌های انقلاب مریم زندی که برخی از آن‌ها در این کتاب منتشر خواهند شد، درسال ۱۳۵۸ به همراه عکس‌های بهمن جلالی، امیر اثباتی، هادی هراجی در نمایشگاهی در دانشگاه تهران به نمایش درآمده است.
هم‌چنین زندی تعدادی از عکس‌های انقلاب خود را شامل عکس‌های مجموعه زن همگام با انقلاب و سالروز تولد محمد مصدق درقالب دو نمایشگاه انفرادی درسال ۱۳۵۸ در وزارت کار و باغ فردوس به نمایش گذاشته است.
