در هفته‌ای که گذشت، جدا از تحولات و ادامه بحران در کشورهای عربی، رویدادهای آنسوی مرزهای شرقی ایران نیز بسیار خبر ساز بود. محمود کیان‌ارثی به بررسی حوادث مهم خاورمیانه در هفته‌ای که گذشت می‌پردازد.
قدرت نمایی دوباره طالبان در افغانستان و ترور مشاور ارشد رئیس جمهوری این کشور توسط این گروه و سفر رئیس جمهوری پاکستان به ایران و مذاکرات وی درباره آینده افغانستان از جمله رخ دادهای مهم هفته بود.
در منطقه خلیج فارس، با خروج مخالفان از گفتگوهای ملی در بحرین، بحران هفت ماهه این کشور وارد مرحله‌ای تازه گردید.
همینطور سخنان دبیر کل سازمان ملل برای یافتن راه حلی برای اردوگاه اشرف در عراق، دور تازه راهپیمایی و اعتراض مردم در مصر و ادامه راهپیمایی‌های ضد حکومتی در سوریه بخش مهمی از اخبار بین المللی در هفته گذشته را به خود اختصاص داد.
انقلاب ناتمام مصر
در حالیکه شکاف میان ارتش مصر و معترضان افزایش می‌یاید، بار دیگر مصری‌های معترض به خیابان آمدند.
این جمعه، قاهره، اسکندریه و سوئز شاهد راهپیمایی صد‌ها نفر از مردم علیه سیاست‌های شورای نظامی موقت در کشور و بی‌میلی رهبران حکومت انتقالی برای ایجاد اصلاحات عمیق بود. راهپیمایان خواستار محاکمه حسنی مبارک، رئیس جمهوری برکنار شده مصر و شخصیات‌های سیاسی و نظامی رژیم پیشین هستند.
به گفته معترضان، این اشخاص در قتل و زندانی کردن مردم در جریان اعتراض‌هایی که منجر به سرنگونی رژیم مبارک در اوایل بهار امسال شد، مقصر هستند. هر چند در راهپیمایی این جمعه تعداد مردم معترض بالا نبود، اما ادامه اعتراض‌ها در مصر نشان می‌دهد که شورای نظامی حاکم در این کشور تحت فشار روز افزون قرار گرفته است. در واکنش به این اعتراض‌ها، عصام شرف، نخست وزیر موقت، وعده ترمیم کابینه و پاکسازی آن از عناصر وفادار به مبارک را داده است. وی همچنین به وزیر کشور خود دستور داده است تا حدود ۷۰۰ تن از فرماندهان ارشد پلیس را که گفته می‌شود در بدرفتاری و یا کشتار معترضان مشارکت داشته‌اند اخراج کند.
ارتش مصر، پس از برکناری مبارک در ماه ژانویه گذشته، کنترل اوضاع را در کشور بر عهده گرفته است. از سوی دیگر، برخی از جریان‌های مهم سیاسی مصر از جمله گروه اخوان المسلمین با ادامه اعتراض‌های خیابانی مخالفت کرده‌اند.
با توجه به نفوذ گسترده این گروه اسلامگرا و تحریم راهپیمایی روز جمعه، حضور نه چندان بالای مردم در راهپیمایی این جمعه چندان تعجب ناظران را بر نینگیخت. به نظر می‌رسد، گروه اخوان المسلین سعی دارد با جلوگیری از بحرانی شدن اوضاع داخلی مصر، انتخابات پارلمانی در این کشور هر چه زود‌تر برگزار شود. به دلیل نفوذ و ساختار قدرتمند این گروه، بسیاری از مصری‌ها به این گروه اسلامگرا اعتماد داشته و می‌توان پیشبینی کرد که اخوانی‌ها در انتخابات پارلمانی به راحتی اکثریت را از آن خود کنند.
تداوم اعتراض‌ها در سوریه
تظاهرات اعتراض آمیز در سوریه همچنان ادامه دارد. این جمعه نیز به مانند هفته‌های گذشته، بخش‌های مختلف این کشور شاهد راهپیمایی و اعتراض‌های ضد حکومتی بود. تعداد بسیاری از مردم در مناطق کرد نشین و شهر‌های حلب و حمص به دعوت فعالان سیاسی به خیابان‌ها آمده و خواستار برکناری بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه شدند. منابع حقوق بشری می‌گویند که تعدادی از مردم معترض بر اثر حمله نیروهای امنیتی و لباس شخصی وابسته به حکومت، کشته و زخمی شده‌اند.
تظاهرات این جمعه تحت عنوان وحدت ملی و پس از آن برگزار می‌شود که خشونت‌های فرقه‌ای و مذهبی در برخی مناطق این کشور اوج گرفته است. بنا به گزارش برخی منابع، شهر حمص که این هفته شاهد درگیریهای شدیدی میان مردم و ارتش بوده است، به صحنه برخی درگیریهای طایفه‌ای تبدیل شده است. این در حالیست که روز چهارشنبه گذشته، یکی از بزرگ‌ترین راهپیمایی‌های ضد حکومتی در شهر حمص برگزار شد.
این راهپیمایی به اعتصاب سراسری و سپس ورود ارتش سوریه برای سرکوب مردم انجامید. عملیات ارتش تا امروز ادامه داشته و در جریان آن تعداد غیر مشخصی کشته و زخمی شده‌اند. منابع دولتی سوریه گفته‌اند که برخی گروه‌های تندرو در این شهر به سوی نیروهای دولتی و ارتش شلیک کرده و در نتیجه حکومت، ارتش را برای کنترل وضعیت این شهر و برقراری آرامش گسیل داشته است. شهر حمص سومین شهر بزرگ سوریه است.
شکست گفتگوهای ملی بحرین
گفتگوهای ملی در بحرین با خروج جمعیت وفاق بحرین از گفتگو‌ها عملا به شکست انجامید.
این گفتگو‌ها با هدف پایان دادن به بحران داخلی و به منظور اجرای اصلاحات سیاسی در این کشور، از اوائل ماه جاری میلادی آغاز شده بود. از همان ابتدا، جمعیت وفاق بحرین که بزرگ‌ترین گروه سیاسی این کشور است، نسبت به ترکیب شرکت کنندگان و جدی بودن حکومت برای اجرای اصلاحات، ابراز تردید کرده بود.
سرانجام روز یکشنبه گذشته، این گروه شیعه اعلام کرد که از این گفتگو‌ها خارج می‌شود؛ چراکه تنها جنبه نمایشی داشته و حکومت برای انجام اصلاحات جدی نیست. به گفته رهبران مخالفان، تنها ۱۰ درصد از کسانی که توسط حکومت به این گفتگو‌ها دعوت شده‌اند نماینده گروه‌های مخالف هستند.
مخالفان خاندان خلیفه حاکم در بحرین، خواستار تشکیل یک حکومت مشروطه سلطنتی، اعطای حقوق شهروندی برابر به همه شهروندان این کشور و تشکیل یک پارلمان قدرتمند هستند. اما پادشاهی بحرین که از هنگام استقلال این کشور در سال ۱۹۷۱، در اختیار اقلیت سنی است با این درخواست مخالفت کرده و به شدت راهپیمایی اعتراضی مردم را سرکوب نموده است.
حکومت بحرین ادعا می‌کند که عوامل خارجی در تحریک مردم و راهپیمایی‌ها دست داشته و به ویژه ایران در پس نا‌آرامی‌های این شیخ نشین کوچک قرار دارد.
اعتراضات در بحرین از اواسط ماه فوریه و با تجمع مردم معترض در یکی از میدان‌های پایتخت این کشور و درخواست از خاندان آل خلیفه برای اصلاحات سیاسی آغاز شد. اما در پاسخ نیروهای امنیتی به سرکوب گسترده مخالفان روی آوردند که در نتیجه آنچهل تن کشته شدند. خاندان آل خلیفه ادعا کرده است که گفتگوهای ملی به معنای عبور این کشور از مرحله بحران و پایان اعتراض‌های خیابانی بوده است. اما اکنون با خروج جمعیت وفاق از این گفتگو‌ها، احتمالا بحرین بار دیگر شاهد دور تازه‌ای از اعتراض و تظاهرات خواهد بود.
ترور‌ها در افغانستان
دوشنبه گذشته جان محمد خان، یکی از مشاوران ارشد حامد کرزای، رئیس جمهوری افغانستان، در کابل ترور شد. گروه طالبان مسولیت مرگ وی را بر عهده گرفته است. این خبر، به شدت حکومت حامد کرزای را تکان داده است. چند روز پیش‌تر نیز، گروه طالبان برادر رئیس جمهوری افغانستان را به قتل رسانده بود.
این ترور‌ها در حالی صورت می‌گیرد که نیروهای غربی خود را برای خروج نهایی از افغانستان آماده کرد و مسولیت‌های امنیتی را به دولت این کشور واگذار می‌نمایند. اما اقدام طالبان در قتل شخصیت‌های مهم سیاسی افغان، توانایی حکومت کرزای را برای کنترل اوضاع امنتی زیر سوال برده است.
سفر رئیس جمهوری پاکستان به ایران
شنبه گذشته، رئیس جمهوری پاکستان به ایران آمد و با مقامات جمهوری اسلامی درباره موضوعات دو جانبه و منطقه‌ای گفتگو کرد. این سفر یک هفته پس از اعلام تصمیم آمریکا برای قطع کمک‌های مالی به ارتش پاکستان صورت گرفت.
روابط اسلام آباد و واشنگتن به دنبال کشته شدن اسامه بن لادن، رهبر القاعده، در خاک پاکستان تیره شده است. از اینرو، محافل سیاسی سفر آصف علی زرداری به تهران را پاسخ اسلام آباد به اقدام واشنگتن ارزیابی کرده‌اند.
سفر این هفته آصف علی زرداری به ایران، دومین دیدار وی در ظرف یک ماه گذشته بوده است. رئیس جمهوری پاکستان در سلسله دیدار‌هایش در تهران بر اهمیت منطقه‌ای ایران و نقش آن به عنوان یک همسایه مهم پاکستان تاکید کرده است.
در این دیدار‌ها، در زمینه انرژی، تجارت و مبارزه با تروریسم و همچنین موضوع آینده افغانستان مذاکرات گسترده‌ای میان رهبران دو کشور انجام پذیرفت. با اینکه دو طرف تاکید کرده‌اند که سر فصل تازه‌ای در روابط تهران و اسلام آباد آغاز شده و روابط عمیق‌تر می‌شود؛ بسیاری تحلیلگران جهت گیری اسلام آباد را مقطعی و گذرا دانسته و نزدیکی دو کشور را تا حدود زیادی بسته به روابط اسلام آباد و واشنگتن می‌دانند.
درخواست‌بان کی مون درباره اردوگاه اشرف
جدال بر سر اردوگاه اشرف، که در اختیار سازمان مجاهدین خلق ایران قرار دارد، دوباره خبر ساز شده است.
در حالیکه فشارهای دولت عراق برای در اختیار گرفتن این اردوگاه و اخراج اعضای این سازمان از خاک این کشور دو چندان گشته است، دبیر کل سازمان ملل از کشورهای عضو این نهاد بین المللی خواسته است که چاره‌ای در این باره بی‌اندیشند. روز سه شنبه گذشته،بان کی مون گفت که جامعه بین المللی باید راهی میانه برای مساله اردوگاه اشرف بیابد، به گونه‌ای که هم معیارهای حقوق بشری حفظ شده و هم به حاکمیت ملی عراق نیز احترام گذاشته شود.
دولت عراق خواستار در اختیار گرفتن این اردوگاه و اخراج اعضای مجاهدین از عراق است. ماه آوریل گذشته، نیروهای عراقی وارد این اردوگاه شده و با نیروهای مجاهدین خلق درگیر شدند. بنا به گزارش منابع مستقل، در جریان این درگیری‌ها ۳۴ نفر کشته شدند.
اردوگاه اشرف در ۶۵ کیلومتری بغداد، پایتخت عراق، واقع است و ۳۴۰۰ عضو سازمان محاهیدن خلق را در خود جای داده است. منابع حقوق بشری می‌گویند که شرایط انسانی در داخل این اردوگاه بسیار وخیم است. با این حال، رهبران سازمان مجاهدین خلق با انتقال و هر گونه تغییر و تحول در وضعیت اردوگاه مخالفت نشان می‌دهند. اخیرا مریم رجوی، از رهبران این سازمان ادعا کرده است که انتقال اعضای اردوگاه اشرف به یک کشتار منتهی خواهد شد. مجاهدین خلق، دولت نوری مالکی را دست نشانده جمهوری اسلامی دانسته و فشارهای عراق برای خروج اعضای این سازمان از عراق را ناشی از دخالت ایران می‌دانند. در مقابل مقامات عراقی می‌گویند که اردوگاه اشرف خارج از سیطره دولت قرار داشته و نقض کننده حاکمیت این کشور است.
