احمد شهید، گزارشگر ویژه حقوق‌بشر سازمان ملل‌متحد در امور ایران، اولین گزارش خود را از وضعیت حقوق‌بشر در ایران ارائه کرد و در آن به نقض آشکار حقوق کنشگران مدنی و نحوه رفتار جمهوری اسلامی با آنها پرداخت.
این گزارش که اول مهرماه (۲۳ سپتامبر) نگارش یافته اما شنبه، ۲۳ مهر ماه منتشر شده، قرار است روز چهارشنبه، ۲۷ مهرماه به مجمع عمومی سازمان ملل ارائه شود.
آقای شهید، وزیر خارجه پیشین مالدیو که به انتخاب شورای حقوق بشر سازمان ملل اواخر خرداد امسال به عنوان گزارشگر ویژه حقوق‌بشر در امور ایران منصوب شد، در گزارش خود گفته است که مقام‌های جمهوری اسلامی به درخواست همکاری با او تاکنون هیچ پاسخ رسمی نداده‌اند.
او همچنین تاکید کرده که کار خود را با «اصول بی‌طرفی، استقلال و شفافیت» پیش می‌برد و اطلاعات گزارش او ضمن مطابقت با استانداردهای معتبر مورد نظر شورای حقوق‌بشر، استحقاق اقدام فوری برای رسیدگی را دارد.
احمد شهید توضیح داده است که وضعیت حقوق بشر ایران را بر اساس شهادت‌های دسته اول افراد و سازمان‌ها تهیه کرده که همگی نمایانگر روند نقض سیستماتیک اصول بنیادین حقوق بشر در جمهوری اسلامی است.
آقای شهید در گزارش خود، وضعیت نقض حقوق بشر در ایران را در شش دسته فعالان سیاسی، روزنامه‌نگاران، فعالان دانشجویی، هنرمندان، وکلا و فعالان محیط زیست و در پنج موضوع آزادی اجتماعات، حقوق زنان، اقلیت‌های قومی و مذهبی، مجازات اعدام و بازداشت به دلیل ارتباط با نهادهای خارجی مورد بررسی قرار داده است.
او همچنین در پایان گزارش خود، بار دیگر از مقامات جمهوری اسلامی درخواست کرده است تا به او اجازه سفر به ایران دهند که بتواند از راه گفت‌وگو با مقام‌ها، صحت و سقم موارد نقض حقوق بشر را تایید کند و یا به آن پایان دهد.
فعالان سیاسی؛ حصر خانگی خانواده‌های موسوی و کروبی
در این گزارش در بخش مربوط به فعالان سیاسی به حبس خانگی و وضعیت نگران‌کننده میرحسین موسوی، زهرا رهنورد، مهدی و فاطمه کروبی، از رهبران مخالف دولت در ایران که هفت ماه از حصر خانگی‌شان می‌گذرد، پرداخته شده است.
آقای شهید با استناد به گفت‌وگو با یکی از نزدیکان آقای موسوی می‌گوید که او و همسرش که بدون هیچ اتهام رسمی در بازداشت خانگی هستند، «خود را زندانی دولت می‌دانند» و طی ماه‌های گذشته برای ملاقات‌های اندک با خانواده‌شان به شدت تحت نظر بوده‌اند.
بر اساس این گزارش، این زوج سیاسی از کنترل بر سلامت خود، کتاب، فضای شخصی و توانایی برای انجام کارهای معمولی منزل وسرگرمی‌های خود محروم هستند، آقای موسوی با وجود چند ناراحتی جسمی، تنها مورد معاینه پزشکانی قرار گرفته که معتقد بوده‌اند وضعیت او بحرانی نیست.
از طرف دیگر، یکی از همکاران نزدیک مهدی کروبی که مایل بوده نا‌شناس بماند، به گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران گفته که او و همسرش با وجود مشکلات جسمی به پزشک خانوادگی دسترسی نداشتند و داروهای آنها توقیف شده است.
به گفته این شاهد، آقای کروبی در ۱۸۶ روزی که تحت بازداشت خانگی بوده تنها ۱۰ دقیقه توانسته در هوای آزاد تنفس کند و او و همسرش تاکنون تنها شش بار با اعضای خانواده خود ملاقات کرده و ملاقات‌کننده‌ها کاملا مورد تفتیش بدنی قرار گرفته‌اند و پس از آن نیز مورد آزار واذیت و بازداشت شده‌اند.
همچنین فاطمه کروبی که دیگر در بازداشت خانگی نیست به مکان مجزایی منتقل شده و آقای کروبی به یک دفتر با دو اتاق نگهداری می‌شود و پیش‌تر تیمی از روان‌شناسان برای گرفتن اعترافات اجباری تلویزیونی در آن مکان حضور داشتند.
در این بخش همچنین به وضعیت حشمت‌الله طبرزدی، فعال سیاسی و دبیرکل جبهه دموکراتیک ایران که که در زندان اوین به‌سر می‌برد، اشاره شده است.
روزنامه‌نگاران؛ ۳۴ روزنامه‌نگار در زندان
بر اساس این گزارش، کمیته محافظت از روزنامه‌نگاران اعلام کرده است که ۳۴ روزنامه‌نگار تا تاریخ دسامبر ۲۰۱۰ در زندان بوده‌اند و نگرانی‌های زیادی درباره ادامه روند بازداشت خودسرانه، شکنجه و صدور احکام تبعیض‌آمیز و درنتیجه اعتصاب غذای این زندانیان وجود دارد.
محمد داوری، احمد زیدآبادی، رضاهدی صابر، عیسی سحرخیز، حسین رونقی ملکی، مسعودباستانی، بهمن احمدی امویی، محمدصدیق کبووند، تقی رحمانی، کیوان صمیمی روزنامه‌نگارانی هستند که در گزارش احمد شهید به وضعیت ان‌ها پرداخته داشته است.
فعالان دانشجویی؛ شکنجه و ضرب‌وشتم
احمد شهید با سه نفر از فعالان دانشجویی که خواسته‌اند نا‌شناس بمانند مصاحبه کرده و می‌گوید که آنها به دلیل فعالیت‌های خود با بازداشت، ارعاب، ضرب وشتم و شکنجه و محرومیت از تحصیل روبه‌رو شده‌اند و از جمله به وضعیت عبدالله مومنی، رامین پرچمی، علی ملیحی و آرش صادقی پرداخته است.
در این بخش همچنین به نامه عبدالله مومنی به آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی اشاره شده است. او در این نامه نوشته بود که بازجویان گلوی او را تاحد بیهوشی فشار داده‌اند و ماموران در چندین بار سر او را به درون توالت فرو برده‌اند.
هنرمندان
در گزارش وضعیت حقوق بشر در ایران آمده است که هنرمندان به دلیل آثار خود و یا همراهی با موج مخالفان دولت به مواردی نظیر «اقدام علیه امنیت ملی و تبلیغ علیه جمهوری اسلامی» متهم شدند و احکام سنگین برایشان صادر شده است که جعفرپناهی، محمدرسول‌اف و محسن نامجو از جمله آنها است.
وکلا؛ ۴۲ وکیل مورد تعقیب قضایی قرار گرفته‌اند
آقای شهید در گزارش خود به لیستی از شیرین عبادی، وکیل و برنده جایزه صلح نوبل اشاره کرده که در آن اسامی ۴۲ وکیل که از سال ۲۰۰۹ مورد تعقیب قضایی و آزاردولتی قرار گرفته‌اند، آمده است.
برخی از این وکلا ماننده نسرین ستوده، محمد سیف‌زاده، هوتان کیان، قاسم شعله سعدی و حسین یونسی با اتهام‌ها و احکام سنگین در زندان به سر می‌برند و محمدعلی دادخواه، خلیل بهرامیان و عبدالفتاح سلطانی به قید وثیقه آزاد هستند و مهناز پراکند و نسیم غنوی مورد بازجویی قرار گرفتند.
فعالان محیط زیست؛ بازداشت‌شدگان شکنجه شدند
بر اساس این گزارش، فعالان محیط زیستی به ویژه به دلیل اعتراض‌ها نسبت به خشک‌شدن دریاچه ارومیه و تاثیرات مضر آن بر زندگی ۱۴ ملیلون نفر و به دلیل عدم رسیدگی دولت و مجلس تحت فشار قرار گرفتند.
۶۰ نفر از معترضان این جریان، به دلیل شرکت در اجتماعات بازداشت و ۴۵ معترض مجروح شدند در حالی که از دسترسی به وکیل، خانواده و مداوای پزشکی محروم بوده و تحت شکنجه ودیگر رفتارهای غیرانسانی و تحقیرآمیز قرارگرفتند.
در این بخش همچنین به بازداشت فرانک فرید، فعال حقوق زنان و روزنامه‌نگار اشاره شده است که بعد از بازداشت در تاریخ ۳ سپتامبر ۲۰۱۱ در شهر تبریز مورد شکنجه قرار گرفته است.
***
آزادی اجتماعات؛ حمله قلبی مرگبار هاله سحابی
احمد شهید در گزارش خود نوشته است که جمهوری اسلامی بر خلاف پیمان‌نامه حقوق مدنی و سیاسی بین‌المللی که آن را به امضا رسانده است، با صادر نکردن مجوز برای اجتماع و راهپیمایی توسط دولت و ارعاب تجمع‌کنندگان درسالگرد‌های اعتراض‌ها یا مراسم عزاداری، این پیمان‌نامه و آزادی تجمع‌ها را نقض کرده است.
او برای مثال به تجمعات پس از انتخابات ریاست‌جمهوری دهم اشاره کرده است که دولت از صدور مجوز تجمع‌ها سر باز زد.
در این گزارش همچنین به مراسم خاکسپاری عزت‌الله سحابی، فعال سیاسی و مرگ او در این مراسم پس از ضرب و شتم نیروهای امنیتی اشاره شده است.
در بخش دیگری از این گزارش از قول یک عضو سابق کمپین ریاست جمهوری مهدی کروبی آمده است که نیروهای پلیس به صورت مستمر به شرکت کنندگان مراسم کشته‌شدگان اعتراض‌های پس از انتخابات در بهشت‌زهرا با باتوم، اسپری فلفل و گاز اشک آور حمله کردند.
حقوق زنان؛ فعالان حقوق زنان مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند
در بخش دیگری از این گزارش، او به نابرابرهای حقوق زنان در جامعه ایران پرداخته و برای مثال آورده است که جان یک زن (دیه) و شهادت یک زن در دادگاه نصف مرد محسوب می‌شود، زنان حق ارثیه مساوی و حق حضانت فرزندان خود را ندارند و زنان برای نوع پوشش خود تحت فشار هستند.
آقای شهید نوشته است در مصاحبه با دو فعال حقوق زنان از اعضای کمپین یک میلیون امضا، آنها گفتند برای برقراری برابری جنسیتی به صورت مستمر مورد تهدید، آزار واذیت، بازجویی و زندان قرار گرفتند که از جمله این افراد، بهاره هدایت و محبوبه کرمی است که هر دو در زندان به سر می‌برند.
در این گزارش آمده است که ظرفیت دولت برای ایجاد دموکراسی، چندصدایی و برابری جنسیتی به طور جدی از طریق سرکوب فعالان که برای ارتقا آن تلاش می‌کنند نادیده گرفته شده است.
گزارشگر ویژه حقوق بشر نوشته است که بیانات برخی از مقامات در مورد برخی از قربانیان و کسانی که به کرامت انسانی و جسمی آنها بی‌حرمتی شده، موجب نگرانی است.
او برای مثال به تجاوز گروهی به زنان در خمینی‌شهر اشاره کرده است که در آن برخی مقامات رسمی ادعا کردند که پوشش این زنان منبع خشونتی بوده که علیه آنها انجام شده است.
اقلیت قومی و مذهبی؛ خشونت‌های هدفمند
بر اساس گزارش گزارشگر ویژه حقوق بشر، نگرانی‌های بسیاری از خشونت‌های هدفمند و تبعیض علیه گروه‌های اقلیتی ایران نظیر عرب، آذری، بلوچ، کرد، دروایش نعمت اللهی، سنی‌ها، بهاییان و جوامع مسیحی و نقض آزادی اجتماعات و بیان آنها صورت گرفته است.
محرومیت از مشاغل، حقوق بازنشستگی، فرصت‌های تحصیلی و مصادره و تخریب اموال بهائیان که حداقل ۱۰۰ عضو جامعه آنها اکنون در زندان‌های ایران هستند و فشار بر مسیحیان نظیر حکم اعدام یوسف ندرخانی، کشیش پروتستان و حکم ارتداد بهروز صادق خانجانی، کشیش شیرازی از جمله آنها است.
در این بخش همچنین به محدودیت‌ها برای برخی شخصیت‌های مذهبی ازجمله آیت‌الله یوسف صانعی از مراجع تقلید شیعه در قم، احمد قابل، مولوی حبیب‌الله مرجانی و مجتبی لطفی اشاره شده است.
اعدام؛ افزایش نگران‌کننده اعدام‌ها
بخش دیگری از این گزارش به نگرانی‌های بین‌المللی درباره افزایش اعدام‌ها، اعدام‌های گروهی مخفیانه در داخل زندان‌ها و اعدام در ملاءعام اختصاص دارد که به طی احکامی فراقضایی، شتاب زده و خودسرانه و در بسیاری مواقع به دلیل جرائم مواد مخدری، زیر سن قانونی یا بدون اطلاع خانواده آنها صورت گرفته است.
بر اساس این گزارش، بیش از ۲۰۰ فقره اعدام درسال ۲۰۱۱ به صورت رسمی اعلام شده و ۱۴۶ اعدام مخفی در سال ۲۰۱۱ انجام شده است و نزدیک به ۱۰۰ اعدام نیز در سال ۲۰۱۱ مرتبط با جرائم مواد مخدری بوده است.
در این گزارش همچنین به اعدام‌های مخفیانه در زندان وکیل‌آباد مشهد اشاره شده و آمده است: مقامات ایرانی بیش از ۳۰۰ اعدام را در زندان وکیل‌آباد مشهد در سال ۲۰۱۰ انجام داده‌اند.
احمد شهید همچنین نوشته است که بیش از ۱۰۰ نوجوان در انتظار مرگ به سر می‌برند.
بازداشت برای ارتباط با نهادهای خارجی
آقای شهید در بخش آخر گزارش خود، از امید کوکبی، دانشجوی فوق‌دکترای دانشگاه تگزاس، آرش و کامیارعلایی، همچنین دو همکار آنها محمداحسانی و سیلوا هاراتونیان که در زمینه بیماری ایدز تحقیق می‌کردند نام برده است.
او گفته است که این افراد به اتهام تحصیل پول نامشروع و رابطه با دولت متخاصم متهم و محکوم شده‌اند.
گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران همچنین نگرانی خود را نسبت به سلامت و وضعیت زندانیان به‌ویژه آنهایی که اسامی‌شان در این گزارش آمده، ابراز کرده است.
او از مقام‌های حکومت ایران خواسته است که به او اجازه بازدید از زندان‌ها را بدهند تا بتواند درمورد ادعاهای مطرح شده در این گزارش تحقیق کند.
احمد شهید در پایان این گزارش همچنین اشاره کرده است که گزارشی جداگانه از سوی دبیر کل سازمان ملل در مورد تحولات حقوق بشر در ایران از شهریور ۱۳۸۹ تا کنون به شصت و ششمین نشست مجمع عمومی ارائه خواهد شد.
دو روز پیش از این بان کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل‌متحد در گزارش سالانه خود از وضعیت حقوق بشر در ایران، با ابراز نگرانی گفت که نقض حقوق بشر در ایران به ویژه «مدافعان حقوق بشر، فعالان حقوق زنان، روزنامه‌نگاران و مخالفان دولت» تشدید شده است.
