احسان مهرابی به بررسی روش‌های حضور و مقابله اصلاح‌طلبان در انتخابات آتی مجلس شورای اسلامی در ایران می‌پردازد.

اصلاح طلبان هرچند که کارگردان سینمای مورد اقبالشان، ابراهیم حاتمی کیا، نیست اما برخی از آنان مانند حاتمی کیا استعداد ویژه‌ای برای استفاده از کلمات متضاد در یک ترکیب دارند. اگر حاتمی کیا دوره‌ای تیترهایی چون «ارتفاع پست» و «موج مرده» را در سال‌های اصلاحات برای فیلم‌های خود برمی گزید و معلوم هم نمی‌شد که بالاخره حاج ابراهیم کدام طرفی است، اصلاح طلبان مبدع واژه‌های چون «آرامش فعال» بوده‌اند که معلوم نمی‌کرد در آرامش هستند یا به دنبال فعالیت علیه رقبای خود.

«عدم شرکت فعال» هم آخرین واژه ابداع شده از این دست است. ابداع این واژه‌ها هم شاید به این دلیل است که برخی اصلاح طلبان همواره تلاش کرده‌اند بگویند ما نه این هستیم نه آن؛ ما چیزی هستیم که با این و آن فرق دارد و احتمالاٌ به همین دلیل هم ما واژه تحریم را به کار نمی‌بریم چون این واژه درطول ۳۰ سال گذشته از سوی مخالفان نظام به کار گرفته شده است.

اصلاح طلبان البته درپاسخ به منتقدان می‌گویند که ما می‌گوئیم «عدم شرکت»، شما بگوئید «تحریم»؛ چندان فرقی هم با یکدیگر ندارند. هرچند که دعوا برسر لغت نیست، اما به هرحال هر واژه‌ای معنای خود را دارد و با واژگان دیگر دارای تفاوت‌های فراوان معنایی است.

درباره عدم شرکت فعال، اصلاح طلبان می‌گویند که ذکر قید ««فعال» برای عدم شرکت بدین معنی است که قرار است ما این عدم شرکت را با صدای بلند اعلام کنیم و به همگان بگوئیم که در انتخابات شرکت نخواهیم کرد. به تعبیر درست‌تر یعنی اینکه ما کاندیدا نداریم و کسی را به رای دادن دعوت نمی‌کنیم، هرچند کسی را هم به رای ندادن دعوت نمی‌کنیم.

البته شاید این رفتار برای اصلاح طلبانی که تنها امکان حیات سیاسی خود را شرکت درانتخابات دیده‌اند طبیعی باشد، اما معلوم نیست لزوماً مورد پذیرش طرفدارانشان نیز قرار گیرد. در عین حال، این عدم شرکت فعال نیز البته برنامه‌ای نیست که اصلاح طلبان با انتخاب خود به آن رسیده باشند، به نظر می‌رسید پس از بحث و بررسیهای فراوان، این تنها چاره پیش رو بوده است.

گپ و گفت‌های اصلاح طلبان برای انتخابات ریاست جمهوری، از چند ماه گذشته آغاز شد و حتی چهره‌هایی چون هاشمی رفسنجانی نیز درجریان این بحث‌ها قرار داشتند. مدافعان و مخالفان شرکت هم البته متفاوت بودند. این بار برخی از چهره‌های اصلاح طلب نیز مدافع شرکت درانتخابات بوده‌اند، البته با برداشتی از انتخابات سال ۸۸ و با این تاکتیک که بهترین راه برای به چالش کشیدن حداکثری نظام انتخاب شود. این مدافعان معتقد بودند که باید هواداران جنبش سبز نیز در مدت باقیمانده ازجزئیات این هدف آگاه شوند و به تعبیری برای این برنامه فرهنگ سازی شود.

مخالفان شرکت در انتخابات اما معتقد بودند که امکانی برای ارتباط با هواداران جنبش سبز وجود ندارد و حضور در انتخابات، عملا به فرصتی برای گرم کردن تنور آن بدل می‌شود. اقدامی که حاکمیت از آن استقبال می‌کند، البته اگر مانند سال ۸۸ تنور آن قدر داغ نشود که نان را بسوزاند.

در‌‌نهایت پس ازبحث و بررسیهای فراوان، اصلاح طلبان در ‌‌نهایت به «عدم شرکت فعال» رسیدند؛ به این معنا که اعلام می‌کنند درانتخابات شرکت نخواهند کرد، هرچند حاضر نیستند واژه تحریم را به کار ببرند و به صورت مستقیم نیز کسی را به رای ندادن دعوت نمی‌کنند. درزمانی که ثبت نام کاندیداهای انتخابات آغاز شده است، هنوز جزئیات کامل «عدم شرکت فعال» هم مشخص نیست. احتمالاٌ به این دلیل که اصلاح طلبان مانند آیت الله موسوی خوئینی معتقدند که «مردم از ما رشید‌تر و هوشیارترند... آنان خود می‌دانند که با چنین انتخاباتی چگونه برخورد کنند.»

در عین حال، نحوه مواجهه اصلاح طلبان با افرادی که به صورت منفرد می‌خواهند کاندیدا شوند نیز مشخص نیست. پیش ازاین آیت الله موسوی خوئین‌ها گفته بود اگر این افراد خود تصمیم بگیرند که در انتخابات شرکت کنند ما آنان را ملامت نمی‌کنیم و مخالفت نداریم. هرچند شاخه‌های جوان‌تر درون احزاب اصلاح طلب، افرادی را که به نام اصلاح طلبی قصد حضور در انتخابات داشته باشند تهدید هم می‌کنند.

این مواجهه البته طبیعتا نمی‌تواند مترادف با تحریم صددرصدی انتخابات باشد. دردوره‌های گذشته اصلاح طلبان می‌توانستند به شکل گیری مجلسی مانند مجلس پنجم دلخوش باشند، اما این رویا در انتخابات مجلس هشتم ناکام ماند و اصلاح طلبانی که وارد مجلس هشتم شدند نتوانستند تجربه موفقی داشته باشند، شاید از این رو که حاکمیت تجربه‌های متعدد را آزموده و تنها به اصلاح طلبان بی‌خطر اجازه حضور درانتخابات مجلس هشتم را داده بود.

نحوه مواجهه اقلیت مجلس با حوادث انتخابات ریاست جمهوری و خصوصاٌ پس از ۲۵ بهمن ۸۹ نشان داد که اصلاح طلبان نمی‌توانند برای یک روز هم که شده به این اقلیت دلخوش باشند. تنها خاصیت اقلیت مجلس برای اصلاح طلبان شاید این است که آنان می‌توانند در اوضاعی که دسترسی اصلاح طلبان به همه منابع قطع شده است، در موارد خاص روایتگر اخباری مهم باشند.

دو ماه مانده به انتخابات مجلس البته زمان زیادی برای بحث درباره تفاوت واژه‌های تحریم و عدم شرکت درانتخابات نیست. اصلاح طلبان چه راهی به مجلس نداشته باشند و چه در اقلیت خود، وارد مجلس بعدی شوند، به طور حتم از مجلس هفتم و هشتم قوی‌تر نخواهد بود. مجالسی که تنها مزیت اصلاح طلبان در آن، سنگین کردن کفته ترازوی اصول گرایان سنتی در مقابله با رقبای رادیکال و تندرو بود. سنتی‌ها، اصلاح طلبان را برای مجلس آینده هم تنها در این نقش می‌خواهند.