چان بروکس، منتقد روزنامه بریتانیایی گاردین در یادداشتی به تمجید از فیلم مستند «این یک فیلم نیست» ساخته جعفر پناهی پرداخته است.

در ادامه ترجمه نوشته آقای بروکس آمده است:

اگر کسی این قضاوت را بپذیرد که جعفر پناهی فیلمساز نیست، پس «یک فیلم نیست» بهترین «نافیلم» سال ۲۰۱۲ است. جعفر پناهی در حال حاضر به اتهام «تبلیغ علیه نظام» تحت بازداشت خانگی است و به مدت ۲۰ سال از فیلمسازی و فیلمنامه‌نویسی منع شده است.

عکس‌العمل او شیطنت‌آمیز، تراژیک و قابل توجه است. فیلم درباره اسارت است، و با همه وجودش به فیلمی درباره آزادی تبدیل می‌شود. فیلم را درون یک کیک مخفی کردند و از ایران خارج کردند.

فیلم «این یک فیلم نیست» که مجتبی میرطهماسب بخشی از آن را با یک دوربین دیجیتال و بخشی را با یک گوشی آیفون فیلمبرداری کرده پناهی را نشان می‌دهد که حدود قفس خود را تست می‌کند، از حکم قانونی اطاعت می‌کند، اگرچه نه با همه وجودش. اگر او نمی‌تواند فیلم بسازد حداقل می‌تواند داستانش را به ما بگوید.

بنابراین او براساس فیلمنامه صحنه‌ها را بازی می‌کند و فرش ایرانی را به صحنه فیلم تبدیل می‌کند. در یک لحظه به نظر می‌رسد که محدودیت‌ها او را قلقلک داده، شاید آن‌ها را آزمون نهایی خلاقیت محسوب می‌کند.

بعد حس فزاینده پوچی او را به ستوه می‌آورد. او می‌پرسد: «وقتی می‌توانیم یک فیلم را بگوییم، پس چرا فیلم بسازیم؟» ناگهان به گریه می‌افتد.

هرچقدر بیشتر به فیلم «این یک فیلم نیست» فکر می‌کنم به نظرم درخشان‌تر می‌آید.

هرچیزی درباره این فیلم، یک پیروزی علیه بداقبالی است. فیلم نباید ساخته می‌شد، اما ساخته شد. او نباید فرار کرده باشد، اما به نحوی این کار را کرد. فیلم او نباید به فهرست نهایی نامزدهای دریافت اسکار در بخش فیلم مستند راه یابد، می‌توان یقین پیدا کرد که در فهرست نهایی حضور دارد. وجود خود فیلم یک الهام است، فیلم کاملا (و آگاهانه) غیرقابل دسته‌بندی است.

اگر «این یک فیلم نیست» چیزی بیش از یک تمرین هنری نبود باز هم باشکوه بود. اما این (نا)فیلم فراتر از این می‌رود؛ نیشدار و سیاسی است؛ شوخ و شنگ و فلسفی است. بعضی قسمت‌های آن صرفا بامزه است، مثل رابطه‌اش با سوسمار خانگی‌اش و مشغولیتش با سگ همسایه. بخش‌های دیگر فیلم مثل هر تریلر دیگری پرتنش است.

سینماگر محکوم

هفته گذشته آکادمی اسکار اعلام کرد که مستند «این یک فیلم نیست» ساخته مشترک جعفر پناهی و مجتبی میرطهماسب در فهرست نخست ۱۵ فیلم بخش مستند این آکادمی در سال ۲۰۱۳ قرار گرفته است.

این در حالی است که آقای پناهی اجازه فیلمسازی را ندارد. این سینماگر سرشناس اواخر سال ۸۸ همراه ۱۷ نفر از اعضای خانواده، دوستان و بستگان به اتهام ساختن فیلمی «غیرقانونی» درباره «اعتراضات پس از انتخابات ایران»، بازداشت شد.

او پس از ۸۸ روز حبس در زندان اوین، درپی اعتصاب غذا و موج اعتراض‌های جهانی به بازداشتش با پرداخت ۲۰۰ میلیون تومان وثیقه به‌طور موقت آزاد شد.

این کارگردان سرشناس سینمای ایران در آذرماه سال ۸۹ در دادگاه اولیه به شش سال حبس تعزیری و ۲۰ سال محرومیت از ساختن فیلم، نوشتن فیلم‌نامه، مسافرت به خارج از کشور و مصاحبه با رسانه‌های داخلی و خارجی محکوم شد.

جعفر پناهی سازنده فیلم‌هایی چون بادکنک سفید، دایره، طلای سرخ و آفساید است و جوایز مهمی چون دوربین طلایی از جشنواره سینمایی کن و خرس نقره‌ای از جشنواره برلین را از آن خود ساخته است. فیلم دایره در سال ۲۰۰۰ بهترین فیلم جشنواره سینمایی ونیز شناخته شد.

براساس اعلام آکادمی اسکار مستند «این فیلم نیست» با ۱۴ مستند دیگر رقابت می‌کند و از میان آنها پنج فیلم نامزد نهایی مستند اسکار انتخاب خواهند شد.