بعد از سه دهه سیاست کنترل جمعیت حالا ورق کاملا برگشته و برنامههای گستردهای برای افزایش جمعیت ایران شروع شده است.
برداشتن سقف سه فرزند، جایگزینی نظام سلامت خانواده به جای تنظیم خانواده، طرح بازاریابی اجتماعی مادری و لزوم بازنگری در کتب درسی و دانشگاهی، پوشش کامل خدمات بیمهای درمان ناباروری، ۹ ماه مرخصی زایمان با حقوق و... از جمله برنامههایی است که بعد از سخنان رهبر ایران درباره لزوم افزایش جمعیت و خطا دانستن کنترل جمعیت آغاز شده است.
اگرچه مسئولان جمهوری اسلامی و وزارت بهداشت ایران تاکید دارند که افزایش جمعیت به زور انجام نمیشود اما چرخ سیاستهای تشویقی دولت و مجلس ایران برای افزایش جمعیت در همین جا متوقف نمیشود.
دولت ایران سیاستهایی را دنبال میکند که در جریان آن عمل وازکتومی و توبکتومی رایگان (عمل جراحی پیشگیری از بارداری در مردان و زنان) متوقف و ورود کالاهایی چون محافظ بهداشتی (کاندوم) ممنوع اعلام شدهاند. همچینین داروهای پیشگیری در برخی داروخانههای ایران عرضه نمیشود.
فاطمه. ص شهروند تهرانی میگوید: «من و همسرم دخترعمو، پسرعمو هستیم، متأسفانه پسر ما تالاسمی دارد. متخصصان توصیه کردهاند که دیگر بچهدار نشویم. همسر من مدتها بود که قرص میخورد. اما هر روز مشکل داشتیم یا استفراغ میکرد یا خوردن قرص فراموشش میشد. از آی یو دی هم نمیتوانست استفاده کند تا اینکه یکی از دوستان ما را تشویق به انجام وازکتومی کرد. وقتی مراجعه کردیم گفتند وازکتومی ۲۵۰ هزار تومان انجام میشود.»
سیاستهای تشویقی برای فرزندآوری
در مهرماه سال جاری آیت الله خامنهای، رهبر ایران که به استان خراسان شمالی سفر کرده بود، در سخنانی در گردهمایی گروهی از مردم شهر بجنورد، سیاستهای کنترل جمعیت را که از دوره ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی آغاز شده بود «خطا» توصیف کرد و خواستار افزایش جمعیت کشور شد. این نخستین بار بود که رهبر ایران به سیاست اشتباهی که نظام جمهوری اسلامی در طول دهههای گذشته اعمال کرده، اعتراف میکرد.
پس از آن واحد تنظیم خانواده از درسهای دانشگاهها حذف شد و کتاب شکوه همسرداری جای آن را گرفت. کمک هزینه مهدکودک برای زنان شاغل رسمی، پیمانی و قراردادی از ۳۶ هزار تومان به ۵۰ هزار تومان افزایش پیدا کرد. مسئولان جمهوری اسلامی امیدوارند با این اقدامات روند رشد جمعیت را به دهههای پیشین برگردانند.
در همین رابطه، معاون وزیر وقت بهداشت، علیرضا مصداقی نیا در گفتوگو با خبرگزاری فارس گفته است که «در فرهنگ بومی ما معمولا هر خانواده بین پنج تا شش فرزند داشت و باید به تدریج با بهتر شدن وضع مردم به همین فرهنگ اصیل خودمان برگردیم.»
افزایش جمعیت اجباری
قرار گرفتن کاندوم به عنوان کالایی لوکس و غیرضروری در فهرست کالاهایی که وارداتشان به ایران ممنوع شده باعث به راه افتادن موجی از انتقادات در مورد سیاستهای افزایش جمعیتی دولت شده است.
همزمان با ممنوعیت واردات کاندوم، قیمت آن نیز در ماههای گذشته افزایش چشم گیری داشته است و هر بسته دوازده تایی از آن بین ۱۳ تا ۲۰ هزارتومان عرضه میشود.
افزایش بیماریهایی چون ایدز، هپاتیت نوع ب، افزایش مرگ و میر زنان به هنگام زایمان و همچنین افزایش موارد سقط جنین از نتایج حذف وسایل رایگان پیشگیری از بارداری در ایران خواهد بود.
محمد میرزایی، رئیس انجمن جمعیتشناسی در این باره به خبرآنلاین میگوید: «اگر لوازم کنترل بارداری را بهطور رایگان در اختیار مردم قرار ندهیم و حاملگی ناخواسته اتفاق بیفتد، در مناطق محروم به سقط جنینهای غیربهداشتی روی آورده میشود و سلامت مادران و فرزندان طوری به خطر میافتد که حتی احتمال کاهش رشد موالید وجود دارد.»
علیرضا یک شهروند تهرانی که صاحب دو فرزند است و یکی از متقاضیان عمل وازکتومی است میگوید: «همه افراد جامعه توانایی پرداخت هزینه عمل وازکتومی را ندارند و وقتی کسی متوجه میشود که این عمل زمانی رایگان بوده و حالا با پرداخت پول انجام میشود ممکن است از انجام آن منصرف شود به طوری که خود من هم میخواستم منصرف بشوم.»
کابوس تحریم دارویی ایران و اختصاص نیافتن ارز به بخش دارویی ایران حال دامنگیر داروهای جلوگیری از باداری نیز شده است، مراجعان باید با صرف هزینههایی چند برابر گذشته داروهای خود را تهیه کنند یا از داروهای جایگزین ایرانی استفاده کنند و یا اینکه دست خالی به خانه بازگردند.
غزاله. م که برای تنظیم عادت ماهانهاش از قرصهای ضد بادراری استفاده میکند میگوید: تا چند ماه قبل از قرصهای ساخت ایران استفاده میکردم که هر بسته را ۱۸ هزارتومان میخریدم اما به دلیل عوارضی که داشت به دکتر مراجعه کردم و با تشخیص پزشک باید قرص دزوسپتیو را مصرف کنم اما این قرص که قیمت هر ورق آن چهار هزار تومان است، چند هفتهای است که نمیتوانم پیدا کنم. به یکی از آشناهای پدرم که داروخانه دار است سفارش دادم تا این قرص را از بازار برایم تهیه کند. وقتی برای گرفتن دارو رفتم گفتند که نداریم و تنها وقتی فهمید که من آشنا هستم قرص را به من دادند و گفتند دیگر در بازار پیدا نمیشود و دنبالش نگردم.»
این کمبود دارو تنها به اینجا ختم نمیشود و قرصهایی چون «ال دی» و «اچ دی» نیز که تا پیش از این و به گفته داروخانه داران به وفور در داروخانهها پیدا میشد، چند ماهی است که با محدودیت عرضه و سهمیه بندی مواجه شده است. صاحب یکی از داروخانههای خیابان کریم خان میگوید: «قرص «ال دی» که تا پیش از این محدودیتی در فروش آن وجود نداشت و هر مراجعه کنندهای به هر تعداد که میخواست از آن تهیه میکرد چند ماهی ست که با محدودیت پخش روبه رو شده است و خیلی کم پیدا میشود و در بعضی از داروخانهها سهمیه بندی شده است و به هر درخواست کنندهای به تعداد محدود مثلا یک ورق یا دو ورق داده میشود.»
مقامات دولت ایران اما ایجاد محدودیت در تولید و عرضه داروهای پیشگیری از بارداری را انکار میکنند اما بازار چیز دیگری میگوید.