دیدار خالد مشعل، رییس دفتر سیاسی جنبش مقاومت فلسطینی حماس از تهران، از زاویه منطقه‌ای و سطح بی‌سابقه روابط تهران با گروه‌های فلسطینی دارای اهمیت است.

سفر هیات بلندپایه حماس به تهران هنگامی انجام می‌شود که مقاومت فلسطینی و در راس آن گروه حماس، از ناحیه هجوم اسرائیل به غزه و تلاش مصر و عربستان برای وادار کردن آن به پذیرش شرایط آتش‌بس اسرائیل، زیر فشار سنگینی قرار گرفته است.

در این میان، روابط حماس و دیگر گروه‌های مقاومت فلسطینی با بخشی از جنبش فتح که بزرگ‌ترین گروه سازمان آزادیبخش فلسطین (ساف) به شمار می‌رود، به طور بی سابقه‌ای تیره و تار شده است.

دلیل ایجاد این وضعیت به مواضع سازشکارانه دولت خودگردان و محمود عباس باز می‌گردد که بر این باورند، هرگونه مقاومت علیه اسرائیل بی‌فایده است و باید در چارچوب مذاکره به دنبال راه‌حل اشغال فلسطین بود.

در مقابل، گروه‌های مقاومت استدلال می‌کنند که گفت‌وگوها با اسرائیل که از سال 1991 به طور علنی آغاز شده است، نتیجه‌ای جز تنگ شدن محاصره و ادامه اشغال نداشته و نمی‌توان بدون پشتوانه مقاومت مسلحانه، از اسرائیل بر سر میز مذاکره امتیاز گرفت.

این موضع مورد حمایت بخش مهمی از سازمان آزادی‌بخش فلسطین و رهبران مترقی سازمان فتح است.

گردان‌های الاقصی، شاخه نظامی سازمان فتح و رهبران مهمی در این سازمان مانند مروان برغوثی از موضع حماس حمایت کرده‌اند، اما گروه‌های اصلی دیگر در ساف، مانند جبهه خلق برای آزادی فلسطین و فرماندهی کل، سیاست‌های محمود عباس به عنوان رییس تشکیلات خودگردان فلسطین را نمی‌پذیرند.

نام افرادی مانند فاروق قدومی، رییس دایره سیاسی ساف را هم به این مجموعه باید افزود تا نشان داده شود که در سطح گروه‌های ملی‌گرا و چپ‌گرای فلسطینی، مشی حماس و سیاست مقاومت مسلحانه طرفداران بسیاری دارد.

بر این اساس، برای توصیف وضع داخلی فلسطینی باید گفت که تضاد فعلی، تضاد حماس با بخشی از سازمان فتح است که بقا و منافع خود را در تداوم وضعیت موجود در سرزمین‌های اشغالی و همکاری دولت خودگردان با اسرائیل می‌بیند.

این نکته، با توجه به این که جمهوری اسلامی اکنون در مرحله حساسی از روابط خود با گروه‌های فلسطینی قرار دارد، دارای اهمیت است.

ایران با توجه به روابط رو به رشدی که با سازمان حماس داشته است، اکنون وارد سطح تازه‌ای از جناح بندی‌های درونی عرصه فلسطین هم شده است و این نقش گسترده‌تر، مسئولیت‌های تازه‌ای را متوجه تهران می‌کند.

احتمالا تهران باید سیاست خود را در جهت محکم کردن پیوند گروه‌های فلسطینی تنظیم کند و مانع از آن شود که گسترش روابط با حماس، به قیمت سست شدن پیوندهای سنتی تهران با دیگر گروه‌های فلسطینی به ویژه فتح، تمام شود.

باید توجه کرد که سازمان فتح به عنوان محوری‌ترین گروه ساف، هیچگاه از معادلات فلسطینی قابل حذف نبوده و هنوز رهبران آن می‌توانند پیوندهای تهران با این سازمان را تقویت کنند.

جمهوری اسلامی در کنار گسترش همکاری‌ خود با حماس، باید از سردی روابط با فتح جلوگیری کند و این مهم می‌تواند از راه افزایش رایزنی‌ها و همکاری‌ها با دیگر گروه‌های سازمان آزادیبخش فلسطین و رهبران مستقل گروه فتح مانند مروان برغوثی انجام شود.

این سیاست طبیعتا به کاهش اختلاف‌های درونی، به ویژه تنش کنونی میان حماس و فتح کمک می‌کند و از بهره‌برداری اسرائیل از اختلاف میان فلسطینی‌ها جلوگیری می‌کند.

اما در سطحی دیگر، تهران در راستای رویکرد خود به پرونده‌های حساس منطقه‌ای، با تعریف دیپلماسی خود در سطحی فراتر از گروه‌بندی‌های فلسطینی، به قدرت خود در میانجی‌گری و تاثیرگذاری در این حوزه خواهد افزود.