به تازگی ویدئویی با حضور گلشیفته فراهانی و بهران رادان، دو بازیگر ایرانی منتشر شده که شهروندان ایرانی را تشویق می‌کنند تا به «سازمان اهداکنندگان مغز استخوان در سراسر جهان» بپیوندند.

در این ویدئو  شهرزاد جباریان، شهروند ایرانی ساکن تورنتو نیز حضور دارد که به «لاکمیا»، نوعی از سرطان خون مبتلا است.

سالانه هزاران نفر در جهان دچار بیماریهای كشنده‌ای مانند سرطان خون می‌شوند كه برای تعداد زیادی از این بیماران تنها درمان نجات‌بخش، پیوند سلول‌های بنیادی است. اما بر اساس آمار، تنها سی درصد از بیماران در میان خانواده و بستگان خود اهداکننده پیدا می‌كنند و برای بقیه بیماران، تنها شانس زنده‌ ماندن دریافت پیوند از فردی است كه با او هیچ نسبت خویشاوندی ندارند.

سلول‌های بنیادی در مغز استخوان، قسمت نرم میانی استخوان‌ها تولید می‌شوند كه وظیفه تولید سلولهای خونی شامل سلولهای قرمز برای اكسیژن رسانی به بدن، سلولهای سفید برای مقابله با عفونت‌ها و پلاكت‌ها برای كمک به توقف خونریزی را به عهده دارد. بیماری‌هایی نظیر سرطان خون یا تالاسمی از جمله بیماری‌هایی هستند که در اثر بروز بیماری مغز استخوان یک فرد، ایجاد می‌شوند.

این سازمان مستقر در شهر لیدن، هلند  از سال 1986 با هدف یافتن داوطلبان اهدای سلول بنیادی برای پیوند به بیماران تاسیس شده است و ۶۶ بانک سلول خون‌ساز از ۴۸ کشور در آن عضو هستند و تاکنون حدود بیش از 21 میلیون اهداکننده سلول‌های بنیادی در سازمان‌های تحقیقاتی پزشکی و بیمارستان‌های مرتبط با این بانک، ثبت‌نام کرده‌اند و نمونه سلول خود را در آن قرار داده‌اند.

بر اساس آماری که در وب‌سایت این بانک اطلاعاتی آمده است، در ایران تاکنون ۲۵۸۵ نفر داوطلب اهدای سلول‌های بنیادی بوده‌اند. بیشترین آمار اهداکننده در آمریکا، حدود شش میلیون و نهصد هزار نفر، در آلمان حدود چهار میلیون و نهصد هزار نفر و در برزیل حدود دو میلیون و نهصد هزار نفر بوده است.

در ایران اولین بانک «اهدا كنندگان غیر خویشاوند» از اوایل سال 1388 در مركز تحقیقات هماتولوژی-انكولوژی و پیوند سلول‌های بنیادی در بیمارستان شریعتی تهران راه اندازی شده است و به جمع آوری اطلاعات از افراد داوطلب اهدای سلول‌های بنیادی برای بیمارانی كه هیچ اهدا کننده سازگار خویشاوند ندارند، می‌پردازد.

نحوه ثبت‌نام و اهدای سلول‌های بنیادی در ایران و خارج از ایران

همانطور که گلشیفته فراهانی در این ویدئو می‌گوید، شهروندان ایرانی در آمریکا، کانادا و اروپا، برای ثبت‌نام در این بانک، باید به وب‌سایت سازمان اهداکنندگان مغز استخوان در سراسر جهان مراجعه و به آدرس وب‌سایت کشوری که درآن زندگی می‌کنند، وارد شوند. پس پرکردن چند فرم درباره اطلاعات اهداکننده و شرایط سلامت و فرم رضایت، یک بسته لوازم نمونه‌برداری از سلول‌های غشای دهانی آنها برایشان فرستاده خواهد شد.

این بسته شامل یک دستورالعمل و چهار گوش پاک‌کن است؛ شخص اهداکننده بدون اینکه مسواک بزند یا دهان خود را تمیز کند، باید در چهار منطقه از غشای درونی گونه خود، این گوش‌پاک‌کن را بگذارد و بدون تماس با دندان‌ها، آن را به مدت ده ثانیه بر این غشا بمالد تا به خوبی آغشته شود. پس از آنکه چهار بار این کار با چهار گوش‌پاک‌کن صورت گرفت، بار دیگر آن را انجام دهد و نمونه‌ها را درون پارکت قرار دهد و به آدرسی که روی آن نوشته شده، پست کند.

اما در ایران، بر اساس آنچه وب‌سایت مركز تحقیقات پیوند سلولهای بنیادی آمده است، شخص اهدا کننده ابتدا می‌تواند فرم اطلاعات شخصی و رضایت‌نامه را پر کند و سپس باید به بیمارستان شریعتی تهران، طبقه سوم، بخش این تحقیقات برود و درآنجا از او آزمایش خون ساده‌ای گرفته خواهد شد تا در فهرست بانک اطلاعات سلو‌های بنیادی قرا بگیرد.

از جمله شرایط اهداکننده این است که باید بین 18 تا 55 سال سن داشته باشد، از سلامت جسمی برخوردار باشد، سابقه ابتلا به بیماری‌های سرطان، اتوایمیون، آسم شدید و بیماری‌های قلبی شدید نداشته باشد و همچنین آلوده به ویروس اچ‌آی‌وی و هپاتیت نباشد.

روند اهدای سلول‌های بنیادی از مغز استخوان، در ایران و خارج از ایران بنا بر تشخیص پزشک، یه دو صورت انجام می‌شود. در صورت مطابقت نمونه‌های سلول‌های یک بیمار و اهداکننده، با شخص اهداکننده از بیمارستان تماس خواهند گرفت و پس از موافقت او و انجام آزمایش‌های تائید سلامت، از «روش استخراج سلولهای بنیادی از خون محیطی» و یا «روش استخراج سلولهای بنیادی از مغز استخوان» استفاده خواهند کرد.

در روش اول که پس از چند روز تزریق دارو زیر پوست آغاز می‌شود، سلول‌های بنیادی خون محیطی افزایش می‌یابد و سپس در روز جمع آوری، سوزنی در هر یک از دستهای اهداکننده قرار می‌گیرد و خون از یك دست وارد دستگاه شده و پس از جدا سازی سلول‌های بنیادی در شرایط استریل، از دست دیگر به بدن برگرداننده می شود. این روند که شبیه به اهدای خون است، حدودا چهار ساعت به طول می‌انجامد.

اما در روش دوم، گرفتن سلول‌های بنیادی در اتاق عمل صورت می‌گیرد شخص اهداکننده پس از بیهوشی عمومی و یا بی‌حسی موضعی، سلول‌های مغز استخوان‌اش توسط یک سوزن از استخوان لگن او، استخراج خواهد شد. بنا بر نوشته این وب‌سایت، بیشتر  اهداکنندگان همان روز ترخیص می شوند، اما احتمال دارد برای یک شب در بیمارستان بستری شوند.

وب‌سایت‌های بانک‌های جمع‌آوری اطلاعات سلول‌های بنیادی، به سوال‌های متنوع داوطلبان پاسخ داده‌اند و بر اساس اطلاعات یکی از این وب‌سایت‌ها در آمریکا، اهدای سلول‌های بنیادی توسط این روش‌ها هیچ خطر و عارضه‌ای برای اهداکننده به همراه ندارد و سلول‌های برداشت شده توسط بدن در عرض چند روز جایگزین خواهند شد.