محمد خاتمی با انتقاد از «تقدیس افراد و اندیشه‌هایشان» گفت تجربه و تقدیر تاریخی مشخص کرده است که هیچ حکومتی بدون رای مردم ارزش و اعتبار ندارد و جمهوری‌خواهی و مردم سالاری، تقدیری تاریخی است.
رئیس جمهور سابق ایران در گفت و گو با سایت «بنیاد نشر اندیشه‌های آیت‌الله محمد بهشتی» تاکید کرد حاکمیت از آن مردم است و آنها حق دارند از حاکمان سوال پرسیده و آنها را بازخواست کنند.
به گفته محمد خاتمی جابه‌جایی حاکم بدون توسل به زور و خشونت هم از جمله حقوق مردم و تقدیری جاری است.
رئیس جمهور سابق ایران انتخاب «حاکمیت مردم بر سرنوشت خود» را تنها انتخاب ممکن آیت‌الله خمینی در سال ۵۷ دانست.
محمد خاتمی تصریح کرد در آن زمان درک شد که زمان، زمانِ جمهوری است و جز این نمی‌تواند باشد.
او تصریح کرد وقتی از جمهوری اسلامی صحبت می‌شود باید اسلامی عرضه شود که با جمهوریت سازگر باشد نه اسلامی که هیچ اعتقادی به رای و نظر مردم در آن مشاهده نمی‌شود.
رئیس جمهور سابق ایران همچنین با انتقاد از تقدیس افرادی که در زمان و مکان محدود هستند گفت «مقدس شمردن این افراد و حتی اندیشه‌هایشان هزینه‌های زیادی بر جامعه تحمیل می‌کند».
محمد خاتمی جرم محسوب کردن اعتراض به این افراد را نتیجه «تقدس‌گرایی بی‌حد» خواند و گفت یکی از تبعات این برخوردها از دست دادن باور به امر قدسی از سوی بسیاری از انسان‌هاست.
انتقاد از آیت‌الله خامنه‌ای و روحانیون نزدیک به او با تبعات زیادی همراه است. آیت الله علی خامنه‌ای از سال ۶۸ و بعد از درگذشت آیت‌الله خمینی از سوی مجلس خبرگان به عنوان رهبر ایران معرفی شد. منتقدان رهبر ایران را متهم می‌کنند که در بیش از دو دهه زمامداری خود باعث انسداد فضای سیاسی و آزادی بیان در ایران شده و در تمام امور دخالت‌های فراقانونی داشته است.
مدافعان افراطی رهبر ایران مقام او را تقدیس کرده و هرگونه نقد بر او را غیر قابل قبول می‌دانند.
تاکنون چهره‌هایی مانند محمد نوری‌زاد، احمد قابل ، عبدالکریم سروش و شمار بزرگی از فعالان سیاسی و مدنی با انتشار نامه‌هایی سرگشاده در صدد دعوت رهبر ایران به اصلاح روش حکومتی در سال‌های گذشته برآمده‌اند. این افراد یا در زندان به سر می‌برند یا از ایران خارج شده‌اند.
اما انتقادها تنها به دایره مخالفان محدود نمانده است. طی روزهای اخیر علی مطهری، نماینده اصولگرای مجلس و عماد‌افروغ نماینده راست‌گرای مجلس در دوره هفتم هم برخی برداشت‌ها از ولایت فقیه و فراقانونی شمردن آن را «نادرست» دانسته‌اند. اعلام این نظرات با واکنش تند اصولگرایان تندرو مواجه شده است.
محمد خاتمی در گفت‌وگوی تازه خود، به اعترضات یک سال اخیر در بعضی از کشورهای عربی اشاره کرد و گفت بیشتر این معترضان مسلمان‌اند اما خواستار پایان دیکتاتوری، خودکامگی، وضعیت‌های فوق‌العاده و سرکوب هستند. او راه پایان این مسیر را برگزاری انتخابات آزاد دانست.
رئیس جمهوری پیشین ایران از دی ماه سال گذشته از حاکمان جمهوری اسلامی ایران خواست که با رعایت پیش شرط هایی از جمله «بی‌طرفی برگزارکنندگان»، «نامزدشدن تمام جریان‌ها» و «ناظر بودن نمایندگان مردم و احزاب و گروه‌ها از مرحله رای‌گیری تا اعلام نتایج» زمینه برگزاری انتخابات «تعیین‌کننده و پرشور» را در ایران فراهم کنند. به دنبال بی توجهی حاکمیت به این خواسته‌ها گروههای منتقد دولت و اصلاح‌طلبان از تحریم نهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی خبر دادند.
پس از انتخابات بحث‌انگیز ۲۲ خردادماه ۸۸ که به پیروزی محمود احمدی‌نژاد انجامید، در حالی که میرحسین موسوی و مهدی کروبی، دو کاندیدای اصلاح‌طلب دولت را به تقلب در انتخابات متهم کردند، طیف گسترده‌ای از اصلاح‌طلبان، روزنامه‌نگاران و فعالان حقوق بشر دستگیر و به زندان محکوم شدند.
مهدی کروبی، دبیرکل حزب اعتماد ملی، میرحسین موسوی، نخست‌وزیر سال‌های ۶۰، زهرا رهنورد، استاد دانشگاه و فاطمه کروبی، نماینده پیشین مجلس، از ۲۵ بهمن سال پیش و پس از آخرین دعوتشان به تظاهرات که در ۲۵ بهمن ۸۹ صورت گرفت، در حبس خانگی به‌سر می‌برند. فاطمه کروبی پس از ۷۱ روز از حصر خانگی آزاد شد.
اخیرا اخباری مبنی بر وضعیت نامناسب جسمی مهدی کروبی و زهرا رهنورد نیز منتشر شده است.
