محمد خاتمی، رئیس جمهوری پیشین ایران وجود آزادی اندیشه در دانشگاه‌ها و رسانه‌ها را مهم‌ترین عامل جلوگیری از فساد خواند و تاکید کرد که زیر زمینی شدن اندیشه‌ها به براندازی می‌انجامد.
وب‌سایت رسمی محمد خاتمی متن سخنان او را در دیدار با تعدادی از استادان دانشگاه که هفته گذشته انجام شده، یکشنبه، ۲۴ مهرماه منتشر کرده است.
رئیس دولت اصلاحات بابرشمردن خطرات امنیتی شدن فضای دانشگاه‌ها افزود که فکر را نمی‌توان کشت.
او امنیتی شدن فضا و گرفتن آزادی از جامعه و مخصوصا استاد و دانشجو را موجب افزایش میل به فعالیت‌های زیرزمینی دانست که در درازمدت نتیجه‌ای جز براندازی نخواهد داشت.
آقای خاتمی در این دیدار از فضای حاکم بر کشور و دانشگاه‌ها انتقاد کرده و پرسیده است اگر فضا آزادتر بود و نظارت نهادهای ناظر برخواسته از رای مردم قوی‌تر بود و مطبوعات و احزاب آزادی لازم را داشتند آیا باز هم شاهد فساد فعلی در کشور بودیم؟
به گفته رئیس بنیاد باران، حتا اگر این فساد‌ها به‌وجود می‌آمد وجود چنین نهادهایی باعث برخورد جدی‌تر با این پدیده می‌شد.
او بدترین فساد را احساس «قدرت بدون مسولیت» از سوی حکومت معرفی و تاکید کرد که در بسیاری از کشورها یک روزنامه آزاد و نقاد می‌تواند باعث سقوط حکومت‌های مقتدر شود.
به گفته رئیس جمهوری پیشین ایران، آزادی علاوه جلوگیری از رواج فساد، «میل به قدرت» را در دیکتاتورها کنترل می‌کند.
«دانشگاه‌ها محل تمرین آزادی»
محمد خاتمی با ذکر این نکته که باید به دانشگاه‌ها به عنوان محلی برای تمرین آزادی نگاه کرد از نگاه افرادی انتقاد کرد که ۹۰ درصد دانشگاهیان را منحرف معرفی می‌کنند.
رئیس جمهوری پیشین ایران به نفوذ این نگاه در حاکمیت هشدار داد و گفت اگر این نفوذ بیشتر شود پیامدهایی «بدتر» از شرایط فعلی به دنبال خواهد داشت.
آقای خاتمی با یادآوری اتفاقات سخنرانی سال ۸۳ خود در دانشگاه فنی تهران که از آن به‌عنوان یکی از شیرین‌ترین خاطراتش یاد کرد گفت که در آن جلسه تعدادی از دانشجویان موافق و عده‌ای هم مخالف بودند. اما مخالفان بدون ترس و واهمه جلوی رئیس جمهوری کشور که رئیس شورای امنیت ملی است و دستگاه‌های دیگر در اختیار او هستند انتقاد کردند بدون این که لکنت زبان داشته باشند.
او احساس امنیت خاطر و ترس از عدم برخورد با منتقد را «دستاورد بزرگ دولت اصلاحات» معرفی کرد و گفت که دلش می‌خواسته همه ارکان حکومت این نگاه را داشته باشند.
هر چند که شماری از منتقدان از اظهارات آن روز خاتمی که دانشجویان معترض را به اخراج از جلسه تهدید کرد، انتقاد دارند اما هیچگاه خبری از برخورد با دانشجویان منتقد منتشر نشد.
رئیس جمهوری پیشین ایران در حالی درمورد آزادی در دانشگاه‌ها سخن گفته است که ۱۷ مهرماه حکم ۷۴ ضربه شلاق پیمان عارف، دانشجوی دانشکده حقوق دانشکده تهران و فعال سیاسی به دلیل توهین به محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری ایران در زندان اوین اجرا شد.
پیش از این نیز، حکم ۵۰ ضربه شلاق برای سمیه توحیدلو، وبلاگ‌نویس و از فعالان عمده ستاد میرحسین موسوی در انتخابات ریاست جمهوری ۸۸، روز ۲۳ شهریور در زندان اوین تهران «به صورت نمادین» اجرا شد. حکم شلاق سمیه توحیدلو نیز به جرم توهین به رئیس جمهوری ایران صادر شده بود.
آقای خاتمی با نقد سیاست‌های دولت در زمینه آموزش عالی و سیاست‌های اجتماعی نسبت به خروج تعداد زیادی از اساتید و دانشجویان از ایران هشدار داد.
او خروج «انبوه نیروها» از ایران را نتیجه سیاست‌ها و کارکردهای نادرست فعلی دانست، چرا که به زعم او، این افراد به دلیل احساس ناامنی و دلخوری از کشور خارج می‌شوند.
محمد خاتمی گرفتن آزادی و امنیت را از محیط های دانشگاهی و همچنین بسته شدن فضای بحث و گفت‌و‌گو را از دیگر عوامل فرار مغزها قلمداد کرد.
رئیس جمهوری پیشین ایران در همین زمینه گفت که ممکن است با حاکم شدن یک سلیقه خاص «ظاهرا فضا آرام باشد» اما جامعه از این موضع زیان زیادی می‌بیند.
آقای خاتمی وضع جامعه را خوب نداست چرا که به‌زعم او وقتی شاهد فضای یاس و رکود در دانشگاه‌ها باشیم می‌توانیم آن را به کل جامعه تعمیم دهیم.
خروج جامعه نخبه و دانشگاهی از ایران که از آن تحت عنوان «فرار مغزها» یاد می‌شود، در سال‌های اخیر و بعد از ناآرامی‌های انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ شدت گرفته است.
در همین رابطه صندوق بین‌المللی پول گزارش کرده است که سالانه بین۱۵۰ تا ۱۸۰ هزار نفر از ایرانیان تحصیل کرده برای خروج از کشور اقدام می‌کنند و ایران از نظر فرارمغزها در بین ۹۱ کشور در حال توسعه و توسعه نیافته جهان، مقام اول را دارد.
انتقاد از برخورد خشن با معترضان به نتایج انتخابات ۸۸
رئیس جمهوری پیشین ایران در بخش دیگری از سخنان خود با «خشن» خواندن برخوردها با معترضان نتیجه انتخابات سال ۸۸، این برخورد خشن را راه حل ندانست و تاکید کرد که باید با تدبیر مسایل پیش آمده حل و فصل می‌شد.
او اعتماد به احزاب و گروه‌های مختلف را یکی از راهکارهای حل این مساله برشمرد که می‌توانست باعث ارتقای امنیت در جامعه شود و جلوی ناامیدی را بگیرد.
آقای خاتمی نگاه فعلی نخبگان و جوانان به جمهوری اسلامی و اسلام را نگران کننده و محصول برخوردهای صورت گرفته دانست.
«دروغ و تهمت ارزش شده است»
آقای خاتمی با انتقاد از این که دروغ گفتن و تهمت زدن در جامعه به ارزش تبدیل شده، اضافه کرد که در همین حال اظهار نظر درباره بعضی از مسایل تبدیل به جرم می شود.
این مقام پیشین قوه مجریه با تاکید بر بازتر شدن فضای سیاسی کشور، افرادی را که درباره برگزاری انتخابات سالم تذکر می‌دهند خیرخواه خواند چراکه آنها نمی‌خواهند تنها یک سلیقه خاص در کشور حاکم باشد و بازتر شدن فضا باعث ازبین رفتن سرخوردگی‌ها می‌شود.
آقای خاتمی با تاکید دوباره بر لزوم جلب اعتماد مردم برای حضور در انتخابات بازهم خواستار برطرف کردن اشکالات انتخابات شد تا در تعیین صلاحیت‌ها و رای‌گیری‌ها راهکارهای درست پیدا شود.
رئیس بنیاد باران با عنوان کردن این موضوع که تلقی مردم از مسایل اجتماعی مهم‌تر از واقعیت است گفت: اگر در کشور ما تلقی این باشد که سیستم اقتصادی فاسد است این تلقی از خود فساد واقعی بدتر است.
آقای خاتمی از دی‌ماه گذشته تاکنون در چند مرحله به تشریح شروط اصلاح طلبان مانند آزادی زندانیان سیاسی، رفع حصر از رهبران مخالف دولت و ازادی مطبوعات و احزاب برای حضور در انتخابات آینده مجلس که اسفندماه برگزار می‌شود پرداخته است.
