در این مطلب چگونگی آموزش و ایجاد عادت در کودک برای تمیز و مرتب نگهداشتن اتاقش توضیح داده می‌شود

وادارکردن کودکان به مرتب نگهداشتن اتاق‌هایشان به نظر دشوار می‌رسد اما بنای عادت خوب «مرتب کردن» در کودکی آسان‌تر است.

وقتی کودک کوچک است شما می‌توانید قوانینی را بنا نهید تا به کودک کمک کند از شلوغ‌کردن اتاق پرهیز کند. حتی کودکان دو یا سه ساله می توانند شروع به درک مفهوم نظم و ترتیب کنند، اگرچه نباید انتظار داشت که در این سن بتنهایی به مرتب‌کردن اتاق بپردازند.

قانون «پیش از بازی جدید، اسباب‌بازی قبلی سرجایش گذاشته شود»

یک قانون مهم در این زمینه به خصوص وقتی اسباب‌بازی‌های کودک زیادند این است که «پیش از شروع بازی جدید، اسباب‌بازی قبلی باید سرجایش گذاشته شود.»

این قانون دو کنش ویژه دارد نخست این‌که نشان می‌دهد که هر چیزی جایی دارد و باید سرجایش گذاشته شود و دوم این‌که نمی‌توان شروع به بازی با اسباب‌‌بازی جدید کرد در حالی‌که اسباب‌بازی قبلی در وسط اتاق قرار دارد.

اجرای این قانون مستلزم وجود مکان ویژه برای اسباب‌بازی‌هاست. می‌توان برای این امر سبد، جعبه یا قفسه‌هایی را در اتاق کودک یا نشیمن اختصاص داد و براساس نوع اسباب‌بازی، آن‌ها را در دسته‌های جداگانه جا داد.

کودک هم تدریجا می‌تواند این دسته‌ها را بشناسد و هر چیز را سرجایش بگذارد.

توجه داشته باشید که سال‌های اول زندگی سال‌های یادگیری است و بهتر است تکلیف زیاد روی دوش کودک انداخته نشود. طبیعتا قراردادن دهها و گاهی صدها اسباب‌بازی کوچک و بزرگ در کف یک اتاق برای یک کودک دو ساله نه تنها استرس‌زاست بلکه شلوغی خیلی زیاد اتاق مانع از آن می‌شود که کودک بتواند آن را مرتب کنید. پس یک نکته مهم دیگر اجازه‌ندادن به کودک برای شلوغ کردن زیاد است.

کودکان در ایجاد نظم نیاز به کمک دارند

ضمنا باید اضافه کرد که تمیزکردن اتاق برای یک کودک دو یا سه ساله به تنهایی سخت است و نیاز به کمک دارد.

باید سعی کرد فرایند مرتب کردن را به صورت یک تجربه خوب و سرگرم‌کننده برای کودک درآورد و نه یک کار سخت و توانفرسا و نیز نباید پاداش کلامی را هم فراموش کرد.

وقتی کودک قدری بزرگ‌تر می‌شود می توان برخی امور را که به نظم و ترتیب مربوط می‌شود به لیست کارها و مسئولیت‌های کودک افزود.

مثلا کودک چهار یا پنج ساله می‌تواند یاد بگیرد که با کمی کمک رخت‌خوابش را جمع کند، از شلوغ‌کردن اتاقش اجتناب کند، اسباب‌بازی‌هایش را پس از استفاده سرجایش بگذارد و یا عادت کند تا در اتاقش چیزی نخورد.

مسئولیت دیگر در این سنین این است که کودک لباس کثیفش را در سبدی که به همین منظور در اتاقش گذاشته شده بگذارد یا روزانه آن‌ها را به محل اصلی شست‌وشو که به او گفته می‌شود منتقل کند.

کودکان بزرگ‌تر می‌توانند حتی اتاق خود را جارو بزنند یا شیشه‌های آن را در صورتی که به آن دسترسی دارند با ماده کاملا امن یا فقط آب تمیز کنند.

قانون «کار پیش از بازی»

قانون دیگری که می‌تواند در این سنین به کودک کمک کند قانون «ما پیش از بازی و سرگرمی، کار می‌کنیم» است. کودک با استفاده از این قانون می‌تواند بفهمد که پیش از تماشای تلویزیون در ساعت معین یا رفتن به پارک یا بازی با کامپیوتر باید اتاقش مرتب باشد یا آن را مرتب کند.

برای اعمال این قانون باید به کودک فرصت داد تا بتواند آن را اجرا کند. مثلا می‌توان 15 دقیقه پیش از تماشای تلویزیون زمان باقی‌مانده را به کودک یادآوری کرد.

نکته‌ای که در مورد اجرای این قانون مهم است پیروی خود والدین از آن است. آن چه را که به کودک می‌گویید خود به آن عمل کنید زیرا کودکان بزودی می‌آموزند تا خود را با شما و فعالیت‌های خود را با فعالیت‌های شما مقایسه کنند.

اگر کودک شما به گفته‌ها و قوانینی که شما وضع کرده‌اید عمل نکرد و اتاقش هم‌چنان شلوغ ماند می‌توان راه‌های دیگری درپیش گرفت مثلا مقداری از اسباب‌بازی‌های او را در کیسه‌ای بزرگ گذاشت و در جایی نگهداری کرد و به او گفت که هر زمان که تصمیم گرفت که آن‌ها را مرتب نگهداری کند می‌تواند دوباره آن‌ها را داشته باشد. همین‌طور می‌توان به کاهش برخی از امتیازاتی که کودک دارد پرداخت.

اما شما در صورتی می‌توانید این سخت‌گیری را بکنید که قوانین اولیه را اجرا کرده باشید، چرا که بیشتر کودکان می‌توانند این مسیر را بدون فشار طی کنند.

سخت‌گیری مشروط

پیش از اعمال سخت‌گیری اطمینان حاصل کنید که:

1- به کودکان کوچک‌تر در مرتب‌کردن اتاق کمک می‌کنید و پذیرفته‌اید که حتی کودک 4 یا 5 ساله یا بزرگ‌ترهم در این زمینه نیاز به کمک دارد.
2- این قوانین گفته شده را به قدر کافی و به طور جدی اعمال کرده‌اید.
3- خود شما به مرتب بودن و نظم سایر بخش‌های خانه اهمیت می‌دهید و آن‌ها را در وضعیت مناسبی نگهداشته‌اید.
4- امکانات لازم برای منظم کردن اتاق در اختیار کودک قرار داده‌اید، به طوری که او جعبه، سبد، یا قفسه‌هایی در اختیار دارد تا کتاب‌ها، اسباب‌بازی‌ها و یا حتی لباس‌های کثیفش را در آن‌ها بگذارد.

در صورتی که کودکان در دوران بچگی خود یاد نگیرند که چگونه نظم و ترتیب اتاقشان را نگه‌دارند، شما باید در سال‌های آینده شاهد اتاق‌های شلوغ و نامنظم حتی در دوره نوجوانی آن‌ها باشید.

هیچ‌گاه حتی دوره نوجوانی برای آموزش و ایجاد عادت دیر نیست اما وقت، تلاش و گفت وگوی بیشتری را می‌طلبد. قانون «کار پیش از بازی» قابلیت کاربرد حتی در میان نوجوانان را هم دارد.

نکته نهایی این‌که تداوم و وجود نرمی و مهربانی در اجرای قوانین ضامن موفقیت آنهاست. شما ممکن است در آغاز با مقاومت‌هایی روبرو شوید اما مطمئن باشید بیشتر کودکان می‌توانند از عهده کارها برآیند.