مهارت آغازین خواندن در کودکان متاثر از عوامل ژنتیکی و محیطی است اما تاثیر محیط در پیشرفت‌های بعدی خواندن کودکان موثرتر است

یافته‌های مطالعه جدید نشان می‌دهد که عوامل محیطی مانند مدرسه، تغذیه، میزان خواندن کودکان و چگونگی توجه والدین‌ به آن‌ها در رشد مهارت‌های خواندن در کودکان کوچک‌تر نقش بسیار مهمی دارد.

استیفن پتریل، پروفسور رشد انسانی و علوم خانواده در دانشگاه ایالتی اهایو و سرپرست پژوهش حاضر در این زمینه گفت: ما باید به طور قطع تاثیرات ژنتیک را در یادگیری جدی‌تر بگیریم اما کودکان مدرسه‌رو می‌توانند مهارت‌های خواندن خود را با دستورالعمل‌های مناسب ارتقاء دهند.

این پژوهشگر که یافته‌های مطالعه‌اش در آخرین شماره آن‌لاین، ژانویه 2010 «مجله روان‌شناسی و روان‌پزشکی کودک» منتشر شده‌است می‌افزاید: این یافته‌ها لزوم وجود تلاش‌های مداوم به منظور ارتقاء رشد خواندن در کودکان با در نظر گرفتن تاثیرات ژنتیک و محیطی مطرح می‌کند.

در این مطالعه 135 دوقلوی یکسان و 179 دوقلوی هم‌جنس غیریکسان که در کودکستان یا کلاس اول ثبت نام شده‌بودند مورد بررسی قرار گرفتند. مهارت‌ خواندن شرکت‌کنندگان مطالعه به مدت دو سال ارزیابی شد. سپس محققان نمرات دوقلو‌ها را در آزمون‌های خواندن مورد مقایسه قراردادند. آن‌ها با استفاده از شیوه‌ آماری خاص توانستند میزان تاثیر عوامل ژنتیک و عوامل محیطی را در پیشرفت خواندن کودکان ارزیابی کنند.

عوامل محیطی مورد مطالعه عبارت بودند از دستورالعمل در مدارس، تغذیه، میزان خواندن کودکان و نیز چگونگی توجه والدین به‌ آن‌ها.

محققان نتیجه گرفتند که در شروع خواندن کودکان هر دو عامل ژنتیک و محیط به درجات مختلف در توسعه مهارت‌های مختلف خواندن نقش ایفا می‌کنند. به طوری که در شناسایی کلمات و حروف عوامل محیطی حدود دو سوم نتایج آزمون را توضیح دادند درحالی‌که عوامل ژنتیک تنها یک سوم را. این دو دسته عوامل در مورد عناصر آگاهی از صدا و واژگان نقش مساوی داشتند. اما در آزمون‌های سرعت خواندن عوامل ژنتیک نقش مهم‌تری ایفا کردند به طوری که این دسته عوامل 75 درصد نتایج را توضیح دادند.

اما وقتی پتریل و همکارانش میزان پیشرفت کودکان را در مهارت‌های خواندن بررسی کردند تاثیر محیط را خیلی موثر دیدند. به طوری که عوامل محیطی تقریباً به طور کامل عامل رشد مهارت‌های خواندن بودند، مهارت‌هایی که  یاد گرفتنی هستند مانند کلمات و حروف. ضمناً عوامل محیطی 80 درصد مسئول رشد آگاهی از صداها در خواندن بودند.

پتریل در استنتاج نهایی گفت: بدون درنظر گرفتن میزان مهارت آغازین کودکان در خواندن و نیز میزان اثرات ژنتیک و محیط روی این مهارت‌های اولیه، عوامل محیطی روی میزان سرعت گسترش مهارت‌های خواندن اثر برجسته ای دارند. به عبارت دیگر پیشرفت سریع با کند مهارت خواندن کودکان بستگی به عوامل محیطی دارد.

راه‌های گسترش مهارت خواندن در کودکان

در پیشرفت‌های تحصیلی هیچ چیز مهم‌تر از مهارت بالا در خواندن نیست. والدین می‌توانند با استفاده از برخی توصیه‌ها در این مسیر به گونه‌ای موثر باشند:

1- وقت خاصی برای خواندن روزانه برای کودکتان اختصاص دهید. مطالعات نشان می‌دهند که خواندن منظم با صدای بلند برای کودکان در درک کلی خواندن، واژگان و تلفظ نقش مهمی دارد. خواندن برای کودکان پیش از دبستان و مدرسه‌رو به مطالعه مستقل آن‌ها در آینده کمک زیادی می‌کند.

2- مواد خواندنی مختلف در اختیار کودک قرار دهید. کتاب و مجله‌های مختلف در خانه داشته‌باشید. چند کتاب در اتومبیل، اتاق خواب کودک، اتاق نشیمن، و حتی آشپزخانه یا کنار تلویزیون قراردهید.

3- حداقل 15 دقیقه وقت خواندن خانوادگی داشته‌باشید. این زمان که بهتر است 15 تا 30 دقیقه باشد همه اعضای خانواده در کنار هم و در سکوت کتاب می‌خوانند و مجله ورق می‌زنند. دیدن والدین در حال مطالعه به کودکان برای خواندن الهام زیادی می‌بخشد.

4- خواندن را برای کودکان در تنوع وسیع آن مطرح کنید. خواندن را بخشی از زندگی کودک قرار دهید. تابلوها و علائم خیابان‌ها و فروشگاه‌ها را بخوانید، دستورالعمل موجود در جعبه‌های مختلف اسباب بازی، دستور تهیه غذا و گزارش‌های نوشته‌شده درباره موضوعات مختلف نیز نمونه‌هایی برای تمرین خواندن هستند. همواره و همه‌جا با خود یک چیز خواندنی همراه داشته باشید. مثلاً در اتومبیل یا اتاق انتظار دکتر می‌توانید آن را در اختیار کودک قرار دهید.

5- رفتن به کتابخانه و گرفتن کتاب از آن‌جا را به صورت یک عادت درآورید. درصورتی که به کتابخانه دسترسی دارید عادت رفتن به آن‌جا و امانت گرفتن کتاب را در کودک خود بپرورانید.

6- مواظب مشکلات احتمالی خواندن در کودکان باشید و آن‌ها را به موقع شناسایی کنید. مشکلات خواندن لزوماً با گذشت زمان حل نمی‌شوند. دقت کنید که کودک می‌تواند کلمات و حروف را به درستی تلفظ کند، کلمات شناخته شده را در یک متن شناسایی کند و بتواند کلمات ناشناخته را بدون این‌که معنای آن را بداند بخواند. اطمینان حاصل کنید که کودکتان کلمات خوانده شده در سطح سنی خود را درک می‌کند. در صورت وجود هر گونه مشکل با معلمین مدرسه یا متخصصان دیگر مشورت کنید.

7- هیجان و غرور خود را از پیشرفت خواندن کودک به او نشان دهید. تشویق کلامی شما عامل مهم در پیشرفت مهارت خواندن در کودکان است. سعی کنید با تشویق صادقانه خود تلاش‌های کودکتان را ارج گذارید و او را آماده پیشرفت‌های بعدی کنید.