کارگردان فیلم «سنگسار ثریا میم» و برخی منتفدان سینمایی از بی‌اعتنایی هالیوود به این فیلم، ابراز تعجب کرده‌اند. متیو فیلبین، وبلاگ‌نویس نیوز باسترز، درباره این «بی‌اعتنایی» نوشته است: ثریا در ایران سنگسار شد و در هالیوود با بی‌تفاوتی روبه‌رو شد.

کارگردان فیلم «سنگسار ثریا میم» و برخی منتفدان سینمایی از بی‌اعتنایی هالیوود به این فیلم، ابراز تعجب کرده‌اند. متیو فیلبین، وبلاگ‌نویس نیوز باسترز، درباره این «بی‌اعتنایی» نوشته است: ثریا در ایران سنگسار شد و در هالیوود با بی‌تفاوتی روبه‌رو شد.

در یک جامعه روستایی دورافتاده، همسر زنی زیبا و بی‌گناه به او خیانت می‌کند و او را به عملی غیراخلاقی متهم می‌کند و زن بی‌پناه توسط ساختار قدرت مردانه بی‌رحمانه آن جامعه که پشت دین پنهان شده، محکوم به مرگ می‌شود.

این داستان فیلم «سنگسار ثریا میم» است، محصول سال 2008 آمریکا که سیروس نورسته آن را بر اساس داستانی از فریدون صاحب جمع ساخته و کارگردانی کرده است و شهره آغداشلو هنرپیشه نقش اول زن را در این فیلم بازی می‌‌کند.

متیو فیلبین، وبلاگ‌نویس نیوز باسترز درباره فیلم «سنگسار ثریا میم» نوشته که ثریا در ایران سنگسار شد و در هالیوود با بی‌تفاوتی روبه‌رو شد.

فیلبین در توضیح بی‌اعتنایی هالیوود به این فیلم نوشته است: « البته داستان این فیلم براساس داستان‌های نیوانگلند یا تگزاس معاصر نوشته نشده است و نقش زهرا، خاله ثریا را یک هنرپیشه سرشناس هالیوود مانند سوزان سرندون بازی نمی‌کند. اما اگر شما یک کارشناس امور سینمایی در لس آنجلس یا نیویورک باشید چه چیز بالاتر از این فیلم؟»

وی در ادامه گفته است: «زبان فیلم هم به فارسی است و فاقد آن لهجه آشنای ایالات جنوبی آمریکا است. براساس این لهجه و زبان جنوبی است که منتقدان لیبرال می‌توانند شخصیت‌های بد داستان را بشناسند.»

فیلبین می‌گوید:‌ «سنگسار ثریا میم در روستایی ایرانی در سال 1968 اتفاق می‌افتد. زن قربانی قانون شرع است و داستان فیلم بیانگر زن ستیزی، بی‌عدالتی، نقض حقوق بشر و تعصب دینی است. داستان این فیلم ضدخشونت و به معنی واقعی کلمه طرفدار حق زندگی است.»

تنها حامی این زن محکوم، زهرا خاله جسور و متشخص او است که وقتی نمی‌تواند مانع از اعدام خواهرزاده‌اش شود با شجاعت داستان او را برای جهانیان روایت می‌کند.

استفان اف. هایس، هم در هفته‌نامه «استاندارد» نوشته است: این یک فیلم مهم است و باید توجه افرادی که به فیلم اهمیت می‌دهند را به خود جلب کند اما افرادی که معتبرترین جوایز هالیوود را تحت کنترل دارند، این فیلم را نادیده گرفتند.

فیلبین در تائید این منتقد می‌گوید: «داستان این فیلم درمیان منتقدان حساس نوعی کشمکش ایجاد کرده است. این فیلم یک داستان خام را به زبانی وحشتناک روایت می‌کند.»

به گفته فیلبین،«این فیلم می‌گوید که حتی در فرهنگ‌های دیگر هم کارهای غیرانسانی قابل توجیه نیست و عدالت تنها یک ارزش غربی نیست که به‌طور تصنعی در دیگر جوامع تحمیل شده است.»

ماجرای فیلم

فیلم از جایی شروع می‌شود که خودروی یک خبرنگار فرانسوی نزدیک یک روستای دورافتاده در ایران خراب می‌شود. جیم زمانی که منتظر است تعمیرکار خودروی او را درست کند، یک خانم از همان روستا به نام زهرا با بازی شهره آغداشلو از او درخواست می‌کند که پنهانی یکدیگر را ملاقات کنند.

در زمان این ملاقات زهرا جریان سنگسار خواهرزاده‌اش را که روز گذشته در روستا اتفاق افتاده، بازگو می‌کند. این خبرنگار جریان سنگسار را از زبان زهرا که روی یک کاست ضبط شده با خود می‌برد و این شروع داستان است.

ثریا (با بازیگری موژان مارنو) همسر و مادر چهار فرزند است. همسرش، علی که نقش او را «نوید نگهبان» بازی می‌کند، یک مرد مستبد فریبکار است که دو پسرشان را علیه مادر تحریک کرده است. علی از ثریا می‌خواهد که طلاق بگیرد تا او بتواند با یک دختر 14 ساله ازدواج کند.

ثریا مخالف طلاق است زیرا می‌گوید که درصورت طلاق، او و دو دخترشان نمی‌توانند امرار معاش کنند.

زمانی که ثریا با دسیسه‌های همسر و ملای روستا و با حکم کدخدای ده و براساس قانون شرع به سنگسار محکوم می‌شود، تمام اهالی روستا ازجمله پدر و دو پسرش در سنگسار او شریک می‌شوند.

نادیده گرفتن فیلم در شهر پر زرق و برق هالیوود

فیلبین می‌گوید: فیلم سنگسار ثریا میم با منتقدان و مخاطبان بسیار، می‌توانست در زمان مراسم اسکار امسال هالیوود دو جایزه به‌دست آورد اما اینطور نشد و حتی نامزد هم نشد.

به گفته فیلبین، چون این فیلم در ایران ساخته نشده، نتوانست به موجب قوانین هالیوود بهترین فیلم خارجی این جشنواره را به‌دست آورد. اما به‌طور مسلم شهره آغداشلو باید برای بهترین بازیگر زن نامزد میشد و جایزه می‌گرفت.

بی‌اعتنایی جشنواره فیلم‌های مستقل

سیروس نورسته، کارگردان سنگسار ثریا میم از این‌که این فیلم با بی‌اعتنایی جشنواره جوایز فیلم‌های مستقل (پیش از اسکار) روبه‌رو شد، تعجب کرده است.

نورسته به «موسسه فرهنگ و رسانه»، سی ام آی، گفته است: ةاین فیلم دقیقا از همان نوعی بود که جشنواره جوایز فیلم‌های مستقل به آن جایزه می‌دهد. ما نمی‌دانیم که چرا کاملا کنار گذاشته شدیم.»

این کارگردان سینما در گفت‌وگو با سی ام آی تاکید می‌کند که برخی مردم با دیدگاه فرهنگی متفاوت به این فیلم واکنش نشان داده‌اند. آنها می‌گویند که نمی‌توانند درمورد فرهنگ‌های دیگر قضاوت کنند.

فیلبین در دفاع از نوررسته می‌گوید که نمی‌توان گفت که موضوع این فیلم پیچیده بوده است و نمی‌توان گفت که این فیلم موضوع مستقل واقعی ندارد. پخش آن هم به کمپانی لاین گیتز محدود بوده و کاویزل هم تنها بازیگر سرشناس آن است.

دیدگاه منتقدان

استفان هولدن، منتقد فیلم در نیویورک تایمز،« توصیف خشک و سرد شخصیت‌های بد و خوب داستان» را محکوم می‌کند و به تصویر کشیدن سنگسار را یک «شکنجه زننده تهوع‌آور» می‌داند.

جیم کاویزل، که در فیلم «مصائب مسیح» نقش مسیح را بازی می‌کرد، در سنگسار ثریا نقش یک خبرنگار فرانسوی را بازی می‌کند.

هولدن در انتقاد از فیلم گفته است: «همانطور که فیلم مصائب مسیح نشان داد، برجسته کردن شهوت خون در نقاب تقوا، سنگسار ثریا میم را جذاب کرده است.» تفان هولدن جزئیات گرافیکی سنگسار ثریا میم را با مصائب مسیح مقایسه کرده و می‌گوید: با اغراق‌ در ساخت فیلم، خط واقعی میان خشم واقعی بیننده و شکنجه‌های مستهجن مشخص نیست.

فیلبین با لحنی کنایه‌آمیز می‌گوید: آن‌چه هولدن می‌خواهد بیان کند این است که همه چیز در این فیلم تقریبا «یا این یا آن است».

هولدن می‌گوید: ثریا زنی زیبا است که بی‌گناه شهید شد و زهرا یک پیامبر فمینیست عصیانگر است. به استثنای کدخدا (با نقش دیوید دیان) که نسبت به اجرای حکم سنگسار ثریا تردید دارد و آقای خبرنگار که تنها در ابتدا و پایان داستان دیده می‌شود، دیگر مردان این داستان به‌گونه‌ای اهریمنی بدذات هستند.

فیلبین با کنایه می‌گوید:‌«بنابراین آنچه که منتقدان را به انتقاد از این فیلم برانگیخته است، استفاده از تضادها در فیلم است. در لایه‌های فیلم زشت و زیبا نمایان می‌شود.»

انتقاد یک فعال حقوق بشر

به گفته نویسنده مقاله، منفی تر از دیدگاه منتقدان لیبرال، واکنش یک فعال حقوق بشر جالب است.

الیزه اورباخ، کارشناس ایران در عفو بین‌الملل، در هافینگتون پست نوشته است: «از یک فیلم دقیق و حساب شده درمورد اعدام در ایران استقبال می‌شود اما ما هنوز باید منتظر بمانیم زیرا فیلم سنگسار ثریا میم آن فیلم دقیق موردنظر نیست.»

اورباخ که از این فیلم آزرده خاطر شده، می‌گوید: «پیشنهاد این فیلم این است که افرادی که خارج از ایران و در غرب هستند، می‌توانند مردم ایران را که از نظر اجتماعی، اخلاقی یا روشنفکری در تاریکی قرار گرفته‌اند را از کارهای ضدانسانی نجات دهند.»

این فعال حقوق بشر نوشته است: جدای از نکات بی‌شمار ناموجه در این فیلم، نقطه اوج داستان (صحنه خونین و ممتد سنگسار با روستائیان بی‌رحم که به محکوم سنگ پرتاب می‌کنند) به قدری احساسی است که واکنش بیننده احتمالا نفرت شدید از ایرانیان است که در این فیلم مانند وحشی‌های تشنه خون و بدوی به تصویر کشیده شده‌اند.

«فیلم قابل باور است»

سی ام آی درمورد قابل باور بودن فیلم از یک ایرانی ناظر بر حوادث ایران سوال کرده و او چنین پاسخ داده است: این فیلم قابل باور و تکان دهنده است. سنگسار هنوز هم در برخی از مناطق دورافتاده ایران اجرا می‌شود.

این ایرانی توضیح می‌دهد که پس از انقلاب اسلامی عدالت در برخی مناطق دورافتاده ایران براساس تفاسیر مختلف از اسلام اجرا می‌شود که در برخی موارد این تفسیرها لیبرال‌تر است اما برخی تفسیرها براساس قوانین دینی یک‌هزار و 400 سال پیش اجرا می‌شود.

کارگردان فیلم می‌گوید که دولت ایران این فیلم را محکوم و ممنوع کرد اما حدود 20 هزار نسخه دی وی دی قاچاقی این فیلم در ایران وجود دارد و تماشای این فیلم در ایران مایه افتخار است.

نورسته می‌گوید: تماشای این فیلم نوعی ابراز مخالفت و نارضایتی در داخل کشور است. دیدن این فیلم نشان می‌دهد که در ایران چه می‌گذرد.

فیلمی جذاب در جشنواره‌ها

فیلم سنگسار ثریا میم خرداد 88 مدت کوتاهی در سینماهای آمریکا نمایش داده شد و پیش از آن مخاطبان مشتاق در جشنواره‌های فیلم بین‌المللی این فیلم را تماشا کردند.

این فیلم جایزه «عدالت» را از جشنواره فیلم برلین، «جایزه انتخاب مخاطب» را از جشنواره فیلم لس آنجلس و «جایزه انتخاب منتقدان» را از «انجمن منتقدان پخش فیلم» برنده شد.

جو مورگن استرن، از وال استریت ژورنال، نوشت: «این فیلم نمونه بارز سواستفاده از قدرت توسط افراد زیادی از یک جامعه را به تصویر می‌کشد و اهالی یک روستا را تا جایی نشان می‌دهد که «حماقت ناشی از ضعف و ترس» را به‌ «حیوان صفتی فاشیستی» تبدیل می‌کنند.»

کلودیا پوئیگ، نویسنده «یو اس ای تودی» هم‌زمانی پخش این فیلم در اوج اعتراض‌های پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران را حائز اهمیت دانست و آن را یک «انفجار احساسی» نامید.

پوئیگ گفت: شجاعت زهرا در فیلم و بازگو کردن سنگسار ثریا می‌تواند موجب توقف چنین اعمال مطرودی در جهان شود.

پیتر برونت، از انجمن «هالیوود خبرنگار» که فیلم سنگسار ثریا میم را در جشنواره فیلم تورنتو در سال 2008 نمایش داد، توزیع‌کنندگان مستقل فیلم را تشویق می‌کند که این فیلم را ببینند.

برونت می‌گوید: «این فیلم شوکه‌‌آور و قوی بود. این فیلم محکومیت سیستمی است که در آن یک زن متهم باید بی‌گناهی خود را ثابت کند در حالی که جرم مرد باید توسط دیگران ثابت شود.»