مقامات وزارت بهداشت می‌گویند به خاطر کمبود پزشک، طرح پزشک خانواده امسال به صورت محدود اجرا شده، اما سال آينده این طرح در همه شهرها با جمعیت کمتر ۱۰۰ هزار نفر اجرا می‌‌شود.

وزارت بهداشت ایران از اجرای طرح پزشک خانواده در ۱۷ شهر سه استان خوزستان، سيستان و بلوچستان و كهگيلويه و بويراحمد، برای ۵۱۴ هزار نفر خبر داد.

 براساس این طرح، در شهرهای سه استان یاد شده، اگر بیماران از طریق پزشک خانواده اقدام کنند، تمام خدمات مراقبتی اولیه برای آنها رایگان خواهد بود و فقط ۳۰ درصد هزینه درمان را براساس تعرفه دولتی می‌پردازند.

در عین حال به گفته محمد شریعتی، رئيس مركز توسعه شبكه و ارتقای سلامت وزارت بهداشت، در این شهرها، اگر بیماران خودشان به طور مستقيم به پزشک متخصص مراجعه كنند ديگر از خدمات بيمه برخوردار نمی‌شوند و باید ۱۰۰ درصد هزينه‌های درمانی را خودشان بپردازند.

قرار است امسال در مرحله اول اجرای آزمایشی طرح پزشک خانواده، ۱۷ شهر سه استان خوزستان، سيستان وبلوچستان و كهگيلويه و بويراحمد و تا پايان سال همه شهرهای این استان‌ها تحت پوشش طرح ملی پزشک خانواده قرار گیرند.

به گفته علیرضا مصداقی‌نیا، معاون وزیر بهداشت، کمبود پزشک در برخی شهرها موجب شده که این طرح امسال به صورت محدود در شهرها اجرا شود اما سال آينده طرح پزشک خانواده در همه شهرهای زير ۱۰۰ نفر اجرا می‌‌شود.

وزارت بهداشت که متولی سلامت در کشور است می‌گوید طرح پزشک خانواده را پیشتر در روستاها و شهرهای زير ۲۰ هزار نفر اجرا کرده است و حالا می‌خواهد با همراهی وزارت رفاه و تامین اعتبار لازم، طرح پزشک خانواده را در شهرها به اجرا درآورد. براین اساس قرار است وزارت بهداشت ۳۵ درصد هزينه اجرای طرح پزشک خانواده در شهرها را بپردازد و پرداخت ۶۵ درصد مابقی نیز به عهده وزارت رفاه و سازمان‌های بيمه‌گر است.

رئيس مركز توسعه شبكه و ارتقای سلامت وزارت بهداشت می‌گوید که براساس پیش‌بینی‌ها قرار است پزشکانی که در این طرح کار کنند، باتوجه به کارایی و عملکردی که دارند ماهانه حدود دو میلیون تومان حقوق دریافت کنند.

با این حال این مقام مسئول وزارت بهداشت می‌گوید كمبود پزشک، پرستار، كاردان بهداشت يا روانشناس و بيمه نبودن برخی از افراد در اين شهرها، از مشكلات پيش روی اجرای طرح پزشک خانواده در این شهرها است.

برهمین اساس قرار است سازمان نظام پزشکی، ۲۳ بهمن امسال، اولین همایش طرح پزشک خانواده و چالش‌های پیش روی آن را برگزار کند. در این همایش، به مقایسه نظام ارجاع و پزشک خانواده درایران و سایر کشورها پرداخته می‌شود و مبانی قانونی و اجرایی این طرح بررسی می‌شود. همچنین در این همایش قرار است جایگاه بخش غیردولتی و مجامع صنفی در سیاست‌گذاری و اجرای این طرح بررسی شود.

پزشک خانواده کیست؟

پزشک خانواده، شاخه‌ای از پزشکی است که نگاهی جامع به مراقبت‌های بهداشتی مردم در همه سنین دارد.

این دسته از پزشکان به مراقبت پزشکی از افراد و خانواده‌ها، زن و مرد، در همه سنین و درباره انواع بیماری‌ها می‌پردازند و به همه بخش‌های بدن توجه دارند.

این تخصص بر وضعیت بیمار در چارچوب خانواده و اجتماعی که در آن زندگی می‌کند استوار است و روی پیشگیری از بیماری‌ها و ارتقای سلامت افراد تاکید دارد. به همین دلیل است که سازمان بهداشت جهانی در گزارش سال ۱۹۶۳خود بر نیاز به آموزش‌های پزشکی تاکید کرده است که روی بیمار در سراسر زندگی او متمرکز باشد نه صرفا روی یک عضو بدن یا یک نوع بیماری خاص.

در آن زمان سازمان بهداشت جهانی خواستار آن شد که پزشکان خانواده در همه کشورها به گونه‌ای تربیت شوند که اولین نقطه تماس هر فرد با دستگاه مراقبت‌های پزشکی آن کشور باشند و بتوانند مراقبت مستمر از بیماران فراهم کنند. این امر به خصوص در کشورهای در حال توسعه اهمیت اساسی پیدا می‌کند چرا که افراد با درآمد کمتر نیز می‌توانند تحت مراقبت‌های اولیه پزشکی قرار گیرند و دولت‌ها نیز توان آن را دارند تا امکان این‌گونه مراقبت‌ها را در سطح‌ وسیع برای مردم کشورهای خود فراهم کنند.

پزشک خانواده در کشورهای دیگر

اصطلاح پزشک خانواده در کانادا و بسیاری از کشورهای اروپایی و آسیایی به جای پزشک عمومی استفاده می‌شود.

در سوئد پزشک خانواده باید پس از دریافت درجه پزشکی، پنج سال دوره رزیدنسی را طی کند و این مدت زمان در هندوستان سه سال است.

در آمریکا پزشک خانواده باید علاوه بر داشتن مدرک پزشکی سه سال دوره رزیدنسی را بگذراند و طی کار نیز به صورت سالانه به آموزش‌های پزشکی خود ادامه دهد.

از هر چهار مراجعه‌کننده به پزشک در آمریکا یک نفر به پزشک خانواده مراجعه می‌کند که نشان‌دهنده نقش مهم این شاخه از پزشکی در این کشور است اما در سال‌های اخیر کاهش آمار پزشکان خانواده در آمریکا حاکی از کاهش علاقه دانشجویان پزشکی به آن است.

این امر بیشتر به پرستیژ کمتر این رشته و درآمد کمتری که بنابر تعرفه‌های پزشکی به این گونه پزشکان تعلق می‌گیرد، مربوط می‌شود.

مراحل اجرای طرح

طرح پزشک خانواده در مراحله اول با سرشماری کل جمعیت تحت پوشش آغاز می‌شود. اکنون و در این مرحله مسئولان وزارت بهداشت اعلام کرده‌اند که می‌دانند ۱۷ شهر سه استان خوزستان، سيستان وبلوچستان و كهگيلويه و بويراحمد که اجرای طرح در آنها آغاز شده چه میزان جمعیت دارند. حتی می‌دانند جمعیت هر منطقه از این شهرها و در هر محله‌ و هر خانه چقدر است؛ چه تعداد آنها مرد يا زن هستند و چه تعداد دفترچه بيمه دارند یا بيمه نيستند.

در مراحله دوم اجرای طرح پزشک خانواده، امکانات فیزیکی و نیروی انسانی سرشماری می‌شود. به گفته مسئولان وزارت بهداشت اطلاعات این مرحله برای ۱۷ شهر سه استان یاد شده ، درحال انجام و تکمیل‌ شدن است.

وزارت بهداشت قصد دارد ۱۷ نفر عضو تیم سلامت هر منطقه که ۱۰ هزار نفر جمعیت را تحت پوشش قرار می‌دهند، در یک ساختمان و به صورت متمرکز در کنار هم مستقر کند و این تیم، سطح اول خدمات نظام سلامت را انجام دهند.

تیم سلامت شامل چهار پزشک، دو پرستار، دو ماما، يک كارشناس تغذيه، يک روانشناس، سه كاردان يا كارشناس بهداشت خانواده، يک كاردان يا كارشناس مبارزه با بيماری‌‌ها، يک كاردان يا كارشناس بهداشت محيط وحرفه‌ای، يک كاردان يا كارشناس اسناد و مدارک پزشكی و يک نظافتچی است.

براساس این طرح، پزشک خانواده و تیم سلامت بايد قبل از بروز بيماری، سلامت افراد را كنترل كنند، مسائل مرتبط با بهداشت محيط و عوامل اجتماعی موثر برسلامت را ارزیابی کنند و اگر فردی بيمار شد، ابتدا او را درمان کنند و اگر لازم بود فرد را به سطح دوم يا سوم كه پزشک متخصص و فوق تخصص است ارجاع دهند.

قرارداد پزشکان با شرکت‌های بیمه

قرار است براساس طرح پزشک خانواده، شرایط قرار داد بیمه پزشکان تغییر کند.

به گفته محمد شریعتی، قائم مقام معاون بهداشتی وزارت بهداشت، قرارداد پزشكان عمومی با بیمه‌ها، كه با طرح پزشک خانواده همكاری نكنند، باطل می‌شود و درآمد پزشكان عمومی ومتخصصی كه با این طرح همكاری كنند، افزایش می‌یابد.

به گفته آقای شریعتی، پزشكان عمومی كه با این طرح  همكاری كنند، فرصت دارند تعداد بيمار و خانواده‌ای كه تحت پوشش قرار می‌‌دهند را تاسقف دو هزار و ۵۰۰ نفر افزايش داده و متناسب با آن از تعرفه‌های بيمه استفاده كرده ودرآمد خود را بالا ببرند.

براساس برنامه وزارت بهداشت، پزشكان متخصص نیز اگر بيماران را از مسير ارجاع بپذيرند و شرايط طرح پزشک خانواده را رعايت كنند، حق ويزيت می‌‌گيرند.

آقای شریعتی همچنین از برخی پزشكان كه با توجيه ازدحام مراجعه كننده در پشت در‌های مطب‌ خود، از ويزيت كامل بيمار خودداری می‌كنند، انتقاد کرده است.

او معتقد است که بيمار بيش از نياز به نسخه دكتر، به شنيدن سخنان پزشک و بیان مشکل خود نياز دارد و شنيدن كامل اين سخنان، پزشک را در رسيدن به تشخيص درست‌تر هدايت می‌‌كند.

او همچنین از برخی پزشکان در طرح پزشک خانواده انتقاد کرده است، به گقته این مسئول وزارت بهداشت کار این پزشکان «فقط مهر زدن به دفترچه بیمار و ارجاع او به سطح بالاتر نیست، بلکه آنها عضوی از خانواده بیمار هستند و باید از تمام بیماران خود پرونده و سابقه داشته باشند». او معتقد است که حداکثر ۱۰ درصد بیمارانی که به پزشکان خانواده مراجعه می‌کنند نیاز به ارجاع به سطوح بالاتر دارند.

با اجرای کامل طرح پزشک خانواده به تدریج، مراکز بهداشتی و درمانی شهری ازبین می‌روند و تمام خدمات مراقبتی بهداشتی این مراکز در طرح پزشک خانواده ادغام می‌شود.