تلاقی تضاد طایفه‌ای و مذهبی لبنان با کشمکش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، دعوای میان دو جریان سیاسی این کشور را به درکیری خیابانی رسانده است.

این کشور بار دیگر در آستانه مرحله خطرناکی قرار گرفته است. جنجال بر سر دادگاه بین‌المللی ترور رفیق حریری و احتمال متهم ساختن حزب‌الله به دست داشتن در ترور نخست وزیر اسبق لبنان، به فروپاشی دولت و اکنون دعوایی سخت بر سر تعیین نخست وزیر جدید رسیده است.

در این میان، جریان غرب‌گرای ۱۴ مارس به رهبری گروه مستقبل در نبرد سیاسی با جریان هشت مارس به رهبری حزب‌الله در حال باختن مناصب حکومتی است و به نوعی در مرحله فعلی، دستاوردها و اعتبار سیاسی خود را در شرف از دست رفتن می‌بیند.

بخشی از رهبران جریان ۱۴ مارس مانند ولید جنبلاط، رهبر دوروزی‌های لبنان، از این جریان جدا شده و به جناح مخالف سعد حریری که از سوی جریان ۱۴ مارس برای نخست وزیری نامزد شد، پیوسته‌اند.

به این ترتیب احتمال می‌رود که نجیب میقاتی که از سوی حزب‌الله و متحدانش برای در دست گرفتن نخست وزیری نامزد شده است، نخست وزیر بعدی لبنان شده و نفوذ جریان هشت مارس در دولت حتی از گذشته نیز بیشتر شود.

بالا گرفتن تنش مذهبی

شکاف میان دو جریان سیاسی لبنان به اندازه‌ای عمیق شده است که روحانیون سنی طرفدار گروه مستقبل، از منابر مذهبی خود به جریان هشت مارس به رهبری حزب‌الله تاخته و آن را به دست‌اندازی به موقعیت سیاسی اهل سنت در لبنان متهم کرده‌اند.

گروه مستقبل و روحانیون وابسته به خاندان حریری در دارالفتوی به شدت در روزهای اخیر بر موضوع در خطر بودن حقوق اهل سنت تاکید کرده و در نتیجه دعوای سیاسی لبنان که در یک سوی آن حزب‌الله قرار دارد، رنگی مذهبی به خود گرفته است.

رشید قبانی که مفتی لبنان بوده و از سوی خانواده حریری پشتیبانی می شود، صریحا اعلام کرده است که حذف سعد حریری از راس اجرایی کشور به معنای دست اندازی به حقوق اهل سنت در لبنان خواهد بود.

سخنان تحریک آمیز جریان مستقبل و روحانیون مذهبی طرفدار آن، بر این دلالت دارد که تمام امکانات سیاسی و مذهبی آنها بسیج شده است تا مانع از نخست وزیری نجیب میقانی و باز ماندن سعد حریری از تصدی این سمت شود.

تحولات لبنان و ایران 

ابعاد خطرناک افزایش تنش مذهبی در لبنان که در این مرحله خود را در قالب رویارویی اهل سنت و شیعیان بروز داده است، فراتر از مرزهای جغرافیایی لبنان تعریف می شود و قطعا تاثیرات قابل توجهی برای موقعیت ایران در خاورمیانه و روابط جمهوری اسلامی با کشورهای عرب منطقه دارد.

از همین رو، ایران مانند سایر حکومت های منطقه رایزنی‌های فشرده‌ای را برای بررسی تحولات سریع لبنان و جلوگیری از تبدیل شدن آن به طوفانی در خارج از مرزهای این کشور کوچک مدیترانه‌ای آغاز کرده است.

دیدار علی اكبر صالحی، سرپرست وزارت امور خارجه از سوریه و ملاقات وی با رهبران این کشور از جمله اخرین این تلاش‌ها بوده است.

هر چند محتوای گفتگوهای دو طرف درباره لبنان منتشر نشد، اما می‌توان حدس زد که ایران و سوریه آخرین هماهنگی‌ها درباره مرحله پیش رو در لبنان را انجام داده و خود را برای وقوع درگیری‌های احتمالی در این کشور آماده می‌کنند.

ایران و سوریه به عنوان یک محور بندی منطقه‌ای با عربستان، مصر و در سطحی دیگر آمریکا و فرانسه بر سر ترتیبات سیاسی لبنان اختلاف نظر داشته‌اند و از این رو تعجبی ندارد که به دنبال بالا گرفتن دعوای سیاسی در لبنان، گروه های لبنانی نزدیک به آمریکا و عربستان حملات شدیدی به ایران کنند.

سطح این حملات در دو سه روز گذشته تا حدی بالا رفت که رهبران گروه مستقبل در جریان سخنرانی های پر حرارت خود در شهر طرابلس، در شمال لبنان، گفته‌اند نامزدی نجیب میقاتی در مقابل سعد حریری به معنای تعیین نخست وزیر سنی لبنان توسط ولی فقیه در ایران است.

ایران و اختلاف شیعه-سنی

در سال‌های گذشته ایران در چندین پرونده حساس با دولت های محافظه کار عرب مانند عربستان در کشمکش به سر برده است.

موضوع فلسطین و حمایت تهران از حماس، مساله عراق و درگیری های شیعیان و اقلیت سنی این کشور و موضوع لبنان در کنار حوادث یمن و اتهامات به ایران مبنی بر پشتیبانی از اقلیت های شیعه در کشروهیا عربی، مجموعه ای از تنش ها میان ایران و اعراب به شمار می رود.
در تمام این پرونده‌ها رد پای آنچه رهبران منطقه فتنه مذهبی می‌نامند، به چشم می خورد.

مخالفان ایران، سیاست‌های جمهوری اسلامی و مساله نفوذ آن را در دنیای عرب به توسعه طلبی شیعی و پارسی تشبیه می کنند و برخی از محافل سیاسی و مذهبی آنها در رسانه های خود از پایمال شدن حقوق اهل سنت در عراق توسط ایران سخن می گویند.

اکنون بالا گرفتن تضادهای داخلی در لبنان و متهم شدن جمهوری اسلامی و حزب‌الله به دست اندازی به جایگاه و حقوق اهل سنت لبنان، هر چند مضمونی ناصواب دارد، اما پیامدهای مهمی برای ایران می‌تواند در پی داشته باشد.

نخست آن که تضادهای داخلی لبنان همیشه بر امور جاری در منطقه بازتاب داشته است و تنش میان شیعیان و اهل سنت در این کشور می تواند منطقه را از لبنان تا ایران در کام اختلاف شیعه و سنی بکشاند.

دوم آن که، زمینه شکل گیری جبهه‌ای مذهبی علیه ایران در خاورمیانه باشد تا به این ترتیب گروه‌های افراطی مذهبی در راس مهار آنچه نفوذ شیعی و پارسی خوانده می‌شود، نقش ایفا کنند.

سوم آن که، به آمریکا فرصت خواهد داد تا به عنوان نجات دهنده اهل سنت علیه ایران ظاهر شود و به این ترتیب محملی محکم برای پیگیری سیاست مهار ایران به دست آورد.

همه این ها مواردی است که جمهوری اسلامی قاعدتا باید از آن دوری گزیند.

اما کارنامه حکومت ایران به ویژه در سایه دولت احمدی‌نژاد، نشان می‌دهد که نه در عرصه اعتماد سازی با کشورهایی چون عربستان که از قطب‌های مهم اهل سنت به شمار می‌‌رود، توفیقی داشته است و نه در گسترش اندیشه گفتگو میان مذاهب و ادیان تلاشی کرده است تا به این ترتیب چهره‌ای منطقی از خود نشان دهد.

این موارد به نفوذ نرم ایران در افکار عمومی منطقه و به ویژه در میان اهل سنت ضربه می‌زند و می‌تواند از ایران چهره‌ای توسعه طلب در منطقه عربی و ضد منافع اهل سنت از لبنان تا عراق ترسیم کند.