اخبار مربوط به کودکانی که مورد آزار والدینشان قرار گرفتهاند بسیاری از شهروندان را تحت تاثیر قرار میدهد.
برخی میگویند این آزارها صرفا تنبیه بوده که از حد خود فراتر رفته است. برخی نیز معتقدند پدر یا مادر این کودکان، بیمارند که فرزند خود را به این روز درآوردهاند. اما آنچه همه در باره آن مشترکند نگرانی در باره آینده این کودکان است.
البته کودکآزاری یک نوع تنبیه است و باور افراد مبنی بر بیماربودن فرد کودک آزار نیز کاملا درست است.
کودکآزاری یک بیماری روانی است که نحوه تفکر و باور فرد منجر به رساندن آسیب جسمی یا روانی به کودک میشود.
سازمان جهانی بهداشت کودک آزاری را همه اشکال بدرفتاری جسمی، روانی، جنسی، غفلت از کودک و استثمار او میداند که منجر به آسیب واقعی یا بالقوه به سلامت، رشد یا حیثیت کودک میشود.
پس کودکآزاری بدرفتاری والدین با کودک است که در اشکال مختلف جسمی (شامل کتک زدن، کشیدن یا هل دادن، نیشگون گرفتن، فشار دادن یا مانند آن ) روانی (مانند فحش و توهین مکرر، سرزنش و تهدید و تحقیر )، جنسی (استفاده از کودک برای لذت جنسی) یا به صورت غفلت (فراهم نکردن ضروریات اولیه کودک که او به تنهایی قادر به تدارک آنها نیست مانند غذا و پوشاک) و یا استثمار بروز میکند.
تعریف مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریهای دولت آمریکا از بدرفتاری با کودکان، انجام یک عمل یا مجموعهای از اعمال یا حذف آنها از سوی یکی از والدین یا فرد مسئول نگهداری کودک است که منجر به آسیب، احتمال آسیب یا تهدید به آسیب در کودک میشود.
براین اساس انجام عمل شامل بدرفتاری جسمی، روانی و جنسی است و حذف عمل شامل گونههای مختلف غفلت از کودک است که میتواند به صورت غفلت جسمی، عاطفی، پزشکی یا آموزشی و یا به صورت غفلت در نگهداری ناکافی کودک یا قراردادن او در معرض خطرات مختلف محیطی نشان داده شود.
میتوان گفت در همه موارد بالا تنبیه اعمال شده است. وقتی والدین، کودک را از تغذیه محروم میکنند، او را کتک میزنند، به شدت سرزنش و تحقیر میکنند یا به او تجاوز جنسی میکنند در واقع کودک را تنبیه کردهاند و در عین حال عمل آنها مصداقی از کودک آزاری هم هست.
همه کودکآزاریها تنبیه است اما همه تنبیهها کودکآزاری نیست
پس در کودکآزاری از تنبیه استفاده میشود اما باید توجه کرد که اگرچه همه کودکآزارها از تنبیه استفاده میکنند اما همه تنبیهها، کودک آزاری نیست.
اشتباه نکنید منظور من به عنوان یک روانشناس این نیست که تنبیه ملایم کار درستی است. ضمنا براین باور هم نیستم که تنبیه، نتیجه بخش است.
برعکس اگرچه تنبیه معمولا منجر به پایان فوری عمل ناخواسته میشود اما تاثیر آن عمدتا موقتی و به خصوص در حضور فرد تنبیهکننده است و احتمالا در جای دیگر بروز میکند.
از طرف دیگر تنبیه کودک احساس رنجش و عصبانیتی در او ایجاد میکند که ممکن است اثرات آن سالها باقی بماند.
ضمن این که کودکی که به طور مکرر تحت اشکال مختلف تنبیه قرار گرفته به تدریج در برابر آن مصونیت پیدا میکند. به این ترتیب نه تنها آن کار را در خفا انجام میدهد بلکه از آنجا که در برابر تنبیه مصونیت پیدا میکند به آن اهمیتی نمیدهد و بیشتر و شدیدتر هم تنبیه میشود.
عیب دیگر تنبیه ایجاد مانع در یادگیری کودک است. در واقع باید گفت تنبیه یاد نمیدهد بلکه آسیب میزند. هر زمان که کسی رنجی را به دیگری تحمیل کند یادگیری را برای او دشوارتر ساخته و حتی باعث رنجش وعصبانیت او نسبت به خود نیز شده است.
همه انواع تنبیه براساس این باور قرار دارند که «کودک باید رنجی ببرد تا درس بگیرد.»
حتی به نظر من کسانی که با والدین به گونهای حرف میزنند که آنها را به این باور میکشانند نیز به کودکآزاری کمک کردهاند. مثلا برخی به والدین توصیه میکنند: «وقتی بچه کار بدی میکنه باید دردی به او وارد کنی تا بفهمه» یا «بچهات یک کتک مفصل لازم داره» یا «به بچهات نشون بده که تو رییس این خونه هستی»
با همه این مشابهتها بین کودکآزاری و تنبیه باید گفت که هدف تنبیه (در تعریف) تغییر رفتار کودک است نه آسیبرساندن به او.
بنابراین حتی درکونی زدن به کودکان کوچک برای کار اشتباهشان که در همه فرهنگها صورت میگیرد در قوانین کشوری مانند آمریکا نیز کودکآزاری تلقی نمیشود.
اما اگر همین درکونی زدن با شدتی اعمال شود که علامتی برجای بگذارد یا منجر به مراجعه به پزشک شود کودکآزاری شمرده میشود.
بنابراین بدون این که بخواهیم از تنبیه دفاع کنیم، که جای هیچ دفاعی نیست، باید بگوییم که کودکآزاری شکل شدید یا مکرر تنبیه است که باعث آزار جسمی یا روانی به کودک میشود، ممکن است یک بار یا بیشتر رخ دهد و از آنجا که دارای عوارض کوتاهمدت و درازمدت منفی در زندگی کودک است باید به شدت جدی گرفته شود.
برای جدی گرفتن این موضوع کافی است بدانیم به گزارش سازمان جهانی بهداشت پنج تا ۱۰ درصد مردان و ۲۰ درصد زنان در سراسر دنیا در دوران کودکی خود تحت آزار جنسی قرار گرفتهاند و ۲۵ تا ۵۰ درصد کودکان دنیا، آزار جسمی خود را گزارش کردهاند.