اولین عرضه سهام سازمان هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران، هما، در بورس ایران بدون مشتری ماند. عرضه مجدد به زمانی نامعلوم موکول شد.

بلوک ۵۵ درصدی هما قرار بود روز چهارشنبه ۲۹ شهریور ماه در فرابوس ایران عرضه شود. این بلوک معادل ۲۱۵ میلیون سهم بود و قیمت هر سهم حدود هشت هزار و دویست تومان تعیین شده بود. اما هیچ درخواستی برای خرید آن به سازمان خصوصی سازی ایران نرسید و عرضه این شرکت انجام نشد.

فعالان بازار بورس ایران، شرایط دشواری که هما در اطلاعیه فروش خود تعیین کرده بود و برآورد خریداران از بالا بودن قیمت تعیین شده هر سهم را از دلیل اصلی فروش نرفتن سهام بزرگ‌ترین هواپیمایی ایران اعلام کردند.

پرواز بدون پول

یکی از دلایل اصلی بی‌علاقگی سرمایه گذاران برای خرید سهام ایران ایر، زیان‌ده بودن این شرکت است. مقام‌های هواپیمایی ایران و مدیران این شرکت در سال‌های اخیر از زیان سالانه ۴۰ تا ۵۰ میلیارد تومانی هما خبر داده‌اند. اما به چه دلیل هواپیمایی ملی ایران زیان می‌دهد؟

پارسال، فرهاد پرورش مدیر عامل هما گفت که یکی از علت‌های اصلی زیاد ده بودن این شرکت، قیمت دستوری بلیت هواپیما و نخوردن دخل و خرج شرکت است: «نرخ بلیت‌های هواپیمای در ایران باید آزاد شود زیرا هم‌اکنون با توجه به هزینه‌های بالای عملیاتی ایرلاین‌ها که به واسطه شرایط ویژه تحریم ایجاد شده است، شرکت‌های هواپیمایی قادر به تأمین مخارج خود نیستند.»

در ایران قیمت بلیت هواپیما را دولت تعیین می‌کند و شرکت‌های هوایی اجازه ندارند بالا‌تر از نرخ تعیین شده بلیت بفروشند. البته دولت معمولا هر سال قیمت بلیت را افزایش می‌دهد. به عنوان نمونه در پنج سال اخیر، بلیت هواپیما حدود ۸۰ درصد افزایش یافته اما شرکت‌های هواپیمایی می‌گویند هزینه‌های جا به جایی هر مسافر بیش از قیمت بلیت است.

بدهی به شرکت نفت

شرکت‌های هواپیمایی بزرگ ایران در سال‌های اخیر، نه تنها توان مالی نوسازی و توسعه ناوگان خود را ندارند، بلکه از پرداخت هزینه سوخت ناوگان خود هم باز مانده‌اند.

امروز شرکت نفت ایران اعلام کرد که ۱۳ شرکت هواپیمایی بزرگ ایران، در مجموع حدود ۲۵۰ میلیارد تومان بابت بنزین هواپیما به شرکت نفت و پالایشگاه‌ها بدهکارند و اراده‌ای هم برای بازپرداخت این بدهی وجود ندارد.

ایران ایر با بدهی ۱۲۶ میلیارد تومانی، در صدر جدول است و ایران ایر تور، هواپیمایی حادثه ساز ایران هم که متعلق به هماست، با ۲۴ میلیارد تومان سومین بدهکار بزرگ شرکت‌های هواپیمایی ایران است.

بخشی از این بدهی بابت بنزین هواپیما با قیمت نیمه آزاد است که از زمستان پارسال اعمال شد. از پارسال با آغاز اجرای قانون حذف تدریجی یارانه‌ها، قیمت هر لیتر بنزین هواپیما از ۱۰۰ تومان به ۴۰۰ تومان رسید.

وزارت نفت ایران می‌گیود، شرکت‌های هواپیمایی هنوز پول سوخت خود را با قیمت ۱۰۰ تومانی پرداخت می‌کنند و زیر بار افزایش قیمت سوخت نمی‌روند.

این در حالی است که تولید هر لیتر بنزین هواپیما در حال حاضر حدود ۱۰۰۰ تومان تمام می‌شود و براساس قانون حذف یارانه، شرکت‌های هواپیمایی ایران تا ۴ سال دیگر باید قیمت واقعی بنزنی را برای پرکردن مخزن سوخت هواپیما‌هایشان بپردازند.