برای یک کودک دوساله تقریبا غیر ممکن است که بفهمد محرومیت از تماشای تلویزیون برای یک روز به خاطر آن ‌است که او با مداد شمعی دیوار اتاق را خط خطی کرده ‌است.

تنها یک راه درست برای یاد دادن انضباط به کودک دو یا سه ساله وجود ندارد. راه‌های انضباطی بسیاری هستند که می‌توانند به نتایج خوب منجر شوند. این ‌که شما چه راهی را در چه موقعی انتخاب کنید، بستگی به شخصیت فرزندتان، شخصیت خودتان و شرایط خاص پیش‌آمده دارد.

دراین نوشته به شیوه‌های مهمی اشاره می‌شود که در زمینه انضباط کودکان می‌تواند مورد استفاده خانواده‌ها قرار گیرد.

به کودک به خاطر خوب بودنش توجه کنید

بسیاری از کودکان خیلی زود یاد می‌گیرند که خوب بودن کمتر از شوخ بودن و کار بد انجام دادن، توجه والدین را جلب می‌کند. آنها اطمینان دارند که مادر سرش را از کتابی که می‌خواند بلند نخواهد کرد یا وسط آشپزی به او توجهی نمی‌کند، مگر این ‌که او کتاب مادر را از دستش بگیرد و به گوشه‌ای پرتاب کند یا وسایل آشپزی مادر را به‌هم بریزد.

کودک خوب می‌داند که پدرش که مشغول روزنامه‌خواندن یا شیشه تمیز کردن است، حتی به سختی جواب سلام او را می‌دهد ولی اگر او شروع به پاره کردن روزنامه‌های دیگر کند یا وسایل شیشه تمیز کردن را روی زمین بیندازد، توجه پدر را جلب خواهد کرد.

بنابراین دفعه آینده وقتی فرزندتان برای به دست ‌آوردن توجه شما کار بدی می‌کند از واکنش شدید منفی اجتناب کنید. به جای آن، وقتی با دقت کتاب را ورق می‌زند یا به آرامی با پازل خود بازی می‌کند یا وقتی شما ظرف‌ها را می شویید، تکه کاغذی را از روی زمین بر‌می‌دارد و به آرامی به دست شما می‌دهد یا با خواهرکوچکش با مهربانی بازی می‌کند، به او پاداش کلامی فراوان بدهید.

زمانی هیجان زیاد نشان دهید که او رفتار خوب می‌کند نه بد. توجه کافی به او را هیچ وقت فراموش نکنید. حتی وقتی خیلی گرفتارید با یک لحظه در آغوش گرفتن و بوسیدن او، با تمجید او به خاطر ساختن چیزی با قطعات چوبی یا طرحی که روی کاغذ کشیده توجه مثبت به او نشان دهید. در این صورت او نیاز کمتری خواهد داشت که تلاش کند تا توجه شما را با انجام رفتار بد به دست آورد.

تنبیه را هماهنگ و مناسب اشتباه برقرار کنید

برای یک کودک دوساله تقریبا غیر ممکن است که بفهمد محرومیت از تماشای تلویزیون برای یک روز به خاطر آن ‌است که او با مداد شمعی دیوار اتاق را خط خطی کرده ‌است. ولی او احتمالا بهتر مناسبت تنبیه را خواهد فهمید در صورتی که شما پس از انجام کار او، مدادشمعی‌ها را از دستش بگیرید و بگویید که نمی‌تواند تا بعد از ناهار با آنها نقاشی بکشد.

تقریبا همیشه راهی برای تناسب تنبیه و کار بد وجود دارد. اگرکودکتان لیوان نوشیدنی را عمدا روی سفره یا میز ریخته است، تنبیه او می‌تواند مشارکت در تمیز کردن سفره باشد. اگر کودک سه ساله درزمین بازی، نوبت کودکان را برای سرسره بازی به هم زده، بهتراست یک دور از بازی محروم شود و سپس در نوبت قرار گیرد.

بگذارید کودک از پیامد‌های طبیعی اشتباه خود ناراحت شود

یکی از درس‌های مهم زندگی این است که هرعملی دارای پیامد‌هایی است؛ درسی که برخی بزرگسالان هرگز یاد نگرفته‌اند. «‌اگر الان همه شیرینی‌هایت را بخوری، فردا شیرینی نخواهی داشت که بخوری. اگرصفحه‌های کتاب داستانت را پاره کنی، دیگرکسی نمی‌تواند آن داستان را برایت بخواند. اگر اسباب‌بازیت را داخل آب گل‌آلود بیندازی، باید منتظر شوی تا شسته شود وبعد با آن بازی کنی.» سعی نکنید همیشه از کودک خود در مقابل پیامد‌های عملش حفاظت کنید و به فوریت به جبران اشتباه او بپردازید، مگر این‌که عمل او کاملا تصادفی باشد.

دادن شیرینی دیگر یا دادن شکلات یا بستنی برای متوقف کردن گریه کودک باعث می‌شود که او نتواند پیامد طبیعی عمل خود را تجربه کند. دوره زمانی رنج کودک در چنین شرایطی احتمالا کوتاه خواهد بود، اما درسی است که سرانجام باید آموخته شود.

هشدار عادلانه دهید

وقتی شما کودک را درحال انجام کار بد یا اقدام به آن می‌بینید کاملا منطقی است که به او هشدار دهید. «اگر تا وقتی من تا عدد سه می‌شمارم متوقف نشوی، دیگر نمی‌توانی امروز با دوستت بازی کنی» و سپس البته شما باید به وعده‌ای که داده‌اید عمل کنید و اگر نه، حرفتان اثربخش نخواهد بود.

در برخی موارد که کودک درگیر کار خطرناکی است، مانند کتک زدن، نزدیک شدن به آتش یا ضربه زدن به شیشه، ممکن است ضروری باشد که از هشدار صرف‌نظر کنید و به‌سرعت مداخله نمایید.

مجازات را توضیح دهید

حتی یک بجه دوساله می‌تواند درک کند که گرفتن اسباب بازی از دست او به‌خاطر این‌که آن را به طرف خواهر کوچکش پرتاب کرده‌است، چه معنایی دارد. یا وقتی به او اجازه داده نمی‌شود که برای یک ساعت به حیاط برود و بازی کند، زیرا برگ‌های گلدان بزرگ روی ایوان را کنده است.

همیشه وقتی درحال منضبط کردن کودکی هستید، به او درباره آن توضیح دهید. توضیح باید ساده و دربردارنده پیام باشد.

مجازات را فورا اجرا کنید

بچه‌های یک تا سه ساله حافظه کوتاه‌مدتی دارند. غالبا وقتی زمان تنبیه تمام می‌شود، بچه کاملا فراموش کرده که چرا به او اجازه داده نشد که مثلا یک ساعت در حیاط بازی کند.

محروم کردن کودک ازخوردن شام شب زیرا او هنگام صبح تخلفی کرده، نمی‌تواند به کودک کمک کند تا رابطه بین رفتار بد و پیامد آن را به ‌درستی بفهمد.

فرایند مجازات را به کودک یاد‌آوری کنید

پس از مجازات بهتر است به طور کوتاه و روشن از کودک بپرسید که: چرا تو نباید یک ساعت در حیاط بازی می‌کردی؟ چرا نتوانستی با مداد شمعی‌هایت از صبح تا ظهر بازی کنی؟ چرا من توپ را از تو گرفتم؟ در بسیاری از موارد تا زمانی که کودک بزرگ‌تر نشده، شما باید جواب او را خود بدهید: چون تمام برگ های گلدان را کنده بودی. چون با مدادشمعی‌هایت روی دیوار نقاشی کردی. چون توپ را به طرف برادرت پرتاب کردی.

از تنبیه بدنی یا برآورده نکردن نیازهای اساسی‌‌ کودک پرهیز کنید

تحقیقات مختلف نشان داده‌ است که تنبیه بدنی به هر شکل آن از جهات مختلف نادرست و حتی خطرناک است.

محرومیت کودک از خوردن صبحانه، ناهار، شام، میان‌غذاها یا خواب نه تنها با نیازهای رشدی او بلکه با ملاک‌های اخلاقی ما ناسازگار است.

ببخشید و فراموش کنید

وقتی کودک مجازات عادلانه‌اش را دید، زندگی باید به وضع معمولی بازگردد. هیچ رنجش، عصبانیت، غرزدن، یا سخنرانی‌ طولانی از طرف شما نباید صورت گیرد.

از طرف دیگر، شما نباید پس از پایان مجازات با احساسات بیش از حد مثبت و دادن امتیازات ویژه با کودک رو به رو شوید. دراین صورت گویی این پیام را می‌فرستید که شما ازمجازاتی که کرده‌اید، پشیمانید.