احمد شهید در نشستی در لندن گفت: من دنبال تغییر حکومت در ایران نیستم بلکه دنبال تغییر رفتار حکومت ایران هستم. او همچنین گفت که تغییر حکومت الزاما نمی‌تواند تغییری در وضعیت حقوق بشر در ایران ایجاد کند.
احمد شهید در نشستی در لندن گفت: من دنبال تغییر حکومت نیستم بلکه دنبال تغییر رفتار حکومت هستم. او همچنین گفت که تغییر حکومت الزاما نمی‌تواند تغییری در وضعیت حقوق بشر در ایران ایجاد کند.
روز دوشنبه ۲۶ مارس نشست وضعیت حقوق بشر در ایران از سوی موسسه حقوق تطبیقی و بین‌المللی لندن در این شهر برگزار شد.
احمد شهید، گزارشگر ویژه سازمان ملل درباره حقوق بشر در ایران، در این جلسه گفت: من دنبال تغییر حکومت نیستم بلکه دنبال تغییر رفتار حکومت هستم.
او همچنین گفت که به عقیده وی، تغییر حکومت الزاما نمی‌تواند تغییری در وضعیت حقوق بشر در ایران ایجاد کند. او همچنین در انتقاد از تحریم‌ها گفت که به عقیده او تاثیر منفی این تحریم‌ها بیشتر روی مردم ایران است تا جمهوری اسلامی.
در این نشست که به ریاست پروفسور مالکوم ایونس استاد دانشگاه بریستول برگزار شد، همچنین اسکات شیرن استاد حقوق بشر بین‌الملل در دانشگاه اسکس بریتانیا، شادی صدر، حقوقدان و مدافع حقوق زنان، نازیلا غنی هرکاک استاد مذهب و حقوق بشر بین الملل دانشگاه آکسفورد و محمد نیری، وکیل دادگستری سخن گفتند.
ابتدا احمد شهید، گزارشگر ویژه سازمان ملل، درباره ماهیت و چشم انداز حقوق بشر در ایران و قیمومت خود در این زمینه سخنرانی کرد. پس از آن سخنرانان دیگر، هرکدام درباره دشواری‌ها و چالش‌های مربوط به اجرای حقوق بشر در ایران، وضعیت فعالان حقوق بشر و قربانیان مختلف نقض حقوق بشر در ایران از زنان گرفته تا مخالفان سیاسی، روزنامه نگار‌ها و اقلیت‌های دینی و مذهبی در ایران سخن گفتند.
تقدیر از «صدای بیصداها»
شادی صدر در صحبت‌هایش ابتدا از احمد شهید برای جلب توجه بین المللی به مسئله حقوق بشر در ایران، در شرایطی که وضعیت حقوق بشر روز به روز در ایران بد‌تر شده و جوامع بین المللی روی مسئله انرژی هسته‌ای ایران تمرکز کرده‌اند، تشکر کرد.
وی گفت: «آنچه که دکتر شهید را با دیگر افراد درون سیستم سازمان ملل متفاوت می‌کند، علاقه خستگی ناپذیر او به شنیدن حرف‌های شاهدان است بدون اینکه بهانه‌ای در این زمینه بیاورند. در تمام دوران زندگی حرفه ای‌ام، همیشه با کسانی سرو کار داشتم که درد و رنج آن‌ها هیچ وقت درنظر گرفته نشد. به همین دلیل برای آنچه که دکتر شهید، ماه اخیر در شورای حقوق بشر سازمان ملل مطرح کرد، خیلی احترام قائل‌ام. او تاکید کرد که حتی درصورتی که جمهوری اسلامی با او همکاری کند و اجازه بازدید از ایران را به او دهد، باز هم صدای بیصداها باقی خواهد ماند.»
شادی صدر آنگاه در مورد رویکرد گزارشگر ویژه سازمان ملل به وضعیت حقوق بشر در ایران گفت: «در واقع دو رویکرد به وضعیت نقض حقوق بشر در ایران وجود دارد که مکمل هم‌اند: رویکرد قربانی محور و رویکرد مجرم محور. دو گزارش آخر دکتر شهید، اساسا قربانی محور بود که چهره واقعی قربانی‌ها، نامشان و داستان‌های دردناکشان را در یک سطح بین المللی، مطرح می‌کرد. اما این‌ها کافی نیست. نقض حقوق بشر به وسیله افراد خاص و نهادهای قانونی و رسمی انجام گرفته است. بنابراین وقتی به مسئله نقض حقوق بشر در ایران می‌پردازیم، باید آن‌ها را نیز درنظر بگیریم. در غیر این صورت آن‌ها از مصونیتی که دارند استفاده کرده و به کارشان به عنوان شکنجه گر، بازجو و دادستان و قاضی دادگاه‌های انقلاب ادامه خواهند داد.»
شادی صدر در ادامه سخنانش به استفاده نیروهای امنیتی ایران از اعترافات مته‌مان که زیر شکنجه و فشارهای جسمی و روانی به دست آمده، علیه خود آن‌ها و روند غیرقانونی بازداشت طولانی آن‌ها اشاره کرد.
به گفته شادی صدر، آخرین پروژه دولت ایران، دستگیری و تهدید سه روزنامه نگار یعنی پرستو دو کوهکی، مرضیه رسولی و سهام الدین بورقانی بود که احمد شهید نیز در گزارش خود در ژنو به آن اشاره کرده بود. شادی صدر گفت که این روزنامه نگاران به خاطر همکاری با بی‌بی سی فارسی دستگیر شدند و مجبور شدند در برابر دوربین‌های تلویزیونی، علیه خود و دوستانشان، به دروغ اعتراف کنند، اعترافاتی که اخیرا از صدا و سیما ایران و پرس تی وی پخش شد.
تاثیر تحولات بین‌المللی بر بی‌توجهی به حقوق بشر در ایران
نازیلا هرکاک استاد دانشگاه آکسفورد، در مورد جرایمی که در ایران به نام اسلام و خداوند صورت می‌گیرد با اشاره به تحت فشار قرار دادن وکلا و متهم کردن آن‌ها به خاطر دفاع از حقوق مخالفان سیاسی از سوی دولت، گفت: «اعدام شاعران کرد عملی اسلامی نیست، اذیت و آزار بهاییان در ایران، عملی اسلامی نیست، تهدید افرادی که از اسلام به مسیحیت گرویده‌اند و حکمشان مرگ است، اسلامی نیست.»
به گفته نازیلا هرکاک، برخی تحولات سیاسی در جهان مثل جنگ سرد و ترس از انقلاب‌های مارکسیستی، حمله به کویت، حمله به افغانستان و جنگ عراق، مسئله حقوق بشر در ایران را تحت الشعاع قرار داد.
خانم هرکاک، همچنین گفت، مذهب در ایران همواره انعطاف پذیر بوده است. به گفته او، وقتی آیت الله خمینی می‌تواند جنگی را که مقدس اعلام کرده، برگرداند و متوقف کند پس می‌توان امیدوار بود که مسائلی که امروز جامعه ایران با آن مواجه است مثل حق حضانت زنان بر فرزندان و یا حقوق دیگر آن‌ها و مسائلی از این دست، به راحتی تغییر کند.
به گفته این استاد دانشگاه، سیاست سازمان ملل در زمینه حقوق بشر، تا زمانی که به وسیله آمریکا هدایت می‌شود، ناامید کننده است.
شادی صدر در ادامه حرف‌های نازیلا هرکاک درباره اینکه مدافعان حقوق بشر و وکلا هدف اصلی حکومت‌اند، گفت که این موضوع باعث شده که دیگر وکیلی باقی نماند که از زندانیان سیاسی، روزنامه نگاران و فعالان حقوق زنان دفاع کند. خانم صدر به عنوان مثال از لقمان و زانیار مرادی نام برد که هم اکنون به اعدام محکوم شده‌اند و او و همکارانش نتوانسته‌اند تا امروز، حتی یک وکیل پیدا کنند که از آن‌ها دفاع کند.
لقمان و زانیار مرادی، دو زندانی سیاسی کُرد محبوس در زندان رجایی شهر کرج‌اند که طبق رای قاضی صلواتی، رئیس شعبهٔ ۱۵ دادگاه انقلاب تهران به اتهام محاربه از طریق قتل پسر امام جمعهٔ شهر مریوان به اعدام محکوم شده‌اند.
شادی صدر، حذف مجازات سنگسار از قانون مجازات‌های اسلامی در ایران را از دستاوردهای فعالیت‌های حقوق بشری در ایران دانسته و گفت: «ما در سال ۲۰۰۷ کمپینی را علیه سنگسار آغاز کردیم که نتیجه آن حذف این مجازات از قانون جزای ایران بود.»
نازیلا هرکاک نیز درباره پیشرفت فعالیت‌های حقوق بشری در ایران گفت: «ما ۳ سال قبل تنها ۲۰ فعال حقوق بشر در ایران داشتیم اما امروز هزاران تن داوطلب انجام این کارند.»
«گزارشگر، نجات‌بخش نیست»
اسکات شیرن استاد حقوق بشر بین الملل در دانشگاه اسکس نیز در سخنان کوتاه خود به برخی اشکالات موجود در قانون اساسی ایران اشاره کرد که به گفته او نمونه‌های روشن تبعیض و بی‌عدالتی در نظام سیاسی و اجتماعی ایران است از جمله وجود شورای نگهبان با اختیارات وسیعی که دارد و دیگر فقدان حق آزادی انتخاب مذهب در این قانون.
محمد نیری، وکیل دادگستری، سخنران دیگری بود که با اشاره به دشواری‌های تماس با افراد داخل ایران به ویژه مقامات رسمی جمهوری اسلامی از جمله جواد لاریجانی درباره وضعیت حقوق بشر در ایران، از تلاش‌های احمد شهید قدردانی کرد. نیری در مورد فعالان حقوق بشر و «ان. جی. او»ها در ایران گفت که آن‌ها موفق شدند حجم عظیمی از اطلاعات و مدارک مربوط به نقض حقوق بشر در ایران را به جهان مخابره کنند و در اختیار نهادهای حقوق بشری قرار دهند.
نیری گفت که نباید در مورد قدرت و اختیارات نهادهای حقوق بشری به ویژه گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل اغراق کرد. به گفته او، گزارشگر حقوق بشر، رهبر حقوق بشر در ایران یا نجات بخش نیست بلکه تنها مدافع حقوق بشر است.
نیری همچنین گفت که بهتر است به جای توجه به پیامدهای نقض حقوق بشر در ایران به علت‌های آن توجه کرد چرا که برخی از موارد نقض حقوق بشر در ایران نتیجه علت‌های عمیق تری بودند که به آن‌ها توجه نشده است.
محمد نیری با اشاره به شباهت شرایط سیاسی جامعه ایران به شرایط سیاسی کشورهایی مثل شیلی، آرژانتین و اسپانیا و موارد مشابه نقض حقوق بشر در این کشور‌ها، گفت که وضعیت حقوق بشر نیازمند یک روند طولانی است و نباید انتظار داشت که این وضعیت یک شبه یا حتی یک ساله تغییر کند کما اینکه در آن کشور‌ها نیز حتی بعد از تغییر رژیم، موارد نقض حقوق بشر همچنان وجود داشت.
حقوق بشر به عنوان «بهانه‌ای سیاسی»
یکی از حاضران در جلسه گفت که آمریکا و دولت‌های غربی از حقوق بشر به عنوان توجیه تهاجم به عراق استفاده کردند و اکنون می‌خواهند از این مسئله به عنوان بهانه‌ای برای تهاجم به ایران استفاده کنند. وی از احمد شهید خواست که مسئله حقوق بشر را در بستر وسیع‌تر برنامه هسته‌ای مورد بررسی قرار دهد و ترور دانشمندان هسته‌ای ایران را نیز در گزارش‌های خود درنظر بگیرد.
احمد شهید درباره ترورهای دانشمندان هسته‌ای ایران به عنوان یک موضوع حقوق بشری گفت: دولت ایران می‌گوید که تا کنون ۱۷ نفر از دانشمندان هسته ای‌اش، قربانی ترور شده‌اند و این مسئله نگران کننده است و باید به آن رسیدگی شود اما شرطش این است که دولت ایران اجازه دهد که من از این کشور بازدید کرده و از نزدیک به این موضوع رسیدگی کنم. من نمی‌توانم در گزارش خود، صرفا به گزارش پلیس ایران در مورد انفجار یک اتومبیل اتکا کنم.
یکی از حاضران در سالن، با اشاره به این نکته که علیرغم گزارش‌های مکرری که در مورد نقض حقوق بشر در ایران منتشر شده، دولت ایران همچنان به نقض حقوق بشر در ایران ادامه می‌دهد، هنوز مردم دستگیر، شکنجه یا اعدام می‌شوند، پرسید که آیا راه عملی دیگری به جز تحریم و بمباران ایران برای تغییر دادن این وضعیت وجود دارد؟ وی خطاب به احمد شهید گفت: چه اهرم سیاسی وجود دارد که بتوان با آن رژیم ایران را تحت فشار قرار داد و آیا شما می‌توانید جزئی از این فشار باشید؟
احمد شهید در پاسخ گفت: «ما حق دخالت در مسائلی مثل تغییر حکومت‌ها را نداریم. تغییر شرایط سیاسی جامعه نیز متاسفانه امر سریعی نیست و زمان می‌برد.»
وی گفت: «من دنبال تغییر حکومت نیستم بلکه دنبال تغییر رفتار حکومت هستم.»
به گفته وی تغییر حکومت مسئله دیگری است که به او مربوط نمی‌شود و باید آن را از مسئله حقوق بشر تفکیک کرد.
احمد شهید گفت که به عقیده وی تغییر حکومت الزاما نمی‌تواند تغییری در وضعیت حقوق بشر در ایران ایجاد کند. وی در انتقاد از تحریم‌ها گفت که به عقیده او تاثیر منفی این تحریم‌ها بیشتر روی مردم ایران است تا حکومت ایران.
آقای شهید با اشاره به قتل عام زندانیان سیاسی در دهه شصت و کشتار بعد از انتخابات ریاست جمهوری در ایران، گفت که از دولت ایران خواسته است که در مورد این قتل عام‌ها پاسخگو باشد.
احمد شهید گفت که همه تلاش او این است که دولت ایران را وادار به همکاری کند. به گفته وی، تنها از طریق پاسخگو کردن حکومت ایران است که می‌توان مجرمان جنایت‌های دهه شصت و خشونت‌های بعد از انتخابات ریاست جمهوری در ایران را به دست عدالت سپرد.
احمد شهید در پاسخ به این پرسش مردمک که مدارک و اطلاعات مربوط به نقض حقوق بشر در ایران را از طریق چه منابعی تامین کرده و اعتبار آن‌ها را تایید می‌کند، گفت که گزارش‌های او با تکیه بر اطلاعات چندین منبع تهیه می‌شود اما روش اصلی او مصاحبه با قربانیان نقض حقوق بشر در ایران و خانواده‌های آن‌ها و مقایسه آن‌ها با مدارک دیگر است. وی گفت از آنجا که دولت ایران تا کنون اجازه بازدید از ایران و دیدار حضوری با زندانیان و خانواده‌های قربانیان را به او نداده، وی با استفاده از تکنولوژی‌های جدید اینترنتی مثل اسکایپ با آن‌ها گفتگو کرده و مکالمات آن‌ها را به عنوان سند ضبط می‌کند.
به گفته آقای شهید دیدار با دایاسپورای ایرانی (مهاجران ایرانی در خارج کشور)، و کنترل مدارک خود با اطلاعات آن‌ها یکی دیگر از روش‌های اوست.
وی همچنین اظهار امیدواری کرد که دولت ایران درهای این کشور را به روی او نبندد و به او اجازه دهد از ایران بازدید کند.
