مقاله حاضر به والدین نشان می‌دهد که چگونه نشانه‌های استرس کودکان و نوجوانان خود را شناسایی کنند

کودکان و نوجوانان نیز مانند بزرگ‌ترها استرس را تجربه می‌کنند که از منابع مختلفی ناشی می‌شود.

استرس کودکان و نوجوانان عمدتا ناشی از عواملی مانند عملکرد تحصیلی در مدرسه، مسائل مربوط به دوستی‌ها و روابط دوستانه، شیوه رویارویی با انتظارات والدین و معلمان یا سایرین و ارضای آن‌هاست.

برخی از انواع استرس، مثبت هستند چرا که می‌توانند انرژی لازم برای کودک یا نوجوان فراهم کنند تا بهتر خود را برای امتحان آماده کند، تکالیفش را انجام دهد یا آمادگی لازم برای شرکت در یک مسابقه علمی یا ورزشی پیدا کند.

اما استرس بیش از حد می‌تواند دشواری ایجاد کند و چالش غیرضروری برای کودک یا نوجوان فراهم نماید.

والدین گاهی از احساس استرس شدیدی که کودک یا نوجوان تجربه می‌کند آگاهی ندارند. اما توجه به نشانه‌های هیجانی و رفتاری مهم در شناسایی مسایل بالقوه و کار کردن با کودک یا نوجوان بسیار اهمیت دارد. به این ترتیب والدین می‌توانند امکانات لازم برای کمک به او را فراهم کنند تا روزهای سخت با کمترین آسیب سپری شود.

در این جا به برخی از مهم‌ترین راه‌های شناسایی نشانه‌های احتمالی استرس اشاره می‌کنیم:

- به تغییرات منفی در رفتار توجه کنید

کودکان و نوجوانان به‌خصوص کوچک‌ترها کمتر و سخت‌تر می‌توانند استرس خود را بشناسند و آن را بیان کنند.

استرس در این گروه سنی خود را به صورت تغییرات رفتاری نشان می‌دهد. برخی از تغییرات رفتاری متداول عبارت از اعمال ناشی از تحریک‌پذیری یا تغییرات خلقی، کنارکشیدن از فعالیت‌هایی که کودک یا نوجوان همواره دوست داشته که انجام دهد، ابراز مداوم اضطراب، شکایت بیش از حد معمول از مدرسه، گریه‌کردن غیرعادی، نشان‌دادن واکنش‌های عجیب ناشی از ترس، چسبیدن به والدین یا معلم در کوچک‌ترها و یا خوردن یا خوابیدن بیشتر یا کمتر از حد است.

وقت گذراندن بیشتر نوجوانان با همسن‌وسال‌های خود کاملا طبیعی است و متناسب با سن آن‌هاست اما اجتناب بیش از حد از والدین، بهم زدن دوستی‌های بسیار قدیمی به خاطر دوستی‌های جدید و یا ابراز خصومت شدید نسبت به اعضای خانواده ممکن است نشان‌دهنده استرس زیاد نوجوان باشد.

اگرچه رفتار منفی نباید همیشه به استرس شدید نسبت داده شود اما تغییرات منفی در رفتار تقریبا همواره نشانه آشکار از وجود مشکلی است.

- احساس مداوم بیماری ممکن است ناشی از استرس باشد

گاهی استرس به صورت نشانه‌های جسمانی مانند درد دل یا سردرد بروز می‌کند. اگر کودک در مدرسه بارها از دل‌درد یا سردرد شکایت می‌کند و این در حالی است که پزشک او تایید می‌کند که او سالم است و یا درصورتی که این شکایت‌ها در برخی شرایط مانند پیش از امتحان‌ها افزایش می‌یابد نشان‌دهنده وجود استرس زیاد در کودک یا نوجوان است.

- به چگونگی تعامل کودک یا نوجوان با دیگران توجه کنید

گاهی رفتار کودک یا نوجوان در خانه کاملا متفاوت از رفتار او در موقعیت‌های دیگر است. والدین باید از طریق شبکه‌های ارتباطی خود مانند تماس با مسئولان مدرسه یا والدین دوستان فرزندشان متوجه این‌گونه رفتارها باشند.

به این ترتیب آن‌ها خواهند توانست از افکار و احساسات و رفتارهای احتمالی او باخبر شوند و منابع احتمالی استرس او را بشناسند.

- به حرف‌های فرزند خود گوش کنید و سعی کنید آن را بفهمید

برخی از کودکان نمی‌دانند از کلمه استرس چگونه و چه موقع استفاده کنند و ممکن است با کلمه‌ها و عبارات دیگر مانند «گیج شدم»، «می‌ترسم»، «عصبانیم» یا «نگرانم» آن را بیان کنند.

هم‌چنین کودکان و نوجوانان احساس استرس خود را با گفتن مطالب منفی در باره خود یا دیگران یا دنیای اطراف خود ابراز می‌کنند مثلا «هیچ‌کس منو دوست نداره»، «من بچه بدی هستم»، «من احمقم» یا «دنیا چقدر بده».

والدین باید به این عبارات و کلمات گوش کنند و سعی کنند بفهمند که چرا کودک یا نوجوانشان چنین می‌گوید و آیا این ابراز نشان‌دهنده وجود استرس است یا نه.

- در صورت ضرورت درخواست کمک کنید

کودکان و نوجوانان لازم نیست به تنهایی با استرس شدید روبه‌رو شوند و با آن مقابله کنند. اگر پدر یا مادر احساس می‌کنند که فرزندشان در حال تجربه روزانه نشانه‌های شدید استرس است، بهتر است با یک متخصص تماس بگیرند.

شناسایی مشکلات و حل آن‌ها در مراحل اولیه آسان‌تر است و باعث کمترین فشار و آسیب بر کودک یا نوجوان و خانواده او می‌شود.

روان‌شناس، روان‌پزشک و کارشناسان مشاوره، آموزش ویژه دیده‌اند تا به مردم در شناسایی مشکلات و پیداکردن راه‌حل کمک کنند.